• Program wychowawczo-profilaktyczny

      • Program wychowawczo-profilaktyczny 

        Publicznej Szkoły Podstawowej w Jonniku

         

         

        Podstawa prawna:

         

        ·         Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (Dz.U. z 2017 r. poz. 59 ze zm.).

         

        Misja szkoły: „Szkoła miejscem sukcesu każdego ucznia”

         

        Model absolwenta szkoły.

        Uczeń kończący naszą szkołę dobrze funkcjonuje w swoim środowisku, w domu i w szkole. Posiada umiejętność efektywnego komunikowania, współpracy oraz kontrolowania własnych emocji. Dba o bezpieczeństwo swoje i innych . Traktuje zdobywanie wiedzy jako podstawę własnego rozwoju. Działania zawarte w programie wychowawczo – profilaktycznym zmierzają do ukształtowania takiego modelu absolwenta, który niezależnie od indywidualnych cech osobowości, predyspozycji i talentów będzie wyposażony w Zespół cech uniwersalnych, warunkujących właściwe funkcjonowanie we współczesnym świecie.

        Absolwent jest:

        • dobrym obywatelem, wierzącym w siebie, świadomym swych praw i obowiązków;
        • człowiekiem uczciwym, tolerancyjnym i odpowiedzialnym, odróżniającym dobro                  od zła, kierującym się zasadami moralnymi;
        • człowiekiem dbającym o zdrowie i kondycję fizyczną oraz świadomym ich zależności od stanu środowiska naturalnego;
        • człowiekiem dbającym o własny rozwój duchowy, wrażliwym na piękno, szanującym dorobek ludzkości w dziedzinie kultury i sztuki;
        • człowiekiem znającym i szanującym tradycje regionalne i narodowe
        • potrafi uważnie słuchać, rozmawiać, umie współpracować w grupie, prezentuje swój punkt widzenia i szanuje poglądy innych

        Program wychowawczo-profilaktyczny obejmuje treści i działania o charakterze wychowawczym skierowane do uczniów, oraz treści i działania o charakterze profilaktycznym dostosowane do potrzeb rozwojowych uczniów, przygotowane w oparciu o przeprowadzoną diagnozę potrzeb i problemów występujących w danej społeczności szkolnej, skierowane do uczniów, nauczycieli i rodziców.

         

        Działalność wychowawczo-profilaktyczna w szkole polega na prowadzeniu działań z zakresu promocji zdrowia oraz wspomaganiu ucznia i wychowanka w jego rozwoju ukierunkowanym na osiągnięcie pełnej dojrzałości w sferze:

         

        • fizycznej – ukierunkowanej na zdobycie przez ucznia i wychowanka wiedzy i umiejętności pozwalających na prowadzenie zdrowego stylu życia i podejmowania zachowań prozdrowotnych,
        • psychicznej – ukierunkowanej na zbudowanie równowagi i harmonii psychicznej, ukształtowanie postaw sprzyjających wzmacnianiu zdrowia własnego i innych ludzi, kształtowanie środowiska sprzyjającego rozwojowi zdrowia,
        • społecznej – ukierunkowanej na kształtowanie postawy otwartości w życiu społecznym.

         

        Diagnoza środowiska szkolnego i sytuacji wychowawczej

         

        Każdego roku przeprowadzana jest diagnoza środowiska, analizuje się potrzeby i zasoby szkoły z obszaru wychowania i profilaktyki w szkole na podstawie:

         

        • spostrzeżeń wychowawcy na temat klasy,
        • ankiety skierowanej do rodziców na temat ich oczekiwań dotyczących realizacji treści profilaktycznych i wychowawczych,
        • obserwacji bieżących zachowań uczniów na terenie szkoły,
        • analizy uwag wpisanych do dziennika.

         

        W wyniku przeprowadzonej diagnozy wyróżniono następujące obszary wymagające szczególnej uwagi w procesie wychowawczo-dydaktycznym :

         

        • występuje konieczność rozszerzenia działań na rzecz profilaktyki uzależnień,
        • w niektórych przypadkach nierespektowane są przez uczniów normy społeczne, w tym występują zachowania agresywne – zachodzi konieczność rozszerzenia działań                      na rzecz profilaktyki przemocy.
        • brak kultury języka-używanie wulgaryzmów,
        • niski poziom kultury osobistej,
        • zbyt długi czas korzystania z urządzeń multimedialnych,
        • brak umiejętności zarządzania czasem wolnym.
        • nieprzestrzeganie zasad  bezpieczeństwa na drogach
        • brak stroju galowego na uroczystościach szkolnych
        • korzystanie z niedozwolonych portali społecznościowych
        • izolowanie się od grupy

         

        Przy opracowaniu programu wychowawczo-profilaktycznego szkoły uwzględniono:

         

        • dotychczasowe doświadczenia szkoły,
        • propozycje dotyczące treści o charakterze wychowawczym i profilaktycznym autorstwa rodziców, uczniów i nauczycieli,
        • analizę sytuacji wychowawczej, w tym zagrożeń uzależnieniami,
        • przewidywane zmiany w szkole i środowisku uczniów, które w najbliższej przyszłości będą miały wpływ na proces wychowania.

         

         

        Zadania programu

         

        1.      Kształtowanie poczucia tożsamości narodowej, przynależności do społeczności szkolnej, lokalnej i regionalnej.

        2.      Zaznajamianie z zagrożeniami bezpieczeństwa i zdrowia oraz uczenie prawidłowej reakcji na te zagrożenia.

        3.      Kształtowanie zachowań sprzyjających zdrowiu.

        4.      Kształtowanie nawyków kulturalnego zachowania, wrażliwości na potrzeby innych, uczciwości, efektywnej współpracy, komunikowania się z rówieśnikami i dorosłymi.

        5.      Edukacja proekologiczna.

         

        Realizacja celów programu

         

        Kształtowanie poczucia tożsamości narodowej, przynależności do społeczności szkolnej, lokalnej i regionalnej

         

        Zadania programu

        Spodziewane efekty

        Sposób realizacji

        Kształtowanie poczucia tożsamości narodowej, przynależności do społeczności szkolnej, lokalnej i regionalnej

        ·         Poznanie przez uczniów symboli narodowych,

        ·         poznawanie przez uczniów najbliższej okolicy, stolicy i innych miast polskich,

        ·         poznawanie sylwetek słynnych Polaków, 

        ·         Uczestnictwo w uroczystościach o charakterze szkolnym i państwowym,

        ·         pogadanki w czasie godziny wychowawczej

        ·         W większym stopniu egzekwowanie od uczniów przychodzenie w stroju galowym na ważne uroczystości szkolne

        ·         opieka nad pomnikiem Powstańców Styczniowych w Starej Wróblinie

        ·         odwiedzanie miejsc pamięci

        ·         przekazywanie treści związanych z tą tematyką zawartych w programach nauczania

        Zaznajamianie z zagrożeniami bezpieczeństwa i zdrowia oraz uczenie prawidłowej reakcji na te zagrożenia

        ·         Znajomość zasad bezpiecznego poruszania się po drogach i ulicach ze szczególnym zwróceniem uwagi na bezpieczną drogę do szkoły,

        ·         znajomość zasad bezpieczeństwa pożarowego,

        ·         wdrażanie uczniów do przestrzegania podstawowych zasad bezpiecznego zachowania się w czasie lekcji, przerw, zajęć pozalekcyjnych, w drodze do szkoły i ze szkoły,

        ·         uczenie prawidłowych zachowań w razie np. pożaru, wypadku, kradzieży,

        ·         zapoznanie dzieci z właściwym zachowaniem na wypadek alarmu

        ·         Przeprowadzenie egzaminu na kartę rowerową,

        ·         prowadzenie zajęć wychowania  komunikacyjnego,

        ·         spotkania z policjantami,

        ·         spotkania ze strażakami

        ·         udział w konkursie JESTEM BEZPIECZNY

        ·         lekcje wychowawcze na temat bezpieczeństwa i zdrowego stylu życia,

        ·         przekazywanie treści związanych z tą tematyką zawartych w programach nauczania

        ·         próbny alarm,

        ·         przekazywanie informacji dotyczących numerów alarmowych, symulacje rozmów.

         

        Kształtowanie zachowań sprzyjających zdrowiu

        ·         Korygowanie wad postawy,

        ·         kształtowanie nawyku dbania o własne zdrowie,

        ·         zwracanie uwagi na utrzymanie higieny ciała,

        ·         stosowanie zasad zdrowego stylu życia, odżywiania,

        ·         wdrażanie uczniów do umiejętnego organizowania warsztatu pracy i zachowania higieny psychicznej,

        ·         ukazywanie szkodliwości tzw. używek dla rozwoju psychofizycznego człowieka,

        ·         kształcenie umiejętności krytycznego wyboru informacji medialnych, zagrożeń ze strony mediów, skutków uzależnień od telewizji, internetu, gier komputerowych,

        ·         zapoznanie z optymalnym rozkładem posiłków w ciągu doby,

        ·         przedstawienie pozytywnego albo szkodliwego wpływu niektórych pokarmów na zdrowie człowieka,

        ·         poznanie zasad zdrowego odżywiania się i ich wpływu na zdrowie i kondycję fizyczną

        ·         Realizacja zajęć z gimnastyki korekcyjnej,

        ·         lekcje przedmiotowe i zajęcia realizujące edukację zdrowotną,

        ·         pogadanki na godzinach wychowawczych,

        ·         organizacja czynnego wypoczynku w czasie wolnym, konkursy/działania dotyczące zdrowego stylu życia,

        ·         realizacja programu „Bieg po zdrowie”

        ·         organizowanie kół zainteresowań,

        ·         lekcje wychowania fizycznego i zajęcia szkolnego koła sportowego,

        ·         organizowanie zajęć w terenie, wycieczek pieszych, rowerowych,

        ·         spotkania z pielęgniarką,

        ·         projekcja filmów na temat profilaktyki uzależnień

        ·         obchody „Dnia Bezpiecznego Internetu”

        ·         fluoryzacja

        ·         udział w programie Owoce i mleko

        ·         szkolenie w zakresie udzielania pierwszej pomocy

        ·         kształtowanie postaw asertywnych

        ·         przekazanie informacji na ten temat w postaci broszur i prezentacji multimedialnych

        Kształtowanie nawyków kulturalnego zachowania, wrażliwości na potrzeby innych, uczciwości, efektywnej współpracy, komunikowania się z rówieśnikami i dorosłymi

        ·         Wdrażanie do poszanowania odmienności innych w sferze wiary, poglądów, upodobań i zainteresowań, wyglądu zewnętrznego, sytuacji materialnej itd.,

        ·         uczenie wrażliwości na potrzeby innych, przyswajanie sobie podstawowych zasady tolerancji,

        ·         organizowanie pomocy koleżeńskiej,

        ·         eliminowanie ściągania, wyręczania się innymi, wykorzystywania innych,

        ·         poznanie elementarnych norm współżycia społecznego w grupie rówieśniczej

        ·         Kontakty z rodzicami, spektakle profilaktyczne,

        ·         pogadanki,

        ·         dyskusje

        ·         Obchody Dnia Tolerancji,   w celu wpojenia uczniom cennych wartości.

        ·         Zorganizowanie szkolnego spotkania z osobami, które wykonują ciekawe i nietuzinkowe zawody.

        ·         Konkursy szkolne

        ·         realizacja projektu „Kultura na co dzień”

         

         

        Edukacja proekologiczna

        ·         Umiejętność obserwowania przyrody,

        ·         uświadomienie odpowiedzialności za środowisko,

        ·         poznanie współzależności między człowiekiem, a środowiskiem naturalnym

        ·         Wycieczki po okolicy, do parku, lasu, spotkania z leśniczym, dokarmianie ptaków i zwierząt,

        ·         udział w akcjach: Sprzątanie świata, Dzień Ziemi

        ·         realizacja projektu ekologicznego

        ·         przekazanie informacji na ten temat w postaci broszur i prezentacji multimedialnych

        ·         udział w konkursach

        ·         przygotowywanie zdrowych posiłków

         

         

        Program wychowawczo-profilaktyczny jest realizowany w oparciu o współpracę rodziców, uczniów i nauczycieli.

         

        Współpraca z rodzicami jest realizowana poprzez:

         

        1. Indywidualne spotkania nauczycieli z rodzicami według potrzeb.
        2. Zapoznanie rodziców z: 

         

        ·         zadaniami i zamierzeniami dydaktyczno-wychowawczymi w danej klasie i szkole,

        ·         przepisami dotyczącymi zasad oceniania klasyfikowania i promowania uczniów,

        ·         organizacją opieki psychologiczno-pedagogicznej, harmonogramem zajęć pozalekcyjnych organizowanych przez szkołę.

         

        1. Udział rodziców w podejmowaniu różnych decyzji istotnych dla pracy szkoły.

         

        Rodzice:

         

        • wspierają dziecko we wszystkich jego poczynaniach i zapewniają mu poczucie bezpieczeństwa,
        • wspierają wychowawców i nauczycieli w podejmowanych przez nich działaniach, służą wiedzą, doświadczeniem i pomocą,
        • aktywnie uczestniczą w życiu szkoły,
        • dbają o właściwą formę spędzania czasu wolnego przez dzieci (np. czuwają nad bezpiecznym korzystaniem z internetu),
        • zapewniają dziecku poczucie bezpieczeństwa.

         

        Wychowawcy i nauczyciele:

         

        • starają się poznać sytuację rodzinną i osobistą ucznia,
        • opracowują i realizują szkolny program wychowawczo-profilaktyczny,
        • prowadzą dokumentację nauczania,
        • wspierają rozwój uczniów i usamodzielnianie się,
        • dbają o poczucie bezpieczeństwa i akceptację ucznia w klasie,
        • wnioskują o objęcie pomocą psychologiczno-pedagogiczną uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych,
        • informują rodziców o proponowanych formach pomocy psychologiczno-‑pedagogicznej,
        • integrują oddział,
        • wykorzystują potencjał grupy do wspierania jej członków, oceniają zachowania uczniów,
        • promują osiągnięcia klasy i pojedynczych uczniów,
        • inspirują pracę zespołową w klasie, przydzielają zespołom zadania na rzecz klasy, szkoły i środowiska oraz wspólnie oceniają stopień ich realizacji,
        • współpracują z dyrekcją szkoły,
        • współdziałają z instytucjami pracującymi na rzecz dziecka, policją, poradnią psychologiczno-pedagogiczną, sądami rodzinnymi,
        • udzielają pomocy w przezwyciężaniu niepowodzeń szkolnych w oparciu o rozpoznane potrzeby uczniów,
        • wspierają swoją postawą i działaniami pedagogicznymi rozwój psychofizyczny uczniów, ich zdolności i zainteresowania,
        • informują o potrzebach związanych z problemami w nauce oraz o przejawianych zdolnościach,
        • inspirują uczniów do twórczych poszukiwań, aktywności i samodzielności,
        • kształcą i wychowują dzieci w duchu patriotyzmu,
        • reagują na przejawy nietolerancji, dyskryminacji i innych negatywnych zachowań,
        • wspólnie z pedagogiem zabiegają o różne formy pomocy wychowawczej i materialnej dla uczniów, dostosowują wymagania edukacyjne do specyficznych potrzeb ucznia,
        • współtworzą atmosferę życzliwości i zrozumienia, budzą szacunek swoją wiedzą, kompetencją i postawą,
        • proponują uczniom pozytywne formy wypoczynku dostępne w szkole i poza nią.

         

        Uczniowie:

         

        • współorganizują imprezy i akcje szkolne,
        • znają i przestrzegają norm zachowania obowiązujących członków społeczności szkolnej,
        • akceptują innych uczniów i szanują ich prawa,
        • współtworzą społeczność szkolną i wykorzystują swe prawo do samorządności,
        • kierują swym rozwojem i stają się coraz bardziej samodzielni,
        • mają szacunek do kultury, języka i tradycji narodowej,
        • uczestniczą w opiniowaniu dokumentów szkolnych – statutu, programu wychowawczo‑profilaktycznego.

         

        Ewaluacja programu

         

        Przebieg pracy wychowawczo-profilaktycznej i jej efekty poddawane są systematycznej obserwacji i ocenie. Informacje na temat działania programu i jego efektów pochodzą od uczniów, rodziców i nauczycieli oraz służą doskonaleniu pracy i pomocy w opracowaniu kolejnej wersji programu.

         

        Sposoby i środki ewaluacji:

         

        • obserwacja i analiza zachowań uczniów,
        • obserwacja postępów w nauce,
        • frekwencja na zajęciach dydaktycznych,
        • udział w konkursach.

         

        Narzędzia ewaluacji:

         

        • obserwacja,
        • ankieta,
        • analiza szkolnej dokumentacji.

         

        Pod koniec roku szkolnego przeprowadzona będzie ewaluacja programu za pomocą ankiet. Osobami ankietowanymi będą rodzice, nauczyciele oraz uczniowie naszej szkoły. Uzyskane wyniki posłużą do analizy przeprowadzonych działań, ich skuteczności oraz potrzeby wprowadzenia ewentualnych zmian.

         

        W/w program opracowany został przez Radę Rodziców we współpracy z Radą Pedagogiczną Publicznej Szkoły Podstawowej w Jonniku.

         

         

        Jonnik, 30.09.2017r.

         

        Aneks Nr 1 do Programu wychowawczo – profilaktycznego Publicznej Szkoły Podstawowej w Jonniku z dnia 30.09.2019r.

         

                    Zgodnie z Programem wychowawczo – profilaktycznym Publicznej Szkoły Podstawowej w Jonniku we wrześniu 2019 roku dokonano diagnozy środowiska               oraz  potrzeb i  zasobów szkoły w obszarze wychowania i profilaktyki na podstawie: spostrzeżeń wychowawców klas, rozmów, wywiadów i ankiet skierowanych                        do uczniów i rodziców, obserwacji bieżących zachowań uczniów na terenie szkoły, analizy uwag wpisanych do  dzienników w ciągu ostatnich 12 miesięcy. W wyniku przeprowadzonej diagnozy ustalono, że:

          - większość uczniów ma świadomość, że konfliktów nie należy rozwiązywać siłą     

             fizyczną,

        - w szkole nie odnotowano zjawiska notorycznego dokuczania lub znęcania się,

          tylko jeden uczeń  doznaje lekceważenia ze strony kolegów,

        - pięciu uczniów przyznało, że doświadczyło przemocy – przezywanie, obrażanie,

          a  dwóch brało udział w bójce,

        - większość uczniów ma możliwość pokazania kolegom swoich mocnych stron,

        - uczniowie w sytuacjach trudnych zwracają się po pomoc do nauczycieli, którzy

          okazują im swoje zainteresowanie i z życzliwością pomagają, tylko  jeden uczeń 

          ma z tym problem, 

        - większość uczniów twierdzi, że jest pewna siebie, ponad połowa badanych uczniów  

          jest asertywna – potrafi odmówić, gdy jest namawiana lub zmuszana do wykonania

          czynności niedozwolonych, a 22 % nie jest pewna, czy potrafi odmawiać,

        - żaden spośród uczniów naszej szkoły nie miał kontaktu z narkotykami, żaden

          nie spotkał się z próbą sprzedania mu narkotyków czy dopalaczy,

        - uczniowie, nauczyciele i rodzice nie orientują się, czy narkotyki są łatwo dostępne

          w naszym środowisku,

        - tylko jeden spośród uczniów naszej szkoły kilkakrotnie próbował, jak przyznaje

          w anonimowej ankiecie, palić papierosy i pić alkohol,

        - problemem wychowawczym staje się niekontrolowane, agresywne zachowanie  

          ucznia objętego specjalistyczną opieką psychologiczno – pedagogiczną.

                 

                  W/w czynniki ryzyka i czynniki chroniące wskazują na potrzebę wdrożenia                                                                              w ramach działalności  wychowawczo – profilaktycznej szkoły następujących zadań:

         

        1.  Wzmacnianie w uczniach poziomu asertywności, np. poprzez stosowanie    

             odpowiednich ćwiczeń i gier dramowych, warsztatów w ramach godzin

             do dyspozycji wychowawcy  klasy, uświadamianie uczniom ich praw

             do własnych, odmiennych, ale uzasadnionych decyzji.

        2.  Budowanie  przyjaznego klimatu w klasach i w całej szkole przez promowanie

             postaw życzliwości i współpracy oraz akceptacji.

        3. Kontynuacja prowadzonych w szkole działań edukacyjnych w zakresie

             uświadamiania zgubnego wpływu środków psychoaktywnych.

        4. Upowszechnianie jednolitych oczekiwań i reguł dotyczących

            właściwego zachowania uczniów w środowisku szkolnym zawartych w  załączniku

             nr 1 do niniejszego aneksu.

                                                                                                                                                         Załącznik Nr 1

                                                                                                                                                                                                              do aneksu Nr1  programu

          wychowawczo – profilaktycznego PSP w Jonniku

         

        Zasady bezpiecznych zachowań uczniów

        Publicznej Szkoły Podstawowej w Jonniku

         

        NALEŻY:

        1. Z szacunkiem odnosić się do wszystkich pracowników szkoły i rówieśników, tj. używać zwrotów grzecznościowych, zwracać się po imieniu do koleżanek i kolegów. 
        2. Z rozwagą oraz z zachowaniem zasad bezpieczeństwa korzystać ze sprzętów w szkole i na terenie wokół szkoły.
        3. Podporządkowywać się poleceniom dorosłych.
        4. Utrzymywać czystość i zachowywać porządek we wszystkich pomieszczeniach szkolnych (salach, korytarzach, toaletach, świetlicy, szatni, stołówce, bibliotece) i na terenie wokół szkoły.
        5. Dbać o higienę swojego ciała i ubrania (myć ręce).
        6. Sprzątnąć po sobie (jeśli coś się rozlało lub nabrudziło w inny sposób) lub prosić osobę dorosłą

        o pomoc.

        1. Przychodzić punktualnie na zajęcia.
        2. Pomagać koleżankom i kolegom, jeśli zajdzie taka potrzeba.
        3. Wieszać tornistry na wieszakach ( nie rzucać na podłogę) lub ustawiać w wyznaczonych miejscach                      w szatni lub na korytarzu.
        4. Rzeczy znalezione oddawać nauczycielom lub pani woźnej.
        5. Szanować zieleń wokół szkoły.
        6. Szanować pracę innych.
        7. Troszczyć się o swoje zdrowie, ubierając się odpowiednio do pogody.
        8. Troszczyć się o bezpieczeństwo swoje i innych w szkole, w drodze do i ze szkoły oraz podczas wszystkich wyjść i wyjazdów poza szkołę.

         

        ZABRANIA SIĘ:

        1. Używania siły fizycznej w stosunku do kolegów, koleżanek i innych osób (bicia, kopania, szarpania, poszturchiwania, podstawiania nóg i stosowania innych form przemocy czy agresji).
        2. Wychodzenia bez zezwolenia z budynku szkoły  i poza teren szkoły.
        3. Biegania po korytarzu i po salach, a także wchodzenia na ławki i inne sprzęty szkolne.
        4. Siadania na parapety okienne i wychodzenia przez okna.
        5. Przynoszenia do szkoły i zabawy niebezpiecznymi przedmiotami (noże, pistolety na kulki i inne – przedmioty te będą zabierane).
        6. Chodzenia i biegania z jedzeniem.
        7. Brania do ust przyborów szkolnych oraz żucia gumy na lekcjach i zajęciach ruchowych.
        8. Bawienia się patykami, kamieniami, drutami i innymi niebezpiecznymi przedmiotami.
        9. Przesiadywania bez potrzeby w szatni i toaletach.
        10. Zaciągania i zamykania kolegów w pomieszczeniach szkolnych (salach, toaletach, szatni).
        11. Używania wulgarnych słów.
        12.  Dotykania, przekładania na inne miejsce i przywłaszczania sobie cudzej własności.
        13. Wyśmiewania się i obmawiania innych.
        14. Przeszkadzania w prowadzeniu zajęć.
        15. Niszczenia sprzętów szkolnych oraz zieleni wokół szkoły: trawy, krzewów, roślin ozdobnych

        i drzew.

        1. Zabawy z nieznanymi zwierzętami, które pojawiły się na terenie szkolnym.

         

         

         

         

         

         

        Szczegółowe wymagania dotyczące zachowania uczniów w czasie wycieczek i wyjść pozaszkolnych określa poniższy Regulamin (stanowiący część niniejszego Kodeksu):

         

         

         

        Regulamin uczestnika wycieczki :

         

         

        1.  Uczestnik - uczeń Publicznej Szkoły Podstawowej w Jonniku podporządkowuje się opiekunom wycieczki.

        2.  Uczestnik wycieczki:

        - jest punktualny,

        - nie oddala się sam bez pozwolenia opiekunów,

        - stosuje się do wspólnych ustaleń,

        - nie zakłóca porządku i spokoju innych, tak w miejscach publicznych   jak również w miejscu zakwaterowania,

        3.  Odpowiedzialność materialną za szkody wyrządzone przez uczestnika ponosi jego rodzic / opiekun.

        4.  Uczestnik wycieczki odnosi się z szacunkiem do opiekunów oraz osób dorosłych obsługujących wycieczkę - przewodnika, kierowcy.

        5.  Podczas wycieczki uczestnik  zachowuje się godnie, szanuje symbole narodowe, przestrzega norm porządkowych, prawnych oraz kulturowych i obyczajowych obowiązujących w zwiedzanych regionach.