• Historia

      •   

        Roczny plan pracy z historii dla klasy 4 szkoły podstawowej do programu nauczania „Wczoraj i dziś”

        Wymagania na poszczególne oceny

        *Gwiazdką oznaczono tematy dodatkowe (nieobowiązkowe) z podstawy programowej

        Temat lekcji

        Zagadnienia

        Wymagania na poszczególne oceny

        dopuszczająca

        dostateczna

        dobra

        bardzo dobra

        celująca

        Rozdział 1. Z historią na Ty

        1. Historia – nauka o przeszłości

        historia jako nauka o przeszłości

        – historia a baśnie i legendy

        – efekty pracy historyków i archeologów

        – źródła historyczne, ich przykłady oraz podział

        – przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: współczesność, przeszłość, historia, historycy, legenda, baśń

        – rozróżnia przeszłość od współczesności

        – rozróżnia fikcję (np. baśń) od rzeczywistości histo­rycznej

        – potrafi krótko scharakte­ryzować, czym zajmują się historycy

        – poprawnie posługuje się terminami: dzieje, archeologia, źródła pisane, źródła materialne

        – rozróżnia pracę historyków i archeologów

        – potrafi podać przykłady postaci legendarnych i histo­rycznych

        – wyjaśnia, czym są przyczyny i skutki

        – dokonuje podstawowego podziału źródeł historycznych

        – porównuje pracę history­ków i archeologów

        – wskazuje różne przykłady źródeł pisanych i niepisa­nych

        – wyjaśnia potrzebę edukacji historycznej

        – omawia rolę źródeł historycznych w procesie poznawania dziejów

        – wskazuje pozapodręczniko­we przykłady różnych kate­gorii źródeł historycznych

        – przedstawia różne efekty pracy naukowców zajmują­cych się przeszłością

        – potrafi zaproponować po­dział źródeł pisanych bądź niepisanych na podkategorie

        – przedstawia nowoczesne metody badania życia ludzi w przeszłości

        – ocenia wiarygodność różne­go rodzaju źródeł pisanych

        2. Historia wokół nas

         

        drzewo genealogiczne – sposób przedstawienia historii rodziny

        – „wielka” i „mała” ojczyzna

        – patriotyzm jako miłość do ojczyzny

        – sposoby wyrażania patriotyzmu

        – „małe ojczyzny” i ich tradycje

        – znaczenie terminów: tradycja, drze­wo genealogiczne, ojczyzna, „mała ojczyzna”, patriotyzm

        – przy pomocy nauczycie­la poprawnie posługuje się terminami: ojczyzna, patriotyzm

        – podaje przykłady świąt rodzinnych

        – podaje przykłady pamiątek rodzinnych

        – poprawnie posługuje się terminami: tradycja, drzewo genealogiczne, „mała ojczyzna”

        – przygotowuje drzewo genealogiczne najbliższej rodziny

        – wyjaśnia, czym jest patrio­tyzm

        – podaje przykłady postaw i zachowań patriotycznych

        – wyjaśnia, czym jest genealogia

        – wskazuje na mapie Polski własną miejscowość, region, województwo i jego stolicę

        – podaje przykłady regional­nych tradycji

        – charakteryzuje własną „małą ojczyznę” na tle innych regionów

        – wskazuje lokalne przykłady instytucji dbających o regio­nalną kulturę i historię

        – tworzy przewodnik po wła­snej miejscowości i regionie

        – charakteryzuje inne regiony państwa polskiego

        – wyjaśnia znaczenie dbałości o tradycję regionalną

        – przedstawia historyczną genezę regionu

        – wskazuje wybitne postaci w dziejach regionu

        – ocenia, w jaki sposób różnorodność „małych oj­czyzn” wpływa na bogactwo „wielkiej”

        3. Mieszkamy w Polsce

        – państwo polskie i jego regiony

        – mój region częścią Polski

        – naród polski jako zbiorowość posługująca się tym samym języ­kiem, mająca wspólną przeszłość i zamieszkująca to samo terytorium

        – dziedzictwo narodowe

        – polskie symbole narodowe

        – polskie święta państwowe

        – znaczenie terminów: państwo, region, naród, mniejszość narodowa, społeczeństwo, symbole narodowe, Polonia

        – przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: państwo, region, naród

        – wskazuje na mapie państwo polskie i jego granice

        – zna poprawną nazwę pań­stwa polskiego

        – poprawnie posługuje się terminami: społeczeństwo, symbole narodowe, Polonia

        – wymienia elementy współ­tworzące państwo

        – wymienia najważniejsze czynniki narodowotwórcze

        – przedstawia polskie symbo­le narodowe

        – przedstawia najważniejsze święta państwowe

        – wskazuje na mapie stolicę państwa

        – wskazuje Polskę na mapie świata

        – wskazuje na mapie główne krainy historyczno-geogra­ficzne Polski oraz najwięk­sze miasta

        – rozróżnia pojęcia naród i społeczeństwo

        – przedstawia genezę najważ­niejszych świąt państwowych

        – wskazuje przykłady instytu­cji dbających o dziedzictwo narodowe

        – opisuje właściwy sposób zachowania względem symboli narodowych

        – wskazuje na mapie świata największe zbiorowości Polonii

        – wyjaśnia, dlaczego należy szanować inne tradycje narodowe

        – przedstawia konsekwencje przynależności Polski do UE

        – omawia genezę polskich symboli narodowych

        – wyjaśnia pojęcia: emigracja, uchodźcy

        – podaje przykłady mniejszości narodowych żyjących w Polsce

        4. Czas w historii                               

         

        chronologia i przedmiot jej badań

        – oś czasu i sposób umieszczania na niej dat

        – podstawowe określenia czasu historycznego (data, okres p.n.e. i n.e., tysiąclecie, wiek)

        – cyfry rzymskie oraz ich arabskie odpowiedniki

        – epoki historyczne: starożytność, średniowiecze, nowożytność, współczesność oraz ich daty graniczne

        – przy pomocy nauczyciela używa terminów chronolo­gicznych (data, tysiąclecie, wiek)

        – umieszcza daty na osi czasu

        – poprawnie posługuje się terminami: chronologia, okres p.n.e. i n.e

        – zamienia cyfry arabskie na rzymskie

        – wyjaśnia, czym jest epoka historyczna

        – porządkuje fakty i epoki historyczne oraz umieszcza je w czasie (era, stulecie)

        – podaje cezury czasowe epok historycznych

        – charakteryzuje główne epoki historyczne

        – podaje przykłady innych rachub mierzenia czasu

        – wyjaśnia okoliczności usta­nowienia roku 1 i podziału na dwie ery

        – wyjaśnia różnicę między kalendarzem juliańskim i gregoriańskim

        5. Obliczanie czasu w historii

         

        – obliczanie upływu czasu między poszczególnymi wydarzeniami

        – określanie, w którym wieku doszło do danego wydarzenia

        – podział czasu na wieki i półwiecza

        – przy pomocy nauczyciela określa, w którym wieku miało miejsce dane wyda­rzenie

        – poprawnie wskazuje wydarzenie wcześniejsze w czasach p.n.e.

        – oblicza upływ czasu między wydarzeniami w ramach jednej ery

        – samodzielnie przyporządko­wuje wydarzenia stuleciom

        – oblicza upływ czasu między wydarzeniami, w tym na przełomie obu er

        – przy określeniu datacji wydarzenia posługuje się sformułowaniami: początek, środek, koniec stulecia; pół­wiecze; przełom wieków

        – przyporządkowuje wyda­rzenia do epok historycz­nych

        – przy określeniu datacji wydarzenia posługuje się sformułowaniami: początek, środek, koniec stulecia; półwiecze; przełom wieków

        – przyporządkowuje wyda­rzenia do epok historycz­nych

         

        6. Czytamy mapę i plan

        podobieństwa i różnice między mapą a planem

        – znaczenie mapy w pracy historyka

        – odczytywanie informacji z planu i mapy historycznej

        – najstarsze mapy świata

        – przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: mapa, plan

        – dostrzega różnice między mapą a planem

        – poprawnie posługuje się terminami: legenda, symbol, róża wiatrów

        – przygotowuje proste plany miejscowe

        – objaśnia symbole legendy mapy

        – odczytuje z mapy podsta­wowe informacje

        – wyjaśnia, czym jest karto­grafia

        – wyjaśnia, czym jest skala mapy

        – rozróżnia mapę geograficz­ną, polityczną, historyczną

        – interpretuje i wyciąga wnio­ski z mapy

        – przedstawia elementy historii kartografii

        – wyjaśnia zasadę działania i rolę GPS-u we współcze­snej lokalizacji przestrzennej

        Rozdział II: Od Piastów do Jagiellonów

        1. Mieszko I i chrzest Polski

        – słowiańskie pochodzenie Polaków

        – legendarne początki państwa polskiego

        – książę Mieszko I pierwszym histo­rycznym władcą Polski

        – małżeństwo Mieszka I z Dobrawą

        – chrzest Mieszka I i jego znaczenie

        – znaczenie terminów: plemię, Słowianie, Piastowie

        – przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: plemię, Słowianie

        – wie, kto był pierwszym historycznym władcą Polski

        – poprawnie posługuje się terminem: Piastowie

        – przytacza przykłady legend o początkach państwa polskiego

        – wyjaśnia pochodzenie nazwy „Polska”

        – wskazuje na mapie rozmieszczenie plemion słowiańskich na ziemiach polskich

        – wyjaśnić okoliczności zawarcia małżeństwa z Do­brawą oraz przyjęcia chrztu przez Mieszka

        – wymienia legendarnych protoplastów Mieszka

        – przedstawia najważniejsze konsekwencje przyjęcia chrztu

        – lokalizuje na mapie Gniezno, Poznań oraz inne główne grody w państwie Mieszka I

        – opisuje bitwę pod Cedynią

        – charakteryzuje znaczenie przyjęcia chrześcijaństwa dla państwa polskiego

        – przedstawia najważniejsze odkrycia archeologiczne na ziemiach polskich

        – określa, jakie informacje może zdobyć historyk dzięki zastosowaniu metody dendrochronologicznej

        – omawia dokument Dagome iudex

        2. Bolesław Chrobry – pierwszy król Polski    

         

        – misja świętego Wojciecha w Pru­sach

        – zjazd gnieźnieński i pielgrzymka cesarza Ottona III

        – wojny Bolesława Chrobrego z są­siadami i przyłączenie nowych ziem

        – koronacja Bolesława Chrobrego na króla Polski

        – znaczenie terminów: misja, relikwie, cesarz, arcybiskupstwo, koronacja, gród, wojowie

        – przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: cesarz, arcybiskupstwo, koronacja, gród, wojowie

        – opisuje wygląd grodu średniowiecznego

        – wie, że Bolesław Chrobry był pierwszym królem Polski

        – poprawnie posługuje się terminami: misja, relikwie

        – zna wydarzenia związane z datami: 1000, 1025

        – charakteryzuje postać św. Wojciecha

        – opisuje wygląd i uzbrojenie woja z drużyny książęcej

        – zna wydarzenia związane z datami: 997, 1002–1018

        – opisuje przebieg misji św. Wojciecha do Prusów

        – przedstawia przyczyny i skutki zjazdu gnieźnień­skiego

        – wskazuje na mapie terytoria podbite przez Bolesława Chrobrego

        – wyjaśnia znaczenie wizyty Ottona III w Gnieźnie dla państwa polskiego

        – wyjaśnia znaczenie utworzenia samodzielnej metropolii kościelnej

        – wyjaśnia znaczenie korona­cji Bolesława Chrobrego

        – ocenia skutki polityki wewnętrznej i zagranicznej Bolesława dla państwa polskiego

        *W średniowiecznym klasztorze

        – zakony chrześcijańskie

        – życie w klasztorze

        – wpływ zakonów na rozwój średniowiecznego rolnictwa

        – rola zakonów w rozwoju wiedzy i średniowiecznego piśmiennictwa

        – najstarsze zakony na ziemiach polskich i ich znaczenie

        – przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: duchowieństwo, zakon chrze­ścijański, mnich, klasztor

        – charakteryzuje wygląd mnichów

        – opisuje podstawowe zajęcia duchowieństwa zakonnego w średniowieczu

        – poprawnie posługuje się terminami: reguła zakonna, skryptorium, pergamin

        – podaje przykłady zakonów

        – opisuje życie wewnątrz klasztoru

        – wymienia najstarsze zakony na ziemiach polskich

        – wyjaśnia, jak należy rozu­mieć zasadę obowiązującą benedyktynów módl się i pracuj

        – opisuje wygląd średnio­wiecznych ksiąg

        – wyjaśnia, w jaki sposób zakony przyczyniły się do rozwoju rolnictwa na ziemiach polskich

        – charakteryzuje wkład duchowieństwa w średnio­wieczną kulturę

        – wyjaśnia znaczenie ksiąg i książek dla rozwoju wie­dzy i nauki

        – wskazuje przykłady lokali­zacji najstarszych budowli zakonnych na ziemiach polskich

        – wyjaśnia, jakie są związki między działalnością zako­nów a nauką historyczną

        3. Polska Kazimierza Wielkiego

         

        – Kazimierz Wielki ostatnim królem z dynastii Piastów

        – reformy Kazimierza Wielkiego

        – zjazd monarchów w Krakowie – uczta u Wierzynka

        – umocnienie granic państwa (Zastał Polskę drewnianą, a zostawił muro­waną)

        – utworzenie Akademii Krakowskiej

        – znaczenie terminu: uniwersytet

        – przy pomocy nauczyciela posługuje się terminem: uniwersytet

        – wyjaśnia, dlaczego historycy nadali królowi Kazimierzowi przydomek „Wielki”

        – opisuje wygląd średnio­wiecznego zamku

        – poprawnie posługuje się terminami: dynastia, uczta u Wierzynka

        – zna wydarzenia związane z datami: 1364, 1370

        – wyjaśnia powiedzenie: Zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną

        – wymienia główne reformy Kazimierza Wielkiego

        – opisuje zjazd monarchów w Krakowie

        – wyjaśnia cele oraz znacze­nie utworzenia Akademii Krakowskiej

        – wskazuje na mapie ziemie przyłączone do Polski za panowania Kazimierza Wielkiego

        – charakteryzuje oraz ocenia politykę wewnętrzną i zagraniczną prowadzoną przez Kazimierza Wielkiego

        – argumentuje, dlaczego Kazimierz Wielki stał się wzorem dobrego władcy

        – porównuje politykę pro­wadzoną przez Bolesława Chrobrego i Kazimierza Wielkiego

        – wyjaśnia znaczenia panowa­nia Kazimierza Wielkiego dla państwa polskiego

        *Rycerze i zamki

        – średniowieczni rycerze i ich rola

        – funkcje i wygląd zamków

        – od pazia do rycerza

        – uzbrojenie rycerskie

        – turnieje rycerskie

        – kodeks rycerski

        – przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: rycerz, zbroja, herb, zamek

        – opisuje wygląd średnio­wiecznego rycerza

        – poprawnie posługuje się terminami: paź, giermek, pa­sowanie, kopia, dziedziniec, fosa, baszta, most zwodzony

        – wyjaśnia, kto i w jaki sposób mógł zostać rycerzem

        – opisuje wygląd średnio­wiecznego zamku

        – charakteryzuje turnieje rycerskie

        – wyjaśnia, w jaki sposób utrzymywali się rycerze

        – przedstawia powinności rycerskie

        – charakteryzuje kodeks rycerski

        – podaje przykłady zachowanych zamków średniowiecznych w Polsce i w regionie

        – przedstawia przykłady wzorców rycerskich utrwalonych w literaturze i legendach

        4. Jadwiga i Jagiełło – unia polsko-litewska

         

        objęcie władzy przez Jadwigę

        – zasługi Jadwigi dla polskiej kultury, nauki i sztuki

        – przyczyny zawarcia unii polsko-li­tewskiej w Krewie

        – okoliczności objęcia władzy w Pol­sce przez Władysława Jagiełłę

        – skutki zawarcia unii polsko-litew­skiej

        – zagrożenie ze strony Krzyżaków

        – znaczenie terminów: unia, Jagiel­lonowie

        – przy pomocy nauczyciela poprawnie posługuje się terminem: Jagiellonowie

        – wie, kim był Władysław Jagiełło

        – wskazuje na mapie państwo polskie oraz obszar Wielkie­go Księstwa Litewskiego

        – poprawnie posługuje się terminem: unia

        – zna wydarzenia związane z datami: 1385

        – przedstawia główne konse­kwencje unii w Krewie

        – opisuje sytuację związaną z objęciem tronu polskiego po wygaśnięciu dynastii Piastów

        – przedstawia okoliczności zawiązania unii polsko-li­tewskiej

        – wymienia postanowienia unii w Krewie

        – omawia zagrożenie ze strony zakonu krzyżackiego dla obu państw

        – przedstawia stosunek Litwi­nów do unii w Krewie

        – na podstawie mapy ocenia sytuację geopolityczną w Europie Środkowej po zawarciu unii

        5. Zawisza Czarny i bitwa pod Grunwaldem

        rycerz – cechy charakterystyczne

        – postać Zawiszy Czarnego

        – bitwa pod Grunwaldem i biorący w niej udział rycerze

        – znaczenie terminów: rycerz, miecz, kopia, herb, kodeks honorowy

        – przy pomocy nauczyciela poprawnie posługuje się terminami: rycerz, miecz, herb

        – opisuje wygląd i cechy rycerza

        – poprawnie posługuje się terminami: giermek, kopia, kodeks honorowy

        – zna wydarzenia związane z datami: 1410

        – charakteryzuje postać Zawiszy Czarnego

        – wyjaśnia powiedzenie: polegać jak na Zawiszy

        – charakteryzuje rycerski kodeks honorowy

        – przedstawia przyczyny wielkiej wojny z zakonem krzyżackim

        – opisuje przebieg bitwy pod Grunwaldem

        – wyjaśnia, czym zajmuje się heraldyka

        – wyjaśnia charakter obycza­jowości i kultury rycerskiej

        – przedstawia postanowienie pokoju toruńskiego oraz skutki bitwy pod Grun­waldem

        – przedstawia genezę i cha­rakteryzuje różne zakony rycerskie

        – podaje przykłady różnych herbów

        6. Mikołaj Kopernik  – wielki astronom

        – Mikołaj Kopernik i jego życie

        – odkrycie Mikołaja Kopernika i powiedzenie: Wstrzymał Słońce i ruszył Ziemię

        – dokonania Kopernika spoza dzie­dziny astronomii

        – znaczenie terminu: astronomia

        – przy pomocy nauczyciela poprawnie posługuje się terminami: astronom, obserwacje

        – wie, kim był Mikołaj Kopernik

        – poprawnie posługuje się terminami: astronomia, diecezje, ekonomia

        – wyjaśnia powiedzenie: wstrzymał Słońce i ruszył Ziemię

        – wie, gdzie urodził się Mikołaj Kopernik oraz gdzie znajduje się jego grobowiec

        – przedstawia poglądy na temat Ziemi i Układu Sło­necznego przed odkryciem Kopernika

        – przedstawia inne dokonania i zainteresowania Mikołaja Kopernika

        – wyjaśnia, czym jest nauka i jakie cechy musi spełniać wiedza naukowa

        – opisuje, w jaki sposób zrekonstruowano wygląd Mikołaja Kopernika

        – poprawnie posługuje się terminem: układ heliocen­tryczny

        – wyjaśnia, dlaczego najważ­niejsze dzieło Kopernika zostało potępione przez Kościół

        Rozdział III: Wojny i upadek Rzeczypospolitej

        1. Jan Zamoyski – druga osoba po królu

        – kariera polityczna Jana Zamoy­skiego

        – kariera wojskowa Jana Zamoy­skiego

        – Zamość – miasto renesansowe

        – Akademia Zamojska (Takie będą Rzeczypospolite, jakie ich młodzieży chowanie)

        – znaczenie terminów: szlachta, kanclerz, hetman

        – przy pomocy nauczyciela poprawnie posługuje się terminem: szlachta

        – określa epokę, w której żył Jan Zamoyski

        – poprawnie posługuje się terminami: kanclerz, het­man, akademia

        – charakteryzuje postać i do­konania Jana Zamoyskiego

        – zna królów Polski: Stefana Batorego i Zygmunta II Augusta

        – opisuje państwo polskie rządzone przez szlachtę w XVI w.

        – charakteryzuje zabudowę i układ Zamościa

        – wyjaśnia słowa Zamoyskie­go: Takie będą Rzeczypo­spolite, jakie ich młodzieży chowanie

        – wyjaśnia różnice między monarchią dynastyczną a elekcyjną

        – przedstawia zagrożenia dla państwa polskiego wynikają­ce z systemu wolnej elekcji

        – wskazuje na mapie Zamość

        – wyjaśnia, jakie cechy powi­nien mieć mąż stanu

        – charakteryzuje Zamość, jako przykład miasta rene­sansowego

        2. XVII wiek – stulecie wojen

        – potop szwedzki, rola Stefana Czarnieckiego

        – obrona Jasnej Góry i rola przeora Augustyna Kordeckiego

        – król Jan III Sobieski i jego zwycię­stwa nad Turkami

        – rola husarii w polskich sukcesach militarnych

        – znaczenie terminów: potop szwedz­ki, husaria, wielki wezyr, odsiecz

        – przy pomocy nauczyciela poprawnie posługuje się terminami: potop szwedzki, husaria, Jasna Góra

        – opisuje wygląd i uzbrojenie husarii

        – poprawnie posługuje się terminami: potop szwedzki, wielki wezyr, odsiecz

        – zna wydarzenia związane z datami: 1655–1660, 1683

        – wskazuje na mapie granice Rzeczypospolitej oraz jej sąsiadów

        – zna postaci: Augustyn Kordecki, Stefan Czarniecki, Jan III Sobieski, oraz ich dokonania

        – przedstawia przebieg poto­pu szwedzkiego i przełomo­wej obrony Jasnej Góry

        – wskazuje na mapie: Szwe­cję, Jasną Górę, Turcję, Chocim, Wiedeń

        – wyjaśnia powiedzenie: Polska przedmurzem chrze­ścijaństwa

        – wyjaśnia, jakie były przyczyny klęski Polaków w pierwszej fazie potopu szwedzkiego

         

        – wyjaśnia, dlaczego wojny XVII wieku przyczyniły się do osłabienia Rzeczypo­spolitej

        *Czasy stanisławowskie

        ideały epoki oświecenia

        – dokonania króla Stanisława Augusta Poniatowskiego

        – ustanowienie Komisji Edukacji Narodowej i jej znaczenie

        – kultura doby stanisławowskiej oraz jej przedstawiciele

        – zabytki budownictwa i architektury polskiej 2. poł. XVIII w.

        – przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: encyklopedia, edukacja, reformy

        – wyjaśnia, w jakim celu wprowadzane są reformy państwa

        – poprawnie posługuje się terminami: Szkoła Rycerska, kadet, mecenas, obiady czwartkowe

        – wymienia zasługi króla Stanisława Augusta Ponia­towskiego

        – wyjaśnia, dlaczego Dzień Edukacji Narodowej jest współcześnie obchodzony 14 października

        – charakteryzuje sytuację państwa polskiego w cza­sach panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego

        – przedstawia najwybit­niejszych twórców doby stanisławowskiej oraz ich dokonania

        – wskazuje przykłady zabytków doby oświecenia w kraju i w regionie

        – wyjaśnia, dlaczego oświecenie było nazywane „wiekiem rozumu”

        – wyjaśnia znaczenie po­wołania Komisji Edukacji Narodowej dla państwa polskiego

        – wyjaśnia kontrowersje w ocenie panowania króla Stanisława Augusta Ponia­towskiego

        – proponuje własne reformy w państwie oraz edukacji i wyjaśnia ich celowość

        3. Tadeusz Kościuszko na czele powstania

        – sytuacja Rzeczypospolitej w XVIII w.

        – Konstytucja 3 maja

        – rozbiory Rzeczypospolitej przez Rosję, Prusy i Austrię

        – dowództwo Tadeusza Kościuszki w powstaniu w 1794 r.

        – bitwa pod Racławicami i rola kosynierów

        – klęska powstania i III rozbiór Rze­czypospolitej

        – znaczenie terminów: rozbiory, kon­stytucja, powstanie, kosynierzy

        – przy pomocy nauczycie­la poprawnie posługuje się terminami: rozbiory, powstanie

        – wymienia państwa, które dokonały rozbiorów

        – przedstawia cel powstania kościuszkowskiego

        – poprawnie posługuje się terminami: konstytucja, kosynierzy

        – zna wydarzenia związane z datami: 3 maja 1791 r., 1794, 1795

        – charakteryzuje postać i do­konania Tadeusza Kościuszki

        – charakteryzuje postać i dokonania króla Stanisława Augusta Poniatowskiego

        – przedstawia znaczenie uchwalenia Konstytucji 3 Maja

        – opisuje przebieg powstania kościuszkowskiego

        – wyjaśnia, dlaczego rocznica uchwalenia Konstytucji 3 Maja została ogłoszona świętem narodowym

        – charakteryzuje program po­lityczno-społeczny Tadeusza Kościuszki

        – wyjaśnia przyczyny klęski po­wstania kościuszkowskiego

        – wyjaśnia przyczyny kryzysu Rzeczypospolitej szlachec­kiej

        – podaje przykłady i ocenia różne postawy Polaków w okresie rozbiorów (w tym

        4. Józef Wybicki i hymn Polski

        – losy Polaków po upadku Rzeczy­pospolitej

        – Legiony Polskie we Włoszech i panujące w nich zasady

        – generał Jan Henryk Dąbrowski i jego rola w utworzeniu Legionów Polskich

        – Józef Wybicki – autor Mazurka Dąbrowskiego

        – znaczenie słów Mazurka Dąbrow­skiego

        – Mazurek Dąbrowskiego hymnem Polski

        – znaczenie terminów: emigracja, legiony, hymn państwowy

        – przy pomocy nauczyciela poprawnie posługuje się terminem: hymn państwowy

        – zna nazwisko autora hymnu państwowego

        – potrafi objaśnić pierwszą zwrotkę i refren hymnu

        – poprawnie posługuje się terminami: emigracja, legiony

        – zna wydarzenia związane z datą: 1797

        – charakteryzuje postaci oraz dokonania gen. Jana Hen­ryka Dąbrowskiego i Józefa Wybickiego

        – przedstawia sytuację narodu polskiego po III rozbiorze

        – opisuje Legiony Polskie we Włoszech oraz panujące w nich zasady

        – wie, kiedy Mazurek Dą­browskiego został polskim hymnem narodowym

        – przedstawia dalsze losy Legionów Polskich we Włoszech

        – wyjaśnia, dlaczego Polacy zaczęli tworzyć legiony polskie u boku Napoleona

        – charakteryzuje postać Napoleona Bonaparte

        – ocenia, czy Napoleon speł­nił pokładane w nim przez Polaków nadzieje

        5. Romuald Traugutt i powstanie styczniowe

        – Romuald Traugutt – życie przed wybuchem powstania stycznio­wego

        – branka i wybuch powstania stycz­niowego

        – wojna partyzancka

        – funkcjonowanie państwa powstań­czego

        – Romuald Traugutt dyktatorem powstania

        – represje po upadku powstania styczniowego

        – znaczenie terminów: zabór rosyjski, działalność konspiracyjna, branka, wojna partyzancka, dyktator, zesłanie

        – przy pomocy nauczyciela poprawnie posługuje się terminami: zabory, zabór rosyjski, wojna partyzancka

        – wyjaśnia, dlaczego Polacy zorganizowali powstanie

        – charakteryzuje taktykę walki partyzanckiej

        – poprawnie posługuje się terminami: działalność kon­spiracyjna, branka, dyktator, zesłanie

        – zna wydarzenia związane z datami: 1863–1864

        – pokazuje na mapie zasięg zaboru rosyjskiego

        – charakteryzuje postać i do­konania Romualda Traugutta

        – charakteryzuje sytuację narodu polskiego w zaborze rosyjskim

        – wyjaśnia, dlaczego Polacy prowadzili działalność konspiracyjną

        – opisuje charakter i przebieg powstania styczniowego

        – przedstawia skutki po­wstania

        – opisuje funkcjonowanie państwa powstańczego

        – wyjaśnia, dlaczego powsta­nie styczniowe upadło

        – ocenia postawę Polaków pod zaborem rosyjskim

        – porównuje powstanie styczniowe z innymi powstaniami

        – przedstawia różne metody walki o polskość

        6. Maria Skłodowska-Curie – polska noblistka

        – edukacja Marii Skłodowskiej-Curie na ziemiach polskich

        – tajne nauczanie i Latający Uniwer­sytet

        – kariera naukowa Marii Skłodow­skiej-Curie

        – Nagrody Nobla przyznane Marii Skłodowskiej-Curie

        – polscy nobliści

        – znaczenie terminów: tajne naucza­nie, Nagroda Nobla, laureat

        – przy pomocy nauczyciela poprawnie posługuje się terminami: tajne nauczanie, laureat, Nagroda Nobla

        – wyjaśnia, dlaczego Polacy nie mogli odbywać edukacji w języku polskim

        – poprawnie posługuje się terminami: Uniwersytet Latający

        – charakteryzuje, na czym polegało tajne nauczanie

        – charakteryzuje postać Marii Skłodowskiej-Curie

        – wymienia, za jakie dokona­nia Maria Skłodowska-Curie otrzymała Nagrodę Nobla

        – porównuje szkolnictwo XIX-wieczne i współczesne

        – wyjaśnia, jak funkcjonował Uniwersytet Latający

        – wyjaśnia, dlaczego M. Skłodowska-Curie mu­siała wyjechać do Francji

        – przedstawia dokonania M. Skłodowskiej-Curie i wyjaśnia, za co została uhonorowana Nagrodą Nobla

        – wymienia innych polskich laureatów Nagrody Nobla

        – opisuje swoją ulubioną dziedzinę naukową i jej wybitnego przedstawiciela

        – wyjaśnia rolę nauki w roz­woju cywilizacyjnym

        – opisuje działalność Marii Skłodowskiej-Curie podczas I wojny światowej

        Rozdział IV: Ku współczesnej Polsce

        1. Józef Piłsudski i niepodległa Polska

        – działalność Józefa Piłsudskiego przed I wojną światową

        – udział Legionów Polskich i Józefa Piłsudskiego w działaniach zbroj­nych podczas I wojny światowej

        – odzyskanie niepodległości przez Polskę

        – walki o ustalenie granic II Rzeczy­pospolitej i Bitwa Warszawska

        – Józef Piłsudski Naczelnikiem Państwa

        – Narodowe Święto Niepodległości

        – znaczenie terminów: II Rzeczpospo­lita, Naczelnik Państwa

        – przy pomocy nauczyciela poprawnie posługuje się terminem: II Rzeczpospolita

        – wskazuje na mapie obszar II RP

        – wie, kiedy i z jakiej okazji obchodzimy święto pań­stwowe w dniu 11 listopada

        – poprawnie posługuje się terminami: I wojna światowa, Naczelnik Państwa

        – zna wydarzenia związane z datami: 1914–1918; 11 li­stopada 1918 r., 15 sierpnia 1920 r.

        – charakteryzuje postać Józefa Piłsudskiego

        – charakteryzuje działalność Józefa Piłsudskiego przed I wojną światową

        – wyjaśnia sytuację państw zaborczych po wybuchu I wojny światowej

        – przedstawia udział Legio­nów Polskich w działaniach zbrojnych podczas I wojny światowej

        – wyjaśnia, dlaczego dzień 11 listopada został ogłoszo­ny świętem państwowym

        – wyjaśnia rolę Józefa Piłsudskiego w odzyskaniu niepodległości i budowie państwa polskiego

        – opisuje trudności polityczne w odbudowie państwa polskiego

        – ocenia znaczenie Bitwy Warszawskiej

        – wyjaśnia, dlaczego w rocz­nicę Bitwy Warszawskiej Wojsko Polskie obchodzi swoje święto

        – omawia wydarzenia, które miały wpływ na kształtowa­nie się granic II Rzeczypo­spolitej

        – wyjaśnia sytuację geopoli­tyczną w Europie powstałą w wyniku I wojny światowej

        *Bitwa

        Warszawska

        – Rosja Sowiecka i komunizm

        – wojna polsko-bolszewicka

        – Bitwa Warszawska i jej legenda

        – 15 sierpnia – Święto Wojska Polskiego

        – przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: II RP, ułani

        – przedstawia głównodo­wodzącego wojsk polskich w bitwie pod Warszawą

        – odpowiada, jaki był wynik Bitwy Warszawskiej

        – poprawnie posługuje się terminami: komunizm, bolszewicy, cud nad Wisłą

        – zna wydarzenie związane z datą: 15 sierpnia 1920 r.

        – wyjaśnia, dlaczego 15 sierpnia obchodzone jest Święto Wojska Polskiego

        – wyjaśnia genezę wojny o wschodnią granicę II RP

        – omawia przebieg wojny polsko-bolszewickiej

        – ocenia postawę ludności polskiej wobec sowieckiego zagrożenia

        – charakteryzuje mit „cudu nad Wisłą”

        – wyjaśnia, jakie czynniki złożyły się na sukces wojsk polskich w wojnie z Rosją Sowiecką

        – wyjaśnij, kiedy i w jaki sposób bolszewicy przejęli władzę w Rosji

        – podaje przykłady współcze­śnie istniejących krajów ko­munistycznych oraz opisuje życie ich mieszkańców

        2. Eugeniusz Kwiatkowski i budowa Gdyni

        – problemy odrodzonej Polski

        – zaślubiny Polski z morzem

        – zasługi Eugeniusza Kwiatkowskiego na polu gospodarczym – budowa portu w Gdyni, Centralny Okręg Przemysłowy

        – Gdynia polskim „oknem na świat”

        – znaczenie terminów: eksport, okręg przemysłowy

        – przy pomocy nauczyciela poprawnie posługuje się terminami: port, przemysł, minister, bezrobocie

        – wskazuje na mapie Polski Gdynię

        – wyjaśnia, dlaczego Gdynia stała się polskim „oknem na świat”

        – poprawnie posługuje się terminami: eksport, import, okręg przemysłowy

        – charakteryzuje postać Euge­niusza Kwiatkowskiego

        – wskazuje na mapie obszar Centralnego Okręgu Prze­mysłowego

        – opisuje trudności gospodar­cze i ustrojowe w odbudo­wie państwa polskiego

        – przedstawia dokonania Eu­geniusza Kwiatkowskiego

        – wyjaśnia, w jaki sposób roz­wój gospodarczy wpływa na sytuację obywateli

        – wyjaśnia rolę potencjału gospodarczego państwa we współczesnym świecie

        – wymienia najważniejsze ośrodki przemysłowe współczesnej Polski

        3. Zośka, Alek i Rudy – bohaterscy harcerze

        – sytuacja społeczeństwa polskiego pod niemiecką okupacją

        – Szare Szeregi (Zośka, Alek, Rudy)

        – akcja pod Arsenałem

        – batalion „Zośka” w powstaniu warszawskim

        – powstanie warszawskie jako wyraz patriotyzmu młodego pokolenia

        – znaczenie terminów: okupacja, łapanki, Armia Krajowa, Szare Szeregi

        – przy pomocy nauczyciela poprawnie posługuje się terminem: okupacja

        – wie, kiedy i gdzie wybuchła II wojna światowa

        – opisuje sytuację narodu polskiego pod niemiecką okupacją

        – poprawnie posługuje się terminami: łapanki, Armia Krajowa, Szare Szeregi

        – zna wydarzenia związane z datami: 1 września 1939 r., 1 sierpnia 1944 r.

        – charakteryzuje postaci Zośki, Alka i Rudego

        – opisuje najważniejsze akcje Szarych Szeregów, w tym akcję pod Arsenałem

        – ocenia postawę młodzieży polskiej pod okupacją

        – charakteryzuje działalność Polskiego Państwa Pod­ziemnego

        – przedstawia politykę okupantów wobec Polaków (mord katyński)

        – podaje przykłady udziału żołnierzy polskich na fron­tach II wojny światowej

        – przedstawia przebieg po­wstania warszawskiego

        4. Pilecki i Inka – „żołnierze niezłomni”

        – polityka Niemiec wobec ludności żydowskiej

        – obozy koncentracyjne

        – raporty Witolda Pileckiego

        – represje komunistów i śmierć Witolda Pileckiego

        – polityka komunistów wobec pol­skiego podziemia

        – postawa Danuty Siedzikówny, ps. Inka

        – znaczenie terminów: obozy koncen­tracyjne, „żołnierze niezłomni”

        – przy pomocy nauczyciela poprawnie posługuje się terminem: obozy koncen­tracyjne

        – opisuje politykę Niemiec wobec ludności żydowskiej

        – wyjaśnia, kto objął rządy w państwie polskim po zakończeniu II wojny światowej

        – poprawnie posługuje się terminem: „żołnierze niezłomni”

        – zna zbrodnie niemieckie popełnione na Żydach

        – charakteryzuje postaci Witolda Pileckiego, Danuty Siedzikówny

        – wyjaśnia, dlaczego dla wielu Polaków wojna się nie zakończyła

        – wyjaśnia pojęcie: „żołnierze niezłomni”

        – charakteryzuje postać i dzia­łalność Witolda Pileckiego

        – opisuje represje komuni­stów wobec zwolenników prawowitych władz polskich

        – ocenia postawę Danuty Siedzikówny, ps. Inka

        – wyjaśnia, dlaczego państwo polskie znalazło się po II wojnie światowej w sowiec­kiej strefie wpływów

        – charakteryzuje działalność partyzantki antykomuni­stycznej

        – wyjaśnia dramatyzm wybo­ru postaw przez obywateli wobec państwa polskiego po II wojnie światowej

        – wyjaśnia pojęcie: „suwe­renność”

        – wyjaśnia pojęcie: „żelazna kurtyna” oraz jego genezę

        – charakteryzuje postać i dzia­łalność Ireny Sendlerowej

        – wymienia największe niemieckie obozy koncen­tracyjne

        5. Jan Paweł II – papież pielgrzym

        – opozycyjna rola Kościoła w czasach komunizmu

        – wybór Karola Wojtyły na papieża

        – pielgrzymki papieża do ojczyzny (Niech zstąpi Duch Twój i odnowi oblicze ziemi. Tej ziemi!)

        – wsparcie Kościoła dla Polaków protestujących przeciw rządom komunistów

        – Jan Paweł II jako papież pielgrzym

        – znaczenie terminów: papież, kon­klawe, kardynał, pontyfikat

        – przy pomocy nauczyciela poprawnie posługuje się terminem: papież

        – wie, kim był Karol Wojtyła

        – podaje miasto, w którym urodził się Karol Wojtyła

        – poprawnie posługuje się terminami: konklawe, kardy­nał, pontyfikat

        – charakteryzuje rolę papieża jako przywódcy Kościoła katolickiego oraz jako autorytetu moralnego dla wiernych

        – wyjaśnia, dlaczego Jan Pa­weł II był darzony wielkim szacunkiem

        – opisuje sytuację społeczeń­stwa polskiego w czasach PRL

        – charakteryzuje rolę Kościoła katolickiego w czasach komunizmu

        – wyjaśnia znaczenie pierw­szej pielgrzymki Jana Pawła II do kraju dla społeczeń­stwa polskiego

        – wyjaśnia znaczenie słów Jana Pawła II: Niech zstąpi Duch Twój i odnowi oblicze ziemi. Tej ziemi!

        6. „Solidarność” i jej bohaterowie

        – kryzys PRL w latach 70. XX w.

        – działalność opozycyjna

        – strajki robotnicze i powstanie NSZZ „Solidarność”

        – bohaterowie „Solidarności” – Lech Wałęsa, Anna Walentynowicz, An­drzej Gwiazda, Jerzy Popiełuszko

        – wprowadzenie stanu wojennego i represje przeciwko opozycji

        – przełom 1989 r. i upadek komu­nizmu

        – znaczenie terminów: strajk, związek zawodowy, „Solidarność”, stan wojen­ny, Okrągły Stół

        – przy pomocy nauczyciela poprawnie posługuje się terminami: demokracja, strajk

        – wie, jak się nazywał pierw­szy przywódca związku zawodowego „Solidarność” i późniejszy prezydent

        – poprawnie posługuje się terminami: związek zawo­dowy, „Solidarność”, stan wojenny, Okrągły Stół

        – zna wydarzenia związane z datami: sierpień 1980, l989

        – wyjaśnia, dlaczego w 1980 r. doszło do masowych straj­ków robotniczych

        – zna głównych bohaterów „Solidarności” – Lecha Wa­łęsę, Annę Walentynowicz, Andrzeja Gwiazdę, Jerzego Popiełuszkę

        – opisuje okoliczności zawią­zania związku zawodowego „Solidarność”

        – przedstawia główne postu­laty „Solidarności”

        – wymienia ograniczenia, z ja­kimi wiązało się wprowa­dzenie stanu wojennego

        – wyjaśnia symbolikę Okrą­głego Stołu

        – wskazuje różnice polityczne między czasami komunizmu a wolną Polską

        – podaje przykłady protestów Polaków przeciwko wła­dzom komunistycznym

        – wyjaśnia, jaką rolę odegrał stan wojenny

        – opowiada o rywalizacji mię­dzy Związkiem Sowieckim a Zachodem

        – wyjaśnia znaczenie i skutki rozmów Okrągłego Stołu
                     

         

      • Roczny plan pracy z historii dla klasy 5 szkoły podstawowej do programu nauczania „Wczoraj i dziś” Wymagania na poszczególne oceny

      • * Gwiazdką oznaczono tematy dodatkowe (nieobowiązkowe) z podstawy programowej

        Temat lekcji

        Zagadnienia

        Wymagania na poszczególne oceny

        dopuszczająca

        dostateczna

        dobra

        bardzo dobra

        celująca

        Rozdział 1. Pierwsze cywilizacje

        1. Życie pierwszych ludzi
        • pochodzenie człowieka
        • różnice między koczowniczym a osiadłym trybem życia
        • życie człowieka pierwotnego
        • epoka kamienia, epoka brązu, epoka żelaza
        • początki rolnictwa i udomowienie zwierząt
        • dawne i współczesne sposoby wytapiania żelaza
        • terminy: pięściak,hodowla,koczowniczy tryb życia,osiadły tryb życia, rewolucja neolityczna, epoka kamienia , epoka brązu, epoka żelaza

        – przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: koczowniczy i osiadły tryb życia,pięściak

        – opisuje różnice między człowiekiem pierwotnym a współczesnym

        – potrafi wyjaśnić, jakie korzyści daje człowiekowi umiejętność uprawy ziemi i hodowli zwierząt

        – wyjaśnia, dlaczego narzędzia metalowe są lepsze od kamiennych

        – poprawnie posługuje się terminami: pięściak,hodowla, koczowniczy tryb życia, osiadły tryb życia,rewolucja neolityczna , epoka kamienia, epoka brązu, epoka żelaza

        – przedstawia, skąd wywodzą się praludzie

        – opisuje życie ludzi pierwotnych

        – charakteryzuje epoki kamienia, brązu i żelaza

        – wyjaśnia znaczenie nabycia umiejętności wskrzeszania ognia przez człowieka

        – porównuje koczowniczy tryb życia z osiadłym

        – wyjaśnia, na czym polegała rewolucja neolityczna

        – przedstawia dawne i współczesne sposoby wytapiania żelaza

        – wskazuje umiejętności, których nabycie umożliwiło ludziom przejście na osiadły tryb życia

        – wyjaśnia skutki rewolucji neolitycznej

        – wskazuje szlaki, którymi ludność zasiedliła różne kontynenty

        – wyjaśnia pojęcie ewolucji

        – charakteryzuje kierunki ewolucji człowieka

        – porównuje poziom cywilizacyjny ludzi w różnych epokach

        2. Miasta- państwa

        Mezopotamii
        • Mezopotamia jako kolebka cywilizacji
        • znaczenie wielkich rzek dla rozwoju najstarszych cywilizacji
        • osiągnięcia cywilizacyjne mieszkańców Mezopotamii
        • powstanie pierwszych państw
        • zajęcia różnych grup społecznych
        • Kodeks Hammurabiego
        • terminy: cywilizacja, Mezopotamia,Bliski Wschód, Babilonia,Sumerowie, kanał nawadniający,kodeks, pismo klinowe, zikkurat, podatki

        – przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami:cywilizacja, kanał nawadniający, kodeks

        – wyjaśnia, jaką funkcję mogą pełnić rzeki w życiu człowieka

        – wskazuje na mapie: obszar Mezopotamii

        – wyjaśnia zasadę oko za oko, ząb za ząb

        – poprawnie posługuje się terminami: cywilizacja,Mezopotamia, Bliski Wschód,Babilonia,Sumerowie,kanał nawadniający, kodeks, pismo klinowe, zikkurat, podatki

        – samodzielnie wskazuje na mapie: obszar Mezopotamii, Tygrys, Eufrat, Ur, Babilon

        – wymienia najważniejsze osiągnięcia cywilizacyjne ludów starożytnej Mezopotamii

        – opisuje rolę wielkich rzek w rozwoju rolnictwa, handlu i komunikacji

        – charakteryzuje i podaje przykłady państw-miast z terenu Mezopotamii

        – wyjaśnia znaczenie kodyfikacji prawa w życiu społecznym

        – objaśnia różnicę między prawem zwyczajowym a skodyfikowanym

        – tłumaczy, w jaki sposób powstawały pierwsze państwa

        – przedstawia kraje leżące obecnie na obszarze dawnej Mezopotamii

        – wymienia współczesne przedmioty, których powstanie było możliwe dzięki osiągnięciom ludów Mezopotamii

        3. W Egipcie

        faraonów
        • Egipt jako przykład starożytnej cywilizacji
        • Egipt darem Nilu
        • osiągnięcia cywilizacji egipskiej
        • struktura społeczna
        • wierzenia Egipcjan jako przykład religii politeistycznej
        • terminy: faraon, politeizm,piramidy, hieroglify, mumifikacja, sarkofag

        – przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: piramida, faraon

        – wskazuje na mapie: Egipt oraz Nil

        – opisuje wygląd piramid

        – porównuje wygląd hieroglifów i pisma współczesnego

        – poprawnie posługuje się terminami: faraon,politeizm, piramidy, hieroglify, mumifikacja,sarkofag

        – wymienia najważniejsze osiągnięcia cywilizacji egipskiej

        – opisuje zakres władzy faraona

        – wyjaśnia rolę Nilu w rozwoju cywilizacji egipskiej

        – przedstawia strukturę społeczną Egiptu

        – podaje przykłady bogów i charakteryzuje wierzenia Egipcjan

        – wyjaśnia powiązania między wierzeniami Egipcjan a ich osiągnięciami w dziedzinie budownictwa i medycyny

        – opisuje, w jaki sposób wznoszono piramidy

        – opisuje etapy pochówku faraonów

        – charakteryzuje najbardziej znane przykłady sztuki egipskiej (Sfinks, Dolina Królów, grobowiec Tutenchamona, popiersie Neferetiti), piramidy w Gizie, świątynia Abu Simbel

        4. W starożytnym Izraelu
        • judaizm jako przykład religii monoteistycznej
        • biblijne dzieje Izraelitów
        • Dekalog i Tora
        • postaci biblijne: Abraham, Mojżesz, Dawid, Salomon
        • terminy: judaizm, Tora,Jahwe, Dekalog, Mesjasz,synagoga, Mesjasz,Ziemia Obiecana, Arka Przymierza, monoteizm, plemię, Palestyna , prorok, Świątynia Jerozolimska

        – przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: Tora, Żydzi, Dekalog

        – wyjaśnia, o czym opowiada Biblia

        – wymienia najważniejsze postaci biblijne związane z dziejami Żydów

        – poprawnie posługuje się terminami: judaizm, Tora,Jahwe, Dekalog, Mesjasz, synagoga, Mesjasz, Ziemia Obiecana, Arka Przymierza,monoteizm, plemię,Palestyna, prorok, Świątynia Jerozolimska

        – wskazuje na mapie: Palestynę, Jerozolimę

        – wyjaśnia różnicę pomiędzy politeizmem a monoteizmem

        – opisuje główne etapy historii Izraelitów

        – charakteryzuje judaizm

        – porównuje wierzenia Egiptu oraz Izraela

        – charakteryzuje dokonania najważniejszych przywódców religijnych i politycznych Izraela (Abraham, Mojżesz, Dawid, Salomon)

        – wskazuje na podobieństwa i różnice pomiędzy judaizmem a chrześcijaństwem

        – wyjaśnia terminy: synagoga, rabin

        – podaje przykład synagogi we współczesnej Polsce

        5. Cywilizacje Indii i Chin
        • osiągnięcia cywilizacyjne Dalekiego Wschodu
        • system kastowy w Indiach
        • cywilizacja Doliny Indusu
        • terminy: Daleki Wschód, Ariowie,kasta, hinduizm, Wielki Mur Chiński, Jedwabny Szlak

        – przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: Daleki Wschód, Wielki Mur Chiński

        – wskazuje na mapie: Indie, Chiny

        – przy pomocy nauczyciele wyjaśnia, dlaczego jedwab i porcelana były towarami poszukiwanymi na Zachodzie

        – poprawnie posługuje się terminami: Daleki Wschód , Ariowie, kasta, hinduizm, Wielki Mur Chiński, Jedwabny Szlak

        – wymienia osiągnięcia cywilizacji doliny Indusu

        – wymienia osiągnięcia cywilizacji chińskiej

        – wyjaśnia, kiedy narodziło się cesarstwo chińskie

        – opisuje system kastowy w Indiach

        – charakteryzuje wierzenia hinduistyczne

        – charakteryzuje rolę Jedwabnego Szlaku w kontaktach między Wschodem a Zachodem

        – przedstawia terakotową armię

        jako zabytek kultury chińskiej

        – wymienia i wskazuje na mapie: rzeki: Indus, Huang He, Jangcy

        – charakteryzuje buddyzm

        – opowiada o filozofii Konfucjusza

        6. Od hieroglifówdo alfabetu
        • powstanie pisma i jego znaczenie dla rozwoju cywilizacji
        • pismo a prehistoria i historia
        • terminy: papirus, tabliczki gliniane,pismo obrazkowe, pismo klinowe,Fenicjanie, pismo alfabetyczne, alfabet łaciński

        – przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami:pismo obrazkowe, hieroglify, alfabet, pismo alfabetyczne

        – wyjaśnia, do czego służy pismo

        – charakteryzuje polskie pismo jako przykład pisma alfabetycznego

        – poprawnie posługuje się terminami: papirus,tabliczki gliniane, pismo obrazkowe,pismo klinowe,Fenicjanie, pismo alfabetyczne, alfabet łaciński

        – wyjaśnia, w jaki sposób umiejętność pisania wpłynęła na dalsze osiągnięcia człowieka

        – porównuje pismo obrazkowe i alfabetyczne

        – wyjaśnia związek między wynalezieniem pisma a historią i prehistorią

        – omawia przyczyny wynalezienia pisma

        – wskazuje różne przykłady sposobów porozumiewania się między ludźmi i przekazywania doświadczeń

        – przyporządkowuje różne rodzaje pisma do cywilizacji, które je stworzyły

        – wymienia przykłady materiałów pisarskich stosowanych w przeszłości

        – wyjaśnia, w jaki sposób pismo obrazkowe przekształciło się w klinowe

        – przedstawia genezę współczesnego pisma polskiego

        – wyjaśnia, jakie były trudności z odczytywaniem pisma obrazkowego

        – podaje przykłady narodów, które posługują się pismem sięgającym tradycją do pisma greckiego oraz do łaciny

        – opowiada o przykładach alternatywnych języków umownych (alfabet Morse’a, język migowy)

        * Tajemnice sprzed wieków – Jak odczytano pismo Egipcjan?
        • wyprawa Napoleona do Egiptu
        • hieroglify – litery czy słowa?
        • postaci: Jean F. Champollion
        • terminy: Kamień z Rosetty

        – przy pomocy nauczyciela wyjaśnia, dlaczego po wielu stuleciach ludzie nie potrafili odczytać hieroglifów

        – wyjaśnia, na czym polegały trudności w odczytaniu hieroglifów

        – charakteryzuje i przedstawia znaczenie Kamienia z Rosetty

        – wyjaśnia, jak udało się odczytać hieroglify

        – przedstawia postać oraz dokonania Jeana F. Champolliona

        – wyjaśnia, jaki był wpływ wyprawy Napoleona do Egiptu oraz odczytania hieroglifów na pojawienie się egiptologii

        Rozdział 2. Starożytna Grecja

        1. Demokratyczne Ateny
        • warunki naturalne Grecji
        • życie w greckiej polis
        • cechy charakterystyczne demokracji ateńskiej
        • Perykles – najwybitniejszy przywódca demokratycznych Aten
        • terminy: Hellada,Hellenowie, polis,demokracja,zgromadzenie ludowe,akropol, agora
        • postaci historyczne: Perykles

        – przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: demokracja,zgromadzenie ludowe

        – przy pomocy nauczyciela opisuje wygląd greckiego polis i życie w nim na przykładzie Aten

        – poprawnie posługuje się terminami: Hellada,Hellenowie, polis, demokracja,zgromadzenie ludowe,akropol, agora

        – wskazuje na mapie: Grecję, Ateny

        – wyjaśnia znaczenie terminu demokracjai charakteryzuje demokrację ateńską

        – wyjaśnia wpływ warunków naturalnych Grecji na zajęcia ludności oraz sytuację polityczną (podział na polis)

        – wyjaśnia, kim był Perykles

        – opisuje, kto posiadał prawa polityczne w Atenach

        – wskazuje podobieństwa i różnice między demokracją ateńską a współczesną demokracją parlamentarną

        – wyjaśnia, w jaki sposób kultura grecka rozprzestrzeniła się w basenie Morza Śródziemnego

        *2. Sparta i wojny z Persami
        • ustrój i społeczeństwo starożytnej Sparty
        • cechy i etapy wychowania spartańskiego
        • powstanie i rozwój imperium perskiego
        • wojny grecko-perskie
        • terminy: Persowie, danina, sojusz, hoplita,falanga
        • wydarzenia: bitwa pod Maratonem, bitwa pod Termopilami, bitwa pod Salaminą
        • postaci historyczne: Dariusz, Kserkses, Leonidas

        – przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: danina, sojusz

        – przy pomocy nauczyciela przedstawia cele i charakter wychowania spartańskiego

        – poprawnie posługuje się terminami: danina, sojusz, hoplita, falanga

        – przedstawia cele i charakter wychowania spartańskiego

        – wyjaśnia, dlaczego Spartan uważano za najlepszych wojowników greckich

        – wskazuje na mapie: Spartę, Persję

        – wyjaśnia, kim byli Dariusz, Kserkses i Leonidas

        – charakteryzuje ustrój i społeczeństwo starożytnej Sparty

        – posługuje się wyrażeniami: spartańskie warunki, mówić lakonicznie

        – wyjaśnia przyczyny i opisuje przebieg wojen grecko-perskich

        – wskazuje na mapie: Maraton, Termopile, Salaminę

        – zaznacza na osi czasu daty: 490 r. p.n.e., 480 r. p.n.e.

        – opisuje, w jaki sposób walczyli starożytni Grecy

        – wyjaśnia genezę biegów maratońskich

        – tłumaczy znaczenie zwrotu: wrócić z tarczą lub na tarczy

        – porównuje ustroje Aten i Sparty

        – opisuje przebieg bitwy pod Termopilami i ocenia postać króla Leonidasa

        3. Bogowie i mity
        • wierzenia starożytnych Greków
        • mity greckie
        • najważniejsi greccy bogowie: Zeus, Hera, Posejdon, Afrodyta, Atena, Hades, Hefajstos, Ares, Apollo, Hermes
        • Homer i jego dzieła – Iliada i Odyseja
        • terminy: Olimp, mity,heros,Partenon,Herakles, Achilles,Odyseusz, wojna trojańska, koń trojański
        • postać historyczna: Homer

        – przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: mity, heros

        – przy pomocy nauczyciela charakteryzuje najważniejszych bogów greckich

        – poprawnie posługuje się terminami: Olimp,mity, heros, Partenon,Herakles, Achilles,Odyseusz, koń trojański

        – przedstawia wierzenia starożytnych Greków

        – wskazuje na mapie: górę Olimp, Troję

        – wyjaśnia, kim był Homer

        – charakteryzuje najważniejszych bogów greckich: opisuje ich atrybuty i dziedziny życia, którym patronowali

        – omawia różne mity greckie

        – przedstawia treść Iliadyi Odysei

        – wyjaśnia współczesne rozumienie wyrażenia: koń trojański

        – opisuje wybrane miejsca kultu starożytnych Greków

        – omawia znaczenie wyroczni w życiu starożytnych Greków

        – wyjaśnia nawiązujące do mitologii związki frazeologiczne (frazeologizmy mitologiczne): objęcia Morfeusza,stajnia Augiasza, syzyfowa praca, męki Tantala, nić Ariadny

        – opisuje archeologiczne poszukiwania mitycznej Troi

        4. Kultura starożytnej Grecji
        • wspólne elementy w kulturze greckich polis
        • najważniejsze dokonania sztuki greckiej
        • narodziny teatru greckiego
        • znaczenie filozofii w starożytnej Grecji i najwybitniejsi filozofowie
        • grecka matematyka i medycyna
        • rola sportu w życiu starożytnych Greków
        • terminy: Wielkie Dionizje, amfiteatr,tragedia, komedia,filozofia, igrzyska,olimpiada, Olimpia,stadion, pięciobój olimpijski
        • postaci historyczne:Fidiasz, Myron, Ajschylos, Sofokles, Eurypides, Arystofanes, Sokrates, Platon, Arystoteles, Hipokrates, Pitagoras, Tales z Miletu

        – przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami:amfiteatr, igrzyska, olimpiada, stadion

        – opisuje rolę sportu w codziennym życiu

        – przy pomocy nauczyciela opisuje, jak narodził się teatr grecki i jakie było jego znaczenie dla Hellenów

        – poprawnie posługuje się terminami: Wielkie Dionizje, amfiteatr,tragedia, komedia,filozofia, igrzyska, olimpiada, Olimpia, stadion, pięciobój olimpijski

        – wskazuje różne dziedziny kultury i sztuki rozwijane w starożytnej Grecji

        – opisuje charakter antycznych igrzysk sportowych

        – opisuje charakter i cele antycznego teatru

        – przedstawia dokonania nauki greckiej

        – objaśnia, czym jest filozofia, i przedstawia jej najwybitniejszych przedstawicieli

        – wyjaśnia, kim byli: Fidiasz, Myron, Sofokles, Pitagoras, Tales z Miletu, Sokrates, Platon, Arystoteles

        – zaznacza na osi czasu datę: 776 r. p.n.e.

        – przedstawia współczesną tradycję igrzysk olimpijskich

        – porównuje igrzyska antyczne ze współczesnymi

        – charakteryzuje rolę kultury w życiu społecznym

        – przybliża postać i dokonania Archimedesa

        – podaje przykłady wpływu dokonań starożytnych Greków na współczesną kulturę i naukę

        *5. Imperium Aleksandra Wielkiego
        • podboje Aleksandra Wielkiego
        • wojna z Persją (bitwy nad rzeczką Granik, pod Issos i pod Gaugamelą)
        • wyprawa Aleksandra do Indii
        • kulturowe skutki podbojów Aleksandra Wielkiego
        • terminy: imperium,falanga macedońska,węzeł gordyjski,hellenizacja, kultura hellenistyczna
        • postaci historyczne: Filip II, Aleksander Macedoński (Wielki)

        – przy pomocy nauczyciela posługuje się terminem: imperium

        – uzasadnia, dlaczego Aleksandra nazwano „Wielkim”

        – określa, na jakim obszarze toczyły się opisywane wydarzenia

        – poprawnie posługuje się terminami: imperium, węzeł gordyjski, hellenizacja

        – wskazuje na mapie: Macedonię, Persję, Indie i Aleksandrię w Egipcie

        – opisuje przebieg kampanii perskiej Aleksandra Macedońskiego

        – opisuje dokonania Filipa II i Aleksandra Macedońskiego (Wielkiego)

        – wyjaśnia charakter kultury hellenistycznej

        – przedstawia skutki podbojów Aleksandra

        – zaznacza na osi czasu daty: 333 r. p.n.e., 331 r. p.n.e.

        – posługuje się terminami: falanga macedońska, kultura hellenistyczna

        – omawia znaczenie Biblioteki Aleksandryjskiej

        – charakteryzuje sposób walki wojsk Aleksandra Macedońskiego

        – przedstawia siedem cudów świata

        – wymienia państwa, które leżą dziś na terenach podbitych przez Aleksandra Wielkiego

        * Tajemnice sprzed wieków – Jak wyglądała latarnia morska na Faros?
        • siedem cudów świata
        • konstrukcja latarni morskiej na Faros

        – wyjaśnia, dlaczego w przeszłości ludzie mieli problem ze wznoszeniem wysokich budowli

        – przedstawia, w jaki sposób działała latarnia w starożytności

        – opisuje losy latarni na Faros

        – charakteryzuje siedem cudów świata

        – omawia inny wybrany obiekt z listy siedmiu cudów świata starożytnego

        Rozdział III. Starożytny Rzym

        1. Ustrój starożytnego Rzymu
        • legendarne początki państwa rzymskiego
        • zasady ustrojowe republiki rzymskiej
        • społeczeństwo starożytnego Rzymu
        • dokonania Gajusza Juliusza Cezara
        • upadek republiki
        • powstanie cesarstwa rzymskiego
        • terminy: Italia,monarchia, republika,senat,patrycjusze,plebejusze, konsulowie,pretorzy, kwestorzy,trybun ludowy, dyktator,cesarz
        • postaci legendarne i historyczne: Romulus i Remus, Gajusz Juliusz Cezar, Oktawian August

        – przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: dyktator, cesarz

        – wskazuje na mapie: Rzym

        – przy pomocy nauczyciela wyjaśnia, dlaczego symbolem Rzymu została wilczyca

        – poprawnie posługuje się terminami: Italia,monarchia, republika,senat, patrycjusze, plebejusze,konsulowie,pretorzy, kwestorzy, trybun ludowy, dyktator,cesarz

        – przedstawia legendarne początki Rzymu

        – wskazuje na mapie: Półwysep Apeniński

        – omawia dokonania Gajusza Juliusza Cezara i Oktawiana Augusta

        – charakteryzuje ustrój republiki rzymskiej i jej główne organy władzy

        – przedstawia kompetencje najważniejszych urzędów republikańskich

        – opisuje konflikt społeczny między patrycjuszami a plebejuszami

        – zaznacza na osi czasu daty: 753 r. p.n.e., 44 r. p.n.e.

        – omawia przyczyny oraz okoliczności upadku republiki rzymskiej

        – porównuje ustroje demokracji ateńskiej i republiki rzymskiej

        – wyjaśnia różnice w rozumieniu terminu republika przez Rzymian i współcześnie

        – przedstawia funkcje pełnione przez senat w ustroju współczesnej Polski

        2. Imperium Rzymskie
        • podboje rzymskie
        • Imperium Rzymskie i jego prowincje
        • organizacja armii rzymskiej
        • podział cesarstwa
        • upadek cesarstwa zachodniorzymskiego
        • terminy: Kartagina, prowincja, limes, legiony, legioniści, Imperium Rzymskie, pax Romana,romanizacja,barbarzyńcy, Germanie,Konstantynopol, Hunowie, wielka wędrówka ludów

        – przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami:prowincja,legiony, plemiona barbarzyńskie, wielka wędrówka ludów

        – przedstawia wygląd i uzbrojenie rzymskiego legionisty

        – poprawnie posługuje się terminami: prowincja, legiony,romanizacja, plemiona barbarzyńskie,Germanie, Hunowie,wielka wędrówka ludów

        – wymienia główne prowincje Imperium Rzymskiego

        – wskazuje na mapie: Kartaginę, granice Imperium Rzymskiego w II w. n.e., Konstantynopol

        – omawia etapy powstawania Imperium Rzymskiego

        – opisuje przyczyny podziału cesarstwa na wschodnie i zachodnie

        – opisuje okoliczności upadku cesarstwa zachodniego

        – zaznacza na osi czasu daty: 395 r. n.e., 476 r. n.e.

        – zna postać cesarza Konstantyna Wielkiego

        – wymienia korzyści oraz zagrożenia funkcjonowania państwa o rozległym terytorium

        – wyjaśnia wpływ kultury rzymskiej na podbite ludy

        – przedstawia postać Hannibala i wojny punickie

        – pokazuje przykłady romanizacji we współczesnej Europie

        – przybliża postaci wodzów barbarzyńskich Attyli oraz Odoakera

        3. Życie w Wiecznym Mieście
        • Rzym jako stolica imperium i Wieczne Miasto
        • życie codzienne i rozrywki w Rzymie
        • podział społeczeństwa rzymskiego
        • wierzenia religijne Rzymian i najważniejsze bóstwa
        • terminy: bazylika,Forum Romanum, termy,amfiteatr, gladiatorzy ,patrycjusze, plebs, niewolnicy, westalki

        – przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: amfiteatr,gladiatorzy, niewolnicy

        – przy pomocy nauczyciela przedstawia warunki życia oraz rozrywki dawnych mieszkańców Rzymu

        – omawia wierzenia Rzymian i wpływ, jaki wywarła na nie religia Greków

        – poprawnie posługuje się terminami: bazylika,Forum Romanum, termy,amfiteatr,gladiatorzy,patrycjusze, plebs, niewolnicy, westalki

        – wymienia najważniejsze bóstwa czczone przez Rzymian i określa, jakimi dziedzinami życia się opiekowały

        – charakteryzuje różne grupy społeczeństwa rzymskiego

        – wyjaśnia, dlaczego Rzym był nazywany Wiecznym Miastem

        – opisuje, jakie funkcje pełniło Forum Romanum

        – wymienia greckie odpowiedniki najważniejszych rzymskich bóstw

        – wyjaśnia, dlaczego cesarze rzymscy starali się kierować zawołaniem ludu: chleba i igrzysk!

        – przedstawia pozostałości Pompejów i Herkulanum jako źródła wiedzy o życiu codziennym w starożytności

        4. Dokonania starożytnych Rzymian
        • Rzymianie jako wielcy budowniczowie
        • kultura i sztuka starożytnego Rzymu jako kontynuacja dokonań antycznych Greków
        • prawo rzymskie i jego znaczenie dla funkcjonowania państwa
        • najważniejsze budowle w starożytnym Rzymie
        • terminy: kopuła, akwedukt, łuk triumfalny,Circus Maximus,Koloseum, Panteon,kodeks, Prawo XII tablic,Kodeks Justyniana
        • postaci historyczne: Wergiliusz, Horacy

        – przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: łuk triumfalny, Circus Maximus, Koloseum, kodeks

        – poprawnie posługuje się terminami: kopuła,akwedukt, łuk triumfalny, Circus Maximus,Koloseum, Panteon ,kodeks, Prawo XII tablic, Kodeks Justyniana

        – wyjaśnia powiedzenie: Wszystkie drogi prowadzą do Rzymu

        – uzasadnia i ocenia twierdzenie, że Rzymianie potrafili czerpać z dorobku kulturowego podbitych ludów

        – omawia najwybitniejsze dzieła sztuki i architektury rzymskiej

        – wyjaśnia rolę praw i przepisów w funkcjonowaniu państwa na przykładzie Rzymu

        – omawia dokonania Wergiliusza i Horacego

        – wyjaśnia, dlaczego dobra sieć drogowa jest ważna dla funkcjonowania każdego państwa

        – opisuje wpływ prawa rzymskiego na współczesne prawo europejskie

        – ocenia, które z dokonań Rzymian uważa za najwybitniejsze, i uzasadnia swoją odpowiedź

        5. Początki chrześcijaństwa
        • Jezus z Nazaretu jako twórca nowej religii monoteistycznej
        • przyczyny prześladowania chrześcijan w starożytnym Rzymie
        • rola świętych Pawła i Piotra w rozwoju chrześcijaństwa
        • Edykt mediolański i zakończenie prześladowań chrześcijan w cesarstwie
        • terminy: Mesjasz, chrześcijaństwo, apostołowie, biskupi, papież , Biblia − Stary i Nowy Testament, Edykt mediolański
        • postaci historyczne: Jezus z Nazaretu, święty Piotr, święty Paweł z Tarsu, Konstantyn Wielki

        – przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: apostołowie, Jezus z Nazaretu,biskupi, papież, Biblia − Stary i Nowy Testament

        – poprawnie posługuje się terminami: Mesjasz,chrześcijaństwo,apostołowie, biskupi,papież, Biblia − Stary i Nowy Testament, Edykt mediolański

        – charakteryzuje działalność apostołów po ukrzyżowaniu Jezusa

        – wskazuje na mapie: Palestynę, Jerozolimę, Mediolan

        – omawia nauki Jezusa z Nazaretu oraz dokonania świętego Piotra, świętego Pawła z Tarsu i Konstantyna Wielkiego

        – wyjaśnia, czym różni się chrześcijaństwo od judaizmu

        – wyjaśnia, dlaczego władze rzymskie odnosiły się wrogo do chrześcijaństwa

        – wyjaśnia znaczenie Edyktu mediolańskiego dla rozwoju chrześcijaństwa

        – zaznacza na osi czasu daty: 33 r. n.e., 313 r. n.e.

        – opisuje najstarsze symbole chrześcijańskie

        – wyjaśnia związki między judaizmem a chrześcijaństwem

        – przedstawia dzieje wybranego świętego (na przykład swojego patrona)

        * Tajemnice sprzed wieków – Bursztynowy szlak
        • rola szlaków handlowych w starożytności
        • bursztyn i jego znaczenie dla starożytnych Rzymian
        • kontakty handlowe Rzymian z wybrzeżem Bałtyku

        – wskazuje na mapie: przebieg bursztynowego szlaku (Pruszcz Gdański, Kalisz, Brama Morawska)

        – wyjaśnia, czym jest bursztyn i do czego się go stosuje

        – wyjaśnia, dlaczego bursztyn był ceniony przez Rzymian

        – wyjaśnia rolę szlaków handlowych

        – podaje argumenty za twierdzeniem i przeciw niemu, że miasto Kalisz istniało w starożytności

        – opisuje, jakie ludy żyły na ziemiach polskich w okresie funkcjonowania bursztynowego szlaku

        Rozdział IV. Początki średniowiecza

        l. Bizancjum w czasach świetności
        • cesarstwo bizantyjskie pod panowaniem Justyniana I Wielkiego
        • dokonania Justyniana I Wielkiego
        • Konstantynopol jako Nowy Rzym
        • tradycja grecka w Bizancjum
        • osiągnięcia naukowe Bizantyjczyków
        • upadek Konstantynopola, jego przyczyny i skutki
        • terminy: Bizancjum, Hagia Sofia, ikona, freski, mozaika
        • postaci historyczne: Justynian I Wielki

        – przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: ikona, freski, mozaika

        – poprawnie posługuje się terminami: Bizancjum,Hagia Sofia, ikona, freski, mozaika

        – wskazuje na mapie: Konstantynopol, granice cesarstwa bizantyjskiego w czasach Justyniana I Wielkiego

        – tłumaczy, dlaczego Konstantynopol zaczęto określać Nowym Rzymem

        – wyjaśnia znaczenie wyrażenia bizantyjski przepych

        – wskazuje, jaką rolę w periodyzacji dziejów odegrał upadek cesarstwa zachodniorzymskiego oraz wschodniorzymskiego

        – charakteryzuje styl bizantyjski w sztuce

        – podaje przyczyny i skutki upadku cesarstwa bizantyjskiego

        – zaznacza na osi czasu datę upadku Konstantynopola – 1453 r.

        – zna postać Justyniana I Wielkiego

        – omawia dokonania Justyniana I Wielkiego

        – wyjaśnia, w jaki sposób położenie geograficzne wpłynęło na bogactwo Konstantynopola

        – uzasadnia twierdzenie, że Bizancjum połączyło w nauce tradycję zachodniorzymską i grecką

        – wyjaśnia, jakie znaczenie dla państwa ma kodyfikacja praw

        – wyjaśnia, jaki wpływ na chrześcijaństwo miał podział Rzymu na część zachodnią i wschodnią

        – opisuje, jakie zmiany w bazylice Hagia Sofia zostały dokonane przez muzułmanów

        2. Arabowie i początki islamu
        • pochodzenie Arabów
        • działalność Mahometa i narodziny islamu
        • religia muzułmańska i jej zasady
        • dżihad i podboje Arabów
        • kultura i nauka arabska
        • terminy: oaza, Czarny Kamień, Mekka, Medyna,islam,Allach, Koran,meczet, minaret, mihrab,minbar, dżihad,kalifowie,cyfry arabskie,stal damasceńska, arabeski
        • postaci historyczne: Mahomet

        – przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami:oaza, islam,Allach, Koran, meczet

        – przy pomocy nauczyciela wskazuje podstawowe różnice między chrześcijaństwem a islamem

        – poprawnie posługuje się terminami: oaza,Czarny Kamień, Mekka,Medyna, islam, Allach,Koran, meczet, minaret,mihrab, minbar, dżihad,kalifowie, cyfry arabskie,stal damasceńska, arabeski

        – omawia najważniejsze zasady wiary muzułmanów

        – wskazuje na mapie: Półwysep Arabski, Mekkę, Medynę oraz imperium arabskie w okresie świetności

        – przedstawia postać i działalność Mahometa

        – omawia osiągnięcia Arabów w dziedzinie kultury i nauki w średniowieczu

        – charakteryzuje i ocenia stosunek Arabów do ludów podbitych w średniowieczu

        – zaznacza na osi czasu datę: 622 r.

        – wskazuje na podobieństwa i różnice pomiędzy chrześcijaństwem a islamem

        – podaje przykłady wpływu kultury, nauki i języka arabskiego na Europejczyków

        – wyjaśnia, jak zmieniało się nastawienie części muzułmanów do innych kultur w średniowieczu i współcześnie

        – ocenia potrzebę tolerancji religijnej

        – wskazuje na podobieństwa i różnice w sposobie postrzegania dziejów i odmierzania czasu między chrześcijaństwem a islamem

        3. Nowe państwa w Europie
        • powstanie państwa Franków
        • cesarstwo Karola Wielkiego
        • rozwój kultury i nauki w państwie Karola Wielkiego
        • traktat w Verdun i jego skutki – nowe państwa w Europie
        • Rzesza Niemiecka
        • terminy: Frankowie,dynastia, majordom,Karolingowie, układ w Verdun, cesarstwo,margrabia, marchia, możnowładca, Rzesza Niemiecka
        • postaci historyczne: Chlodwig, Karol Młot, Pepin Mały, Karol Wielki, Otton I

        – przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: dynastia,cesarstwo, możnowładca

        – przy pomocy nauczyciela wyjaśnia, dlaczego Karol otrzymał przydomek „Wielki”

        – poprawnie posługuje się terminami: Frankowie,dynastia,majordom,Karolingowie, układ w Verdun, cesarstwo,margrabia, marchia, możnowładca, Rzesza Niemiecka

        – wskazuje na mapie: zasięg terytorialny państwa Franków w czasach Karola Wielkiego, Akwizgran i Rzym

        – wyjaśnia, w jaki sposób władzę w państwie Franków przejęła dynastia Karolingów

        – charakteryzuje rozwój kultury i nauki w czasach Karola Wielkiego

        – przedstawia postanowienia traktatu w Verdun oraz jego skutki

        – zaznacza na osi czasu daty: 800 r., 843 r., 962 r.

        – omawia dokonania: Chlodwiga, Karola Młota, Pepina Małego, Karola Wielkiego i Ottona I

        – wyjaśnia, w jaki sposób doszło do utworzenia Rzeszy Niemieckiej

        – tłumaczy, dlaczego Karol Wielki jest jednym z patronów zjednoczonej Europy

        – wyjaśnia skąd pochodzi polskie słowo „król”

        4. Konflikt papiestwa z cesarstwem
        • wielka schizma wschodnia i jej skutki
        • spór o inwestyturę między cesarzem a papieżem w XI w.
        • Canossa jako miejsce pokuty cesarza Henryka IV
        • konkordat wormacki i jego postanowienia
        • terminy: dogmaty,schizma, patriarcha,prawosławie,ekskomunika, inwestytura, synod,konkordat
        • postaci historyczne: papież Grzegorz VII, cesarz Henryk IV

        – przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: prawosławie,ekskomunika

        – poprawnie posługuje się terminami: dogmaty,schizma, patriarcha,prawosławie,ekskomunika,inwestytura, synod, konkordat

        – wyjaśnia konsekwencje ekskomuniki cesarza i opisuje ukorzenie się cesarza Henryka IV w Canossie

        – przedstawia postaci: papieża Grzegorza VI, cesarza Henryka IV

        – wyjaśnia przyczyny i skutki wielkiej schizmy wschodniej

        – wyjaśnia, czym są religie, a czym wyznania religijne

        – przedstawia przebieg sporu pomiędzy cesarzem a papieżem w XI w.

        – przedstawia postanowienia konkordatu w Wormacji

        – zaznacza na osi czasu daty: 1054 r., 1077 r., 1122 r.

        – wyjaśnia, na czym polegał spór o inwestyturę

        – omawia przykładowe różnice pomiędzy Kościołem katolickim a prawosławnym

        – przedstawia okoliczności utworzenia Państwa Kościelnego

        5. Wyprawy krzyżowe
        • zajęcie Ziemi Świętej przez Turków
        • synod w Clermont
        • krucjaty
        • utworzenie Królestwa Jerozolimskiego
        • powstanie zakonów rycerskich: templariuszy, joannitów i Krzyżaków
        • upadek twierdzy Akka
        • skutki wypraw krzyżowych
        • terminy: Ziemia Święta, synod,krucjaty,krzyżowcy, zakony rycerskie
        • postaci historyczne: papież Urban II

        – przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami:krucjaty, krzyżowcy, zakony rycerskie

        – opisuje wygląd rycerzy zakonnych

        – poprawnie posługuje się terminami: Ziemia Święta , synod, krucjaty, krzyżowcy, zakony rycerskie

        – wyjaśnia przyczyny ogłoszenia krucjat

        – wskazuje na mapie: Ziemię Świętą i trasy wybranych krucjat

        – omawia skutki pierwszej krucjaty

        – przedstawia zakony templariuszy, joannitów i Krzyżaków oraz ich zadania

        – opisuje skutki wypraw krzyżowych

        – przedstawia postać: Urbana II

        – zaznacza na osi czasu daty: 1096 r., 1291 r.

        – omawia okoliczności zlikwidowania zakonu templariuszy

        – przedstawia informacje, które z zakonów rycerskich funkcjonują współcześnie i jaka obecnie jest ich rola

        – ocenia rolę krucjat w kształtowaniu się relacji między chrześcijanami a muzułmanami

        * Tajemnice sprzed wieków – Skarb templariuszy
        • zakon templariuszy i jego funkcje po zakończeniu krucjat
        • wzrost znaczenia i bogactwa templariuszy
        • przyczyny kasacji zakonu
        • polskie posiadłości templariuszy

        – wyjaśnia, do jakich celów został powołany zakon templariuszy

        – przedstawia genezę bogactwa templariuszy

        – opisuje mit skarbu templariuszy

        – przedstawia dzieje templariuszy po upadku Królestwa Jerozolimskiego

        – opisuje losy ostatniego mistrza zakonu Jakuba de Molay

        – przedstawia legendę o św. Graalu

        – wskazuje posiadłości zakonu na obszarze dzisiejszej Polski

        Rozdział V. Społeczeństwo średniowiecza

        l. System feudalny
        • podział na seniorów i wasali
        • społeczna drabina feudalna
        • podział społeczeństwa średniowiecznego na stany
        • terminy: feudalizm, senior, wasal, lenno, hołd lenny, stan, przywilej,suzeren, duchowieństwo, chłopi, szlachta,mieszczaństwo

        – przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: senior, wasal,hołd lenny, przywilej

        – przy pomocy nauczyciela wyjaśnia, na czym polegała drabina feudalna

        – poprawnie posługuje się terminami: feudalizm,senior, wasal, lenno,hołd lenny, stan,przywilej, suzeren, duchowieństwo, chłopi, szlachta, mieszczaństwo

        – przedstawia, jak wyglądał hołd lenny

        – wymienia i charakteryzuje poszczególne stany w społeczeństwie średniowiecznym

        – omawia różnice pomiędzy społeczeństwem stanowym a współczesnym

        – opisuje zależność między seniorem a wasalem

        – wyjaśnia, które stany były uprzywilejowane

        – wyjaśnia, kim byli w Europie Zachodniej hrabiowie i baronowie

        2. Epoka rycerzy
        • ideał rycerza i jego obowiązki
        • od pazia do rycerza
        • życie codzienne rycerzy
        • elementy wyposażenia średniowiecznego rycerza
        • kultura rycerska
        • elementy wyposażenia średniowiecznego rycerza
        • terminy: rycerz, kodeks honorowy, paź, giermek,pasowanie, herb, kopia, ostrogi

        – przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami:rycerz, herb,kopia, ostrogi

        – opisuje uzbrojenie rycerzy

        – poprawnie posługuje się terminami: rycerz,kodeks honorowy, paź,giermek, pasowanie,herb, kopia, ostrogi

        – charakteryzuje ideał rycerza średniowiecznego

        – wyjaśnia, kto mógł zostać rycerzem

        – opisuje uzbrojenie rycerskie

        – opisuje życie codzienne rycerstwa

        – przedstawia poszczególne etapy wychowania rycerskiego

        – opisuje ceremonię pasowania na rycerza

        – przedstawia historię najsłynniejszego polskiego rycerza Zawiszy Czarnego z Garbowa

        – przedstawia literackie ideały rycerskie: hrabiego Rolanda, króla Artura i rycerzy Okrągłego Stołu

        * Tajemnice sprzed wieków – Dlaczego rycerze brali udział w turniejach?
        • rola turniejów rycerskich
        • przebieg turniejów
        • konsekwencje zwycięstwa i porażki w turnieju
        • obyczajowość turniejowa

        – przy pomocy nauczyciela omawia, z jakimi konsekwencjami wiązała się porażka w turnieju

        – przedstawia, w jaki sposób byli nagradzani zwycięzcy turniejów

        – wyjaśnia, dlaczego rycerze byli skłonni uczestniczyć w turniejach

        – opisuje przebieg turniejów rycerskich

        – wyjaśnia, dlaczego współczesna młodzież organizuje się w bractwa rycerskie i kultywuje tradycję rycerską; podaje przykład takiego bractwa

        3. Średniowieczne miasto i wieś
        • powstanie osad rzemieślniczych i kupieckich
        • lokacje miast i wsi
        • samorząd miejski i jego organy
        • społeczeństwo miejskie
        • organa samorządu wiejskiego
        • wygląd średniowiecznego miasta
        • zajęcia ludności wiejskiej
        • terminy: gród, osada targowa, lokacja,zasadźca, kupcy,rzemieślnicy, rynek,targi, wójt, burmistrz,rada miejska , ława miejska, ratusz, cech ,sołtys, ława wiejska,trójpolówka, pług, radło, brona

        – przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami:kupcy, rzemieślnicy, rynek,targi, ratusz, pług, radło,brona

        – porównuje życie codzienne mieszkańców średniowiecznych miast i wsi

        – poprawnie posługuje się terminami: gród,osada targowa, lokacja,zasadźca, kupcy,rzemieślnicy, rynek,targi, wójt, burmistrz,rada miejska, ława miejska, ratusz, cech,sołtys, ława wiejska,trójpolówka, pług, radło, brona

        – opisuje, gdzie i w jaki sposób tworzyły się miasta

        – charakteryzuje główne zajęcia mieszkańców miast

        – opisuje życie i obowiązki ludności wiejskiej

        – wyjaśnia, na czym polegały lokacje miast i wsi

        – przedstawia organy samorządu miejskiego

        – charakteryzuje różne grupy społeczne mieszczan

        – wyjaśnia, na czym polegała trójpolówka

        – opisuje wybrany średniowieczny zabytek mieszczański w Polsce

        – znajduje i przedstawia informacje o założeniu własnej miejscowości

        – przedstawia historie i okoliczności założenia najstarszych miast w regionie

        4. Kościół w średniowieczu
        • duchowni w średniowieczu, ich przywileje i obowiązki
        • religijność doby średniowiecza
        • średniowieczne zakony: benedyktyni, cystersi, franciszkanie, dominikanie
        • życie w średniowiecznym klasztorze
        • średniowieczne szkolnictwo
        • terminy: zakon, klasztor, opat, reguła zakonna, benedyktyni,cystersi, skryptoria,kopiści, franciszkanie,dominikanie, asceza,benedyktyńska praca, uniwersytet
        • postać historyczna: święty Franciszek z Asyżu

        – przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: zakon,klasztor, uniwersytet

        – przy pomocy nauczyciela omawia życie w średniowiecznym klasztorze i jego organizację

        – wyjaśnia, czym zajmowali się kopiści

        – poprawnie posługuje się terminami: zakon,klasztor, opat, reguła zakonna, benedyktyni,cystersi, skryptoria,kopiści, franciszkanie,dominikanie, asceza, benedyktyńska praca, uniwersytet

        – charakteryzuje stan duchowny w średniowieczu

        – opisuje różne role, jakie odgrywali duchowni w społeczeństwie średniowiecznym

        – przedstawia najważniejsze zakony średniowieczne

        – wyjaśnia określenie benedyktyńska praca

        – charakteryzuje średniowieczne szkolnictwo

        – porównuje szkolnictwo średniowieczne i współczesne

        – przedstawia dokonania świętego Franciszka z Asyżu

        – porównuje zakony kontemplacyjne i zakony żebracze

        – wyjaśnia, jaką funkcję w klasztorze spełniają: refektarz, wirydarz, dormitorium i kapitularz

        – znajduje i przedstawia informacje o najstarszych polskich kronikarzach: Gallu Anonimie i Wincentym Kadłubku

        – opisuje jeden z klasztorów działających w Polsce, wyjaśnia, jakiego zgromadzenia jest siedzibą, i przedstawia w skrócie dzieje tego zgromadzenia

        5. Sztuka średniowiecza
        • rola sztuki w średniowieczu
        • znaczenie biblii pauperum
        • styl romański i jego cechy
        • styl gotycki i jego charakterystyczne elementy
        • rzeźba i malarstwo średniowieczne
        • pismo i miniatury w rękopisach
        • zabytki średniowieczne w Polsce
        • terminy: biblia pauperum, styl romański,styl gotycki, katedra,portal, sklepienie, witraże, łuki oporowe,apsyda , rozeta, przypory,miniatura , inicjał

        – przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami : katedra, witraże, miniatura

        – przy pomocy nauczyciela omawia zabytki sztuki średniowiecznej w Polsce

        – wymienia różne dziedziny sztuki średniowiecznej

        – poprawnie posługuje się terminami:biblia pauperum, katedra, styl romański, styl gotycki,portal, sklepienie, witraże, łuki oporowe,apsyda, rozeta, przypory,miniatura, inicjał

        – wyjaśnia, czym była i jakie zadania spełniała biblia pauperum

        – charakteryzuje styl romański

        – omawia cechy stylu gotyckiego

        – porównuje styl gotycki i romański

        – przedstawia przykłady rzeźby i malarstwa średniowiecznego

        – znajduje i przedstawia informacje o średniowiecznych świątyniach w swoim regionie oraz elementach ich wystroju

        Rozdział VI. Polska pierwszych Piastów

        l. Zanim powstała Polska
        • najstarsze osadnictwo na ziemiach polskich w świetle wykopalisk archeologicznych
        • gród w Biskupinie
        • Słowianie w Europie i ich kultura
        • wierzenia dawnych Słowian
        • pierwsze państwa słowiańskie
        • plemiona słowiańskie na ziemiach polskich
        • terminy: kurhan,kamienne kręgi,Biskupin, wielka wędrówka ludów,Słowianie, Swaróg,Perun, Świętowit, plemię,Państwo Wielkomorawskie,Wiślanie, Polanie
        • postaci historyczne: święty Cyryl i święty Metody

        – przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: wielka wędrówka ludów, plemię

        – przy pomocy nauczyciela opisuje wygląd osady w Biskupinie

        – poprawnie posługuje się terminami: kurhan,kamienne kręgi,Biskupin, wielka wędrówka ludów,Słowianie,Swaróg,Perun, Świętowit,plemię, Państwo Wielkomorawskie, Wiślanie, Polanie

        – przedstawia okoliczności pojawienia się Słowian na ziemiach polskich

        – charakteryzuje wierzenia Słowian

        – wskazuje na mapie: rozmieszczenie plemion słowiańskich na ziemiach polskich

        – przedstawia najstarsze państwa słowiańskie

        – wymienia państwa słowiańskie, które przyjęły chrześcijaństwo w obrządku łacińskim, oraz te, które przyjęły je w obrządku greckim

        – wyjaśnia rolę, jaką w rozwoju państw słowiańskich odegrali święci Cyryl i Metody

        – podaje przykłady tradycji pogańskich

        zachowanych do czasów współczesnych

        – wyjaśnia, w jaki sposób powstał alfabet słowiański

        – wymienia pozostałości bytowania ludów przedsłowiańskich na ziemiach polskich

        – przedstawia współczesne konsekwencje wynikające dla krajów słowiańskich z przyjęcia chrześcijaństwa w obrządku greckim lub łacińskim

        2. Mieszko I i początki Polski
        • rozwój państwa Polan
        • dynastia Piastów
        • panowanie Mieszka I
        • małżeństwo Mieszka z Dobrawą
        • chrzest Polski i jego skutki
        • konflikt z margrabią Hodonem i bitwa pod Cedynią
        • terminy: książę,dynastia, Piastowie, biskupstwo, dyplomacja,poganin, Dagome iudex
        • postaci historyczne: Mieszko I, Dobrawa

        – przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: książę,dynastia

        – przy pomocy nauczyciela wyjaśnia, skąd pochodzi nazwa „Polska”

        – poprawnie posługuje się terminami: książę,dynastia, Piastowie,biskupstwo,dyplomacja, poganin, Dagome iudex

        – wyjaśnia, dlaczego w przeciwieństwie do legendarnych przodków Mieszko I jest uznawany za pierwszego historycznego władcę Polski

        – opisuje zasługi Mieszka I i Dobrawy

        – zaznacza na osi czasu daty: 966 r., 972 r.

        – wskazuje na mapie: Gniezno, Poznań, Wielkopolskę, granice państwa Mieszka I

        – przedstawia okoliczności przyjęcia chrztu przez Mieszka I

        – wyjaśnia skutki chrztu Mieszka I

        – opisuje stosunki Mieszka I z sąsiadami

        – uzasadnia twierdzenie, że przyjęcie chrztu przez Mieszka I należało do najważniejszych wydarzeń w dziejach Polski

        – omawia dokument Dagome iudex i jego wartość jako źródła historycznego

        – przedstawia bilans korzyści, jakie mogło przynieść Mieszkowi I przyjęcie chrztu lub pozostanie przy wierzeniach pogańskich

        3. Polska Bolesława Chrobrego
        • misja biskupa Wojciecha i jej skutki
        • zjazd gnieźnieński i jego konsekwencje
        • powstanie niezależnej organizacji na ziemiach polskich
        • stosunki Bolesława Chrobrego z sąsiadami
        • koronacja Bolesława Chrobrego na króla Polski i jej znaczenie
        • terminy: relikwie, zjazd gnieźnieński ,arcybiskupstwo, Milsko,Łużyce, Grody Czerwieńskie, koronacja
        • postaci historyczne: Bolesław Chrobry, biskup Wojciech, cesarz Otton III

        – przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: arcybiskupstwo,koronacja

        – przy pomocy nauczyciela wyjaśnia znaczenie koronacji Bolesława Chrobrego

        – poprawnie posługuje się terminami: relikwie,zjazd gnieźnieński,arcybiskupstwo,Milsko,Łużyce, Grody Czerwieńskie, koronacja

        – opisuje misję świętego Wojciecha do pogańskich Prusów

        – wskazuje na mapie: granice państwa Bolesława Chrobrego na początku jego panowania oraz ziemie przez niego podbite

        – omawia rolę, jaką w dziejach Polski odegrali: Bolesław Chrobry, biskup Wojciech, cesarz Otton III

        – zaznacza na osi czasu daty: 1000 r., 1025 r.

        – przedstawia przebieg i znaczenie zjazdu w Gnieźnie

        – opisuje wojny prowadzone przez Chrobrego z sąsiadami

        – wyjaśnia znaczenie utworzenia niezależnego Kościoła w państwie polskim

        – opisuje Drzwi Gnieźnieńskie jako przykład źródła ikonograficznego z najstarszych dziejów Polski

        – wskazuje pozytywne i negatywne skutki polityki prowadzonej przez Bolesława Chrobrego

        4. Kryzys i odbudowa

        państwa polskiego
        • kryzys państwa polskiego po śmierci Bolesława Chrobrego
        • panowanie Mieszka II
        • reformy Kazimierza Odnowiciela
        • Kraków stolicą państwa
        • polityka zagraniczna Bolesława Śmiałego
        • koronacja Bolesława Śmiałego
        • konflikt króla z biskupem Stanisławem i jego skutki
        • terminy: insygnia królewskie
        • postaci historyczne: Mieszko II, Kazimierz Odnowiciel, Bolesław Śmiały, biskup Stanisław

        – przy pomocy nauczyciela posługuje się terminem: insygnia królewskie

        – przy pomocy nauczyciela wyjaśnia, dlaczego księcia Kazimierza nazwano „Odnowicielem”

        – poprawnie posługuje się terminem: insygnia królewskie

        – wyjaśnia, dlaczego księcia Kazimierza nazwano „Odnowicielem”

        – wskazuje na mapie: ziemie polskie pod panowaniem Kazimierza Odnowiciela

        – omawia działalność: Mieszka II, Bezpryma, Kazimierza Odnowiciela, Bolesława Śmiałego i biskupa Stanisława

        – zaznacza na osi czasu datę: 1076 r.

        – opisuje sytuację państwa polskiego po śmierci Bolesława Chrobrego

        – ocenia postawę Bezpryma

        – przedstawia skutki kryzysu państwa polskiego

        – charakteryzuje rządy Bolesława Śmiałego

        – opisuje sytuację międzynarodową w okresie rządów Bolesława Śmiałego

        – wyjaśnia przyczyny i skutki sporu króla z biskupem Stanisławem

        – wyjaśnia przyczyny kryzysu państwa wczesnopiastowskiego

        – ocenia dokonania Mieszka II, Kazimierza Odnowiciela i Bolesława Śmiałego

        5. Rządy Bolesława Krzywoustego
        • rządy Władysława Hermana i Sieciecha
        • podział władzy między synów Władysława Hermana
        • bratobójcza wojna między Bolesławem i Zbigniewem
        • najazd niemiecki na ziemie polskie i obrona Głogowa
        • podbój Pomorza przez Bolesława Krzywoustego
        • testament Krzywoustego i jego założenia
        • terminy: palatyn (wojewoda), testament,zasada senioratu, senior i juniorzy
        • postaci historyczne: Władysław Herman, Sieciech, Zbigniew, Bolesław Krzywousty

        – przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: senior i juniorzy, zasada senioratu

        – poprawnie posługuje się terminami:

        palatyn (wojewoda) ,testament, zasada senioratu, senior i juniorzy

        – wskazuje na mapie: państwo Bolesława Krzywoustego

        – opisuje postaci: Władysława Hermana, Sieciecha, Bolesława Krzywoustego i Zbigniewa

        – zaznacza na osi czasu daty: 1109 r. i 1138 r.

        – opisuje rządy Władysława Hermana i rolę Sieciecha w jego państwie

        – przedstawia przebieg konfliktu między Bolesławem a Zbigniewem

        – opisuje niemiecki najazd w 1109 r. i obronę Głogowa

        – przedstawia sukcesy Krzywoustego w walkach z Pomorzanami

        – omawia przyczyny ogłoszenia testamentu Krzywoustego

        – ocenia postawę Bolesława wobec brata

        – wyjaśnia zasadę senioratu

        – wyjaśnia, jakie skutki dla państwa mogą mieć wewnętrzne spory o tron

        – przedstawia postać Galla Anonima

        – wyjaśnia znaczenie dostępu państwa do morza

        – ocenia szanse i zagrożenia wynikające z wprowadzenia zasady senioratu

        6. Społeczeństwo w czasach pierwszych Piastów
        • grody i ich funkcje
        • życie w grodzie i na podgrodziu
        • sposoby uprawy roli na ziemiach polskich
        • podział społeczeństwa w państwie pierwszych Piastów
        • zakres władzy panującego
        • powinności poddanych wobec władcy
        • powstanie rycerstwa w Polsce
        • terminy: metoda żarowa, gród,podgrodzie, prawo książęce,danina, posługi,osada służebna, wojowie, drużyna książęca

        – posługuje się terminami: gród, podgrodzie, danina,posługi

        – przedstawia wygląd i budowę średniowiecznego grodu

        – opisuje sposoby pozyskiwania ziemi uprawnej i jej uprawiania

        – poprawnie posługuje się terminami: gród,podgrodzie, prawo książęce, danina,posługi, osada służebna

        – charakteryzuje grupy ludności w państwie wczesnopiastowskim

        – omawia zakres władzy panującego w państwie pierwszych Piastów

        – przedstawia charakter drużyny książęcej

        – wyjaśnia powinności ludności względem władcy

        – wyjaśnia, czym się różnił wojownik drużyny od rycerza

        – wskazuje przykłady nazw miejscowości, które mogły w średniowieczu pełnić funkcję osad służebnych

        * Tajemnice sprzed wieków – Kto spisywał dzieje Polski?
        • źródła historyczne dotyczące początków państwa polskiego
        • obiektywizm i prawda historyczna

        – wymienia nazwy źródeł historycznych dotyczących dziejów państwa polskiego za panowania pierwszych Piastów

        – tłumaczy konieczność weryfikacji prawdziwości źródeł historycznych

        – przedstawia dokonania postaci: Galla Anonima i Wincentego Kadłubka

        – omawia teorie dotyczące pochodzenia Galla Anonima

        – wymienia przyczyny powstania kronik

        – określa ramy chronologiczne wydarzeń opisanych w kronikach Galla Anonima i Wincentego Kadłubka

        – przedstawia przykład innej średniowiecznej kroniki polskiej

        Rozdział VII. Polska w XIII–XV wieku

        l. Rozbicie dzielnicowe
        • walki wewnętrzne między książętami piastowskimi o prymat w Polsce
        • utrwalenie rozbicia dzielnicowego
        • osłabienie Polski na arenie międzynarodowej
        • sprowadzenie Krzyżaków do Polski
        • najazdy Mongołów i bitwa pod Legnicą
        • przemiany społeczne i gospodarcze w okresie rozbicia dzielnicowego
        • terminy: rozbiciedzielnicowe, dzielnica senioralna, Tatarzy,osadnictwo, kolonizacja, trójpolówka
        • postaci historyczne: Władysław Wygnaniec, Leszek Biały, Konrad Mazowiecki, Henryk Pobożny

        – przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: rozbicie dzielnicowe, dzielnica senioralna, Tatarzy

        – przy pomocy nauczyciela wyjaśnia, jakie były przyczyny wewnętrznych walk między książętami piastowskimi

        – poprawnie posługuje się terminami: rozbiciedzielnicowe, dzielnica senioralna,Tatarzy,osadnictwo, kolonizacja, trójpolówka

        – charakteryzuje państwo polskie podczas rozbicia dzielnicowego

        – wskazuje na mapie: podział państwa na różne dzielnice oraz ziemie utracone w okresie rozbicia dzielnicowego

        – omawia postaci: Władysława Wygnańca, Leszka Białego, Konrada Mazowieckiego, Henryka Pobożnego

        – zaznacza na osi czasu daty: 1226 r., 1227 r., 1241 r.

        – opisuje okoliczności sprowadzenia zakonu krzyżackiego do Polski oraz konsekwencje tego wydarzenia

        – omawia skutki rozbicia dzielnicowego

        – opisuje kolonizację na ziemiach polskich

        – przedstawia historię zakonu krzyżackiego

        – wyjaśnia, dlaczego książęta dzielnicowi często nadawali przywileje oraz ziemię rycerstwu i duchowieństwu

        – charakteryzuje sposób walki Mongołów

        – przedstawia dynastię panującą na Pomorzu Gdańskim w okresie rozbicia dzielnicowego

        2. Zjednoczenie Polski
        • koronacja i śmierć Przemysła II
        • panowanie Wacława II
        • rola arcybiskupów gnieźnieńskich i jednolitej organizacji kościelnej w zjednoczeniu dzielnic polskich
        • przejęcie władzy przez Władysława Łokietka i jego koronacja
        • rządy Władysława Łokietka
        • konflikt Łokietka z Krzyżakami i bitwa pod Płowcami
        • terminy: starosta,Szczerbiec
        • postaci historyczne: Przemysł II, arcybiskup Jakub Świnka, Wacław II, Władysław Łokietek

        – przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: starosta,Szczerbiec

        – poprawnie posługuje się terminami: starosta, Szczerbiec

        – wskazuje na mapie: granice państwa polskiego za panowania Władysława Łokietka, ziemie utracone na rzecz Krzyżaków

        – omawia postaci: Przemysła II, arcybiskupa Jakuba Świnki, Wacława II, Władysława Łokietka

        – zaznacza na osi czasu daty: 1295 r., 1309 r., 1320 r., 1331 r.

        – przedstawia próby zjednoczenia Polski przez książąt śląskich oraz Przemysła II

        – opisuje, w jakich okolicznościach Władysław Łokietek utracił Pomorze Gdańskie

        – przedstawia działania Władysława Łokietka na rzecz zjednoczenia kraju

        – opisuje przebieg konfliktu Władysława Łokietka z Krzyżakami

        – wyjaśnia, jaką rolę w zjednoczeniu kraju odegrał Kościół katolicki

        – przedstawia wyobrażenie na temat świętego Stanisława jako patrona zjednoczenia kraju

        3. Czasy Kazimierza Wielkiego
        • polityka dyplomacji Kazimierza Wielkiego
        • pokój z zakonem krzyżackim w Kaliszu
        • przyłączenie nowych ziem do państwa polskiego
        • reformy Kazimierza Wielkiego
        • umocnienie granic polskiego państwa
        • utworzenie Akademii Krakowskiej i skutki tej decyzji
        • zjazd monarchów w Krakowie
        • uczta u Wierzynka
        • terminy: uniwersytet,Orle Gniazda, Akademia Krakowska
        • postać historyczna: Kazimierz Wielki

        – przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: uniwersytet, Orle Gniazda, Akademia Krakowska

        – przy pomocy nauczyciela tłumaczy, co zdecydowało o przyznaniu Kazimierzowi przydomka „Wielki”

        – wyjaśnia znaczenie słów, że Kazimierz Wielki: zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną

        – poprawnie posługuje się terminami: uniwersytet, Orle Gniazda, Akademia Krakowska

        – wskazuje na mapie: granice monarchii Kazimierza Wielkiego i ziemie włączone do Polski przez tego władcę

        – zaznacza na osi czasu daty: 1333 r., 1343 r., 1364 r.

        – przedstawia i ocenia postanowienia pokoju w Kaliszu

        – charakteryzuje reformy Kazimierza Wielkiego

        – wyjaśnia, w jaki sposób Kazimierz dbał o obronność państwa

        – wyjaśnia, dlaczego Kazimierz Wielki za najważniejsze uznał reformy wewnętrzne państwa

        – tłumaczy, jakie znaczenie miało założenie Akademii Krakowskiej

        – wyjaśnia znaczenie uczty u Wierzynka

        – przedstawia cele oraz konsekwencje układu dynastycznego zawartego przez Kazimierza Wielkiego z Węgrami

        – wyjaśnia, dlaczego sól należała niegdyś do najdroższych towarów

        – przedstawia wybrany zamek wzniesiony w czasach Kazimierza Wielkiego

        4. Unia polsko-litewska
        • koniec dynastii Piastów na polskim tronie
        • rządy Andegawenów w Polsce
        • unia polsko-litewska w Krewie
        • wielka wojna z zakonem krzyżackim i bitwa pod Grunwaldem
        • I pokój w Toruniu
        • unia w Horodle
        • terminy: Andegawenowie,unia personalna, sobór,Wielkie Księstwo Litewskie, Jagiellonowie
        • postaci historyczne: Ludwik Węgierski, Jadwiga, Władysław Jagiełło, wielki książę Witold, Paweł Włodkowic, Ulrich von Jungingen

        – przy pomocy nauczyciela posługuje się terminem: unia personalna

        – przedstawia dynastię zapoczątkowaną przez Władysława Jagiełłę

        – przy pomocy nauczyciela opisuje przyczyny i przebieg wielkiej wojny z zakonem krzyżackim

        – poprawnie posługuje się terminami: Andegawenowie , unia personalna, sobór, Wielkie Księstwo Litewskie, Jagiellonowie

        – wyjaśnia przyczyny zawarcia unii polsko-litewskiej

        – opisuje przebieg bitwy pod Grunwaldem

        – wskazuje na mapie: granice Wielkiego Księstwa Litewskiego, Krewo, Horodło, Grunwald, Toruń

        – opisuje postaci: Ludwika Węgierskiego, Jadwigi, Władysława Jagiełły, wielkiego księcia Witolda, Pawła Włodkowica, Ulricha von Jungingena

        – zaznacza na osi czasu daty: 1385 r., lata 1409–1411, 1410 r., 1413 r.

        – przedstawia okoliczności objęcia tronu polskiego przez Jadwigę

        – wymienia postanowienia unii w Krewie

        – przedstawia postanowienia pokoju w Toruniu

        – wyjaśnia zasady współpracy między Polską a Litwą ustalone w zapisach unii w Horodle

        – charakteryzuje stanowisko polskiej delegacji na soborze w Konstancji

        – wyjaśnia, dlaczego Akademia Krakowska została przemianowana na Uniwersytet Jagielloński

        – uzasadnia twierdzenie, że poglądy Pawła Włodkowica na temat wojen religijnych są aktualne także dzisiaj

        * Tajemnice sprzed wieków – Jaką bitwę namalował Jan Matejko?
        • okoliczności powstania obrazu Bitwa pod Grunwaldem
        • Jan Matejko jako malarz dziejów Polski
        • obrazy jako źródło wiedzy historycznej
        • znaczenie Bitwy pod Grunwaldem

        – przedstawia, kim był Jan Matejko

        – wyjaśnia, w jaki sposób Jan Matejko przygotowywał się do namalowania obrazu

        – wyjaśnia, dlaczego podczas II wojny światowej Niemcom zależało na zniszczeniu dzieła

        – wymienia cele namalowania obrazu Bitwa pod Grunwaldem

        – omawia nieścisłości w przekazie historycznym obrazu Bitwa pod Grunwaldem

        – wyjaśnia, jakie warunki powinno spełniać dzieło sztuki, aby można je było traktować jako źródło historyczne

        – omawia inne dzieło Jana Matejki

        5. Czasy świetności dynastii Jagiellonów
        • okoliczności zawarcia unii polsko-węgierskiej
        • bitwa pod Warną
        • panowanie Kazimierza Jagiellończyka
        • wojna trzynastoletnia
        • II pokój toruński i jego postanowienia
        • panowanie Jagiellonów w Czechach i na Węgrzech
        • terminy: Związek Pruski, wojna trzynastoletnia, Prusy Królewskie, Prusy Zakonne, wojska zaciężne, żołd
        • postaci historyczne: Władysław III Warneńczyk, Kazimierz Jagiellończyk, Zbigniew Oleśnicki

        – przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: wojska zaciężne, żołd

        – przy pomocy nauczyciela opisuje okoliczności śmierci Władysława Warneńczyka

        – przy pomocy nauczyciela wyjaśnia, dlaczego dla Polski ważne stało się odzyskanie dostępu do morza

        – poprawnie posługuje się terminami:Związek Pruski, wojna trzynastoletnia, Prusy Królewskie, Prusy Zakonne, wojska zaciężne, żołd

        – wskazuje na mapie: Węgry, Warnę, Prusy Królewskie, Prusy Zakonne, państwa rządzone przez Jagiellonów w drugiej połowie XV w.

        – omawia dokonania: Władysława III Warneńczyka, Zbigniewa Oleśnickiego i Kazimierza Jagiellończyka

        – zaznacza na osi czasu daty: 1444 r., 1454 r., 1466 r.

        – przedstawia okoliczności zawarcia unii polsko-węgierskiej

        – charakteryzuje rządy Kazimierza Jagiellończyka

        – opisuje przebieg wojny trzynastoletniej

        – przedstawia postanowienia II pokoju toruńskiego

        – wyjaśnia, dlaczego doszło do zawiązania Związku Pruskiego

        – porównuje postanowienia I i II pokoju toruńskiego

        – uzasadnia twierdzenie, że odzyskanie dostępu do morza miało przełomowe znaczenie dla rozwoju polskiej gospodarki

        – przedstawia Jana Długosza jako historyka i wychowawcę przyszłych królów Polski

        – wyjaśnia, dlaczego wojska zaciężne pod koniec średniowiecza zastąpiły w bitwach tradycyjne rycerstwo

        6. Monarchia stanowa w Polsce
        • monarchia patrymonialna i stanowa
        • wpływ przywilejów nadawanych przez władcę na osłabienie władzy królewskiej
        • przekształcenie się rycerstwa w szlachtę
        • przywileje szlacheckie i ich konsekwencje dla władzy królewskiej
        • ukształtowanie się sejmu walnego
        • konstytucja Nihil novi i jej znaczenie dla ustroju Rzeczypospolitej
        • terminy: monarchia patrymonialna,monarchia stanowa,przywileje, szlachta,pańszczyzna, konstytucja sejmowa, sejm walny, izba poselska, senat

        – przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami:szlachta, sejm walny, izba poselska,senat

        – poprawnie posługuje się terminami:

        monarchia patrymonialna ,monarchia stanowa, przywileje, szlachta, pańszczyzna, konstytucja sejmowa, sejm walny, izba poselska, senat

        – przedstawia sejm walny oraz jego skład

        – zaznacza na osi czasu daty: 1374 r., 1505 r.

        – wyjaśnia, w jaki sposób rycerstwo przekształciło się w szlachtę

        – wyjaśnia, w jaki sposób szlachta uzyskała wpływ na sprawowanie rządów w Polsce

        – przedstawia najważniejsze przywileje szlacheckie

        – wyjaśnia znaczenie konstytucji Nihil novi

        – przedstawia, kiedy i w jaki sposób doszło do utworzenia stanów w Polsce

        – tłumaczy różnice między monarchią patrymonialną a stanową

        – wyjaśnia, jaka jest geneza nazw obu izb sejmu walnego: izby poselskiej oraz senatu

        – ocenia, jakie szanse i jakie zagrożenie niosło za sobą zwiększenie wpływu szlachty na władzę
                       

      • Roczny plan pracy z historii dla klasy szóstej szkoły podstawowej do programu nauczania „Wczoraj i dziś” Wymagania na poszczególne oceny

      • Temat lekcji

        Zagadnienia

        Wymagania na poszczególne oceny

        Ocena dopuszczająca

        Uczeń:

        Ocena dostateczna

        Uczeń:

        Ocena dobra

        Uczeń:

        Ocena bardzo dobra

        Uczeń:

        Ocena celująca

        Uczeń:

        Rozdział I. Narodziny nowożytnego świata

        1. Wielkie odkrycia geograficzne

        – średniowieczne wyobrażenia o Ziemi

        – przyczyny wypraw żeglarskich na przełomie XV i XVI w.

        – najważniejsze wyprawy przełomu XV i XVI w. oraz ich dowódcy

        – wskazuje na mapie Indie, Amerykę

        – podaje przykłady towarów sprowadzanych z Indii (przyprawy, jedwab)

        – wymienia Krzysztofa Kolumba jako odkrywcę Ameryki

        – podaje rok odkrycia Ameryki (1492 r.) i określa, w którym wieku doszło do tego wydarzenia

        – wymienia nowości w technice żeglarskiej, które umożliwiły dalekomorskie wyprawy

        – poprawnie posługuje się terminami: karawela, kompas

        – podaje lata pierwszej wyprawy dookoła Ziemi (1519–1522 r.) i określa, w którym wieku doszło do tego wydarzenia

        – wskazuje Ferdynanda Magellana jako dowódcę wyprawy dookoła świata i przedstawia jej znaczenie

        – podaje przyczyny wielkich odkryć geograficznych

        – wskazuje na mapie trasy najważniejszych wypraw przełomu XV i XVI w. oraz wymienia ich dowódców (Krzysztof Kolumb, Ferdynand Magellan, Vasco da Gama, Bartłomiej Diaz)

        – poprawnie posługuje się terminem: tubylec

        – wyjaśnia, dlaczego ludność tubylczą Ameryki nazwano Indianami

        – wyjaśnia przyczyny poszukiwania morskiej drogi do Indii

        – podaje i zaznacza na osi czasu daty wypraw Bartłomieja Diaza i Vasco da Gamy

        – poprawnie posługuje się terminem: astrolabium

        – wyjaśnia, dlaczego Krzysztof Kolumb i Ferdynand Magellan skierowali swoje wyprawy drogą na zachód

        – tłumaczy pochodzenie nazwy Ameryka

        – wskazuje związek między wynalazkami z dziedziny żeglugi a podejmowaniem dalekich wypraw morskich

        2. Skutki odkryć geograficznych

        – cywilizacje prekolumbijskie i ich dokonania

        – podbój Ameryki przez Hiszpanów i Portugalczyków oraz jego następstwa

        – zmiany w życiu ludzi w wyniku odkryć geograficznych

        – wymienia nazwy rdzennych ludów Ameryki (Majowie, Aztekowie i Inkowie)

        – przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: Stary Świat, Nowy Świat

        – podaje przykłady towarów, które przewożono między Ameryką a Europą

        – poprawnie posługuje się terminem: cywilizacje prekolumbijskie

        – wskazuje na mapie tereny zamieszkałe przez Majów, Azteków i Inków

        – wymienia dokonania rdzennych ludów Ameryki

        – przedstawia po jednym pozytywnym i negatywnym skutku wielkich odkryć geograficznych

        – wskazuje odkrycie Ameryki jako początek epoki nowożytnej

        – poprawnie posługuje się terminami: kolonia, niewolnik, plantacja

        – przedstawia politykę Hiszpanów i Portugalczyków w Nowym Świecie

        – tłumaczy przyczyny przewagi Europejczyków nad tubylczą ludnością Ameryki

        – opowiada o sytuacji niewolników na plantacjach w Ameryce

        – wyjaśnia, w jaki sposób w Ameryce pojawiła się ludność afrykańska

        – przedstawia pozytywne i negatywne skutki wielkich odkryć geograficznych

        – poprawnie posługuje się terminem: konkwistador

        – opisuje działalność konkwistadorów i wymienia najbardziej znanych konkwistadorów (Hernán Cortez, Francisco Pizarro)

        – wskazuje na mapie tereny skolonizowane przez Hiszpanów i Portugalczyków

        – przedstawia zmiany w życiu ludzi w wyniku odkryć geograficznych

        – wymienia na podstawie mapy nazwy współczesnych państw położonych na obszarach dawniej zamieszkiwanych przez cywilizacje prekolumbijskie

        3. Renesans – narodziny nowej epoki

        – renesans – cechy charakterystyczne epoki

        – humaniści i ich poglądy

        – ideał człowieka w dobie renesansu

        – wynalezienie druku i jego znaczenie

        – zaznacza na osi czasu epokę renesansu

        – wymienia Jana Gutenberga jako wynalazcę druku

        – wskazuje Leonarda da Vinci jako człowieka renesansu i określa dwie–trzy dziedziny jego zainteresowań

        – poprawnie posługuje się terminem: renesans,

        – podaje czas trwania epoki renesansu

        – przedstawia ideał człowieka w epoce odrodzenia i wyjaśnia termin: człowiek renesansu

        – opisuje dokonania Leonarda da Vinci i uzasadnia słuszność twierdzenia, że był on człowiekiem renesansu

        – poprawnie posługuje się terminami: antyk, humanizm

        – charakteryzuje epokę renesansu

        – wyjaśnia nazwę nowej epoki

        – wyjaśnia wpływ wynalezienia druku na rozprzestrzenianie się idei renesansu

        – przedstawia poglądy humanistów

        – wskazuje Erazma z Rotterdamu jako wybitnego humanistę i przedstawia jego poglądy

        – porównuje pracę kopisty z pracą w średniowiecznej drukarni

        4. Kultura renesansu w Europie

        – renesansowa radość życia

        – architektura renesansu

        – wybitni twórcy odrodzenia i ich dzieła

        – wskazuje Włochy jako kolebkę renesansu,

        – wymienia Leonarda da Vinci i Michała Anioła jako wybitnych twórców włoskiego odrodzenia

        – wyjaśnia, w czym przejawiała się renesansowa radość życia

        – poprawnie posługuje się terminem: mecenat

        – wymienia wybitnych twórców epoki odrodzenia i podaje przykłady ich dzieł

        – charakteryzuje sztukę renesansową, wskazując główne motywy podejmowane przez twórców,

        – poprawnie posługuje się terminem: fresk, podaje przykład dzieła wykonanego tą techniką

        – poprawnie posługuje się terminami: attyka, arkada, kopuła do opisu budowli renesansowych

        – poprawnie posługuje się terminem: perspektywa

        – podaje przykłady dzieł, w których zastosowano perspektywę

        5. Reformacja – czas wielkich zmian

        – kryzys Kościoła katolickiego

        – Marcin Luter i jego poglądy

        – reformacja i jej następstwa

        – wskazuje wystąpienie Marcina Lutra jako początek reformacji

        – poprawnie posługuje się terminem: odpust

        – wymienia wyznania protestanckie

        – poprawnie posługuje się terminami:reformacja, protestanci

        – określa początek reformacji (1517 r.) i zaznacza tę datę na osi czasu

        – wskazuje sprzedaż odpustów jako jedną z przyczyn reformacji

        – charakteryzuje wyznania protestanckie i podaje ich założycieli

        – poprawnie posługuje się terminami: pastor, celibat, zbór

        – wskazuje objawy kryzysu w Kościele katolickim jako przyczynę reformacji

        – opisuje okoliczności powstania anglikanizmu

        – przedstawia skutki reformacji

        – charakteryzuje poglądy Marcina Lutra

        – opisuje postanowienia pokoju w Augsburgu (1555 r.) i wyjaśnia zasadę czyj kraj, tego religia

        – przedstawia na mapie podział religijny Europy

        – charakteryzuje poglądy głoszone przez Jana Kalwina

        – wskazuje zmiany wprowadzone w liturgii protestanckiej

        6. Kontrreformacja

        – postanowienia soboru trydenckiego

        – działalność jezuitów

        – wojna trzydziestoletnia i jej następstwa

        – poprawnie posługuje się terminem: sobór

        – przy pomocy nauczyciela przedstawia przyczyny zwołania soboru w Trydencie

        – wskazuje zakon jezuitów jako instytucję powołaną do walki z reformacją

        – oblicza, jak długo obradował sobór trydencki i zaznacza to na osi czasu (daty powinny być podane przez nauczyciela)

        – poprawnie posługuje się terminami: kontrreformacja,seminarium duchowne

        – przedstawia zadania seminariów duchownych w dobie kontrreformacji

        – wyjaśnia cel założenia zakonu jezuitów

        – wymienia Ignacego Loyolę jako założyciela zakonu jezuitów

        – przedstawia postanowienia soboru trydenckiego

        – poprawnie posługuje się terminami: heretyk, inkwizycja, indeks ksiąg zakazanych

        – wyjaśnia cel utworzenia inkwizycji i indeksu ksiąg zakazanych

        – charakteryzuje działalność zakonu jezuitów

        – przedstawia zasady obowiązujące jezuitów

        – przedstawia przyczyny wybuchu wojny trzydziestoletniej

        – podaje datę podpisania pokoju westfalskiego (1648 r.) i jego najważniejsze postanowienia

        Rozdział II. W Rzeczypospolitej szlacheckiej

        1. Demokracja szlachecka

        – szlachta i jej zajęcia

        – prawa i obowiązki szlachty

        – sejm walny i sejmiki ziemskie

        – poprawnie posługuje się terminami: szlachta, herb, szabla

        – przedstawia prawa szlachty odziedziczone po rycerskich przodkach

        – wymienia zajęcia szlachty

        – wskazuje na ilustracji postać szlachcica

        – poprawnie posługuje się terminami:demokracja szlachecka, przywilej,magnateria, szlachta średnia, szlachta zagrodowa,gołota

        – wymienia izby sejmu walnego

        – przedstawia zróżnicowanie stanu szlacheckiego

        – wyjaśnia funkcjonowanie zasady liberum veto

        – przedstawia prawa i obowiązki szlachty,

        – poprawnie posługuje się terminem: pospolite ruszenie

        – wskazuje wpływ przywilejów szlacheckich na pozycję tego stanu

        – podaje i zaznacza na osi czasu datę uchwalenia konstytucji Nihil novi (1505 r.), określa wiek, w którym doszło do tego wydarzenia

        – przedstawia prawa otrzymane przez szlachtę na mocy konstytucji Nihil novi

        – poprawnie posługuje się terminami: sejm walny, sejmiki ziemskie

        – przedstawia decyzje podejmowane na sejmie walnym

        – charakteryzuje rolę sejmików ziemskich i zakres ich uprawnień

        – przedstawia skład izb sejmu walnego

        – wyjaśnia, w jaki sposób doszło do ukształtowania się demokracji szlacheckiej

        – porównuje parlamentaryzm Rzeczypospolitej
        XVI–XVII w. z parlamentaryzmem współczesnej Polski

        – wyjaśnia, kto sprawował władzę w Rzeczypospolitej

        2. W folwarku szlacheckim

        – folwark szlachecki

        – gospodarcza działalność szlachty

        – spław wiślany

        – statuty piotrkowskie

        – poprawnie posługuje się terminami: folwark, dwór

        – na podstawie ilustracji z podręcznika wymienia elementy wchodzące w skład folwarku szlacheckiego

        – opisuje zajęcia chłopów i mieszczan

        – poprawnie posługuje się terminami: spław wiślany , szkuta, spichlerz, pańszczyzna

        – przedstawia gospodarczą działalność szlachty

        – wskazuje na mapie Pomorze Gdańskie i najważniejsze porty położone nad Wisłą

        – wymienia towary wywożone z Polski i sprowadzane do kraju

        – wymienia najważniejsze zabudowania folwarku i wskazuje ich funkcje

        – wyjaśnia przyczyny i sposoby powiększania się majątków szlacheckich

        – tłumaczy, dlaczego szlachta uchwaliła ustawy antychłopskie i antymieszczańskie

        – wyjaśnia znaczenie odzyskania przez Polskę Pomorza Gdańskiego dla rozwoju gospodarki

        – wymienia najważniejsze ustawy wymierzone przeciw chłopom i mieszczanom

        – wyjaśnia następstwa ożywienia gospodarczego

        – wyjaśnia wpływ ustaw antychłopskich i antymieszczańskich na położenie tych grup społecznych i rozwój polskiej gospodarki

        3. W czasach ostatnich Jagiellonów

        – ostatni Jagiellonowie na tronie Polski

        – wojna z zakonem krzyżackim 1519–1521

        – hołd pruski i jego postanowienia

        – polityka wschodnia ostatnich Jagiellonów

        – wymienia ostatnich władców z dynastii Jagiellonów: Zygmunta I Starego i Zygmunta Augusta

        – podaje i zaznacza na osi czasu datę hołdu pruskiego (1525 r.), określa wiek, w którym doszło do tego wydarzenia

        – wskazuje na obrazie Jana Matejki Hołd pruski postaci Zygmunta Starego i Albrechta Hohenzollerna

        – wskazuje na mapie Prusy Książęce, Prusy Królewskie, Inflanty

        – opisuje zależność Prus Książęcych od Polski

        – wyjaśnia przyczyny najazdu Iwana Groźnego na Inflanty

        – przedstawia przyczyny wojny Polski z zakonem krzyżackim (1519–1521 r.)

        – wymienia państwa walczące o Inflanty i wskazuje sporne terytorium na mapie

        – wyjaśnia skutki rywalizacji Polski, Szwecji, Moskwy i Danii o Inflanty

        – poprawnie posługuje się terminem: hołd lenny

        – przedstawia postanowienia hołdu pruskiego (1525 r.) i

        jego skutki

        – opisuje korzyści i zagrożenia wynikające z postanowień hołdu pruskiego

        – charakteryzuje politykę wschodnią ostatnich Jagiellonów i jej następstwa

        4. Odrodzenie na ziemiach polskich

        – idee renesansowe w Polsce

        – literatura polskiego renesansu i jej twórcy

        – renesansowy Wawel Jagiellonów

        – odkrycie Mikołaja Kopernika

        – wymienia Mikołaja Kopernika jako twórcę teorii heliocentrycznej

        – wskazuje Wawel jako przykład budowli renesansowej w Polsce

        – poprawnie posługuje się terminem: włoszczyzna i wskazuje jego pochodzenie

        – wymienia Mikołaja Reja i Jana Kochanowskiego jako twórców literatury renesansowej w Polsce

        – wyjaśnia przyczyny twórczości literackiej w języku polskim

        – charakteryzuje odkrycie Mikołaja Kopernika i pokazuje różnice między teorią polskiego astronoma a dotychczas obowiązującą koncepcją budowy wszechświata

        – poprawnie posługuje się terminami: arras, krużganki, mecenat

        – charakteryzuje krótko twórczość Mikołaja Reja i Jana Kochanowskiego

        – opisuje Wawel jako przykład architektury renesansu w Polsce

        – uzasadnia tezę, że Mikołaj Kopernik był człowiekiem renesansu

        – przywołuje Galileusza jako zwolennika teorii Kopernika

        – poprawnie posługuje się terminami:teoria geocentryczna, teoria heliocentryczna

        – wyjaśnia przyczyny rozwoju kultury renesansowej w Polsce

        – przedstawia zasługi ostatnich Jagiellonów dla rozwoju renesansu

        – przedstawia poglądy Andrzeja Frycza Modrzewskiego jako pisarza politycznego doby renesansu

        – wyjaśnia, dlaczego XVI stulecie nazwano złotym wiekiem w historii Polski

        – opisuje wybraną budowlę renesansową w swoim regionie

        5. Rzeczpospolita Obojga Narodów

        – geneza unii lubelskiej

        – postanowienia unii lubelskiej

        – struktura narodowa i wyznaniowa I Rzeczpospolitej

        – wskazuje na mapie Lublin i Rzeczpospolitą Obojga Narodów

        – wskazuje na obrazie Jana Matejki Unia lubelska postać Zygmunta II Augusta jako autora i pomysłodawcę unii

        – podaje i zaznacza na osi czasu datę podpisania unii lubelskiej (1569 r.), określa wiek, w którym doszło do tego wydarzenia

        – poprawnie posługuje się terminami: unia personalna, unia realna

        – wyjaśnia nazwę Rzeczpospolita Obojga Narodów

        – wskazuje na mapie Królestwo Polskie i Wielkie Księstwo Litewskie

        – przedstawia postanowienia unii lubelskiej

        – charakteryzuje strukturę narodową i wyznaniową I Rzeczypospolitej

        – analizuje wygląd herbu I Rzeczypospolitej i porównuje go z herbem Królestwa Polskiego

        – opisuje skutki utworzenia Rzeczypospolitej Obojga Narodów

        – wyjaśnia korzyści płynące z wielokulturowości

        – wskazuje na mapie Wołyń, Podole i Ukrainę

        – wymienia korzyści i zagrożenia wynikające z utworzenia Rzeczypospolitej Obojga Narodów

        6. „Państwo bez stosów”

        – Rzeczpospolita państwem wielowyznaniowym

        – Akt konfederacji warszawskiej

        – reformacja w Polsce

        – wskazuje wielowyznaniowość I Rzeczypospolitej

        – poprawnie posługuje się terminem: tolerancja

        – zauważa potrzebę poszanowania odmienności religijnej i kulturowej

        – wymienia wyznania zamieszkujące Rzeczpospolitą Obojga Narodów

        – wskazuje cel podpisania konfederacji warszawskiej

        – podaje i zaznacza na osi czasu datę podpisania konfederacji warszawskiej (1573 r.), określa wiek, w którym doszło do tego wydarzenia

        – wyjaśnia, co oznacza, że Polska była nazywana „państwem bez stosów”

        – przedstawia postanowienia konfederacji warszawskiej

        – poprawnie posługuje się terminem: innowierca

        – nazywa świątynie różnych wyznań

        – wskazuje na mapie Raków i Pińczów jako ważne ośrodki reformacji w Polsce

        – omawia wkład innych wyznań w rozwój szkolnictwa I Rzeczypospolitej

        – poprawnie posługuje się terminami: katolicyzm, judaizm, luteranizm, prawosławie

        – charakteryzuje strukturę wyznaniową I Rzeczypospolitej

        – wyjaśnia, kim byli arianie i przedstawia zasady ich religii

        – tłumaczy przyczyny niechęci szlachty polskiej wobec arian

        – nazywa i wskazuje na mapie ziemie zamieszkałe przez przedstawicieli poszczególnych wyznań

        – wyjaśnia związek między narodowością a wyznawaną religią wśród mieszkańców I Rzeczypospolitej

        7. Pierwsza wolna elekcja

        – przyczyny elekcyjności tronu polskiego

        – przebieg pierwszej wolnej elekcji

        – Artykuły henrykowskie i pacta conventa

        – następstwa wolnych elekcji

        – poprawnie posługuje się terminem: elekcja

        – krótko opisuje, dlaczego polskich władców zaczęto wybierać drogą wolnej elekcji

        – wskazuje Henryka Walezego jako pierwszego króla elekcyjnego

        – poprawnie posługuje się terminami: wolna elekcja , bezkrólewie

        – podaje i zaznacza na osi czasu datę pierwszej wolnej elekcji

        – opisuje przebieg pierwszego bezkrólewia i wyjaśnia, kim był interrex

        – przedstawia zasady wyboru monarchy

        – na podstawie obrazu Canaletta opisuje miejsce i przebieg wolnej elekcji

        – wyjaśnia skutki wolnych elekcji

        – wymienia warunki, które musieli spełnić królowie elekcyjni

        – poprawnie posługuje się terminami: Artykuły henrykowskie, pacta conventa

        – wyjaśnia wpływ Artykułów henrykowskich i pacta conventa na pozycję monarchy w Rzeczypospolitej

        Rozdział III. W obronie granic Rzeczypospolitej

        1. Wojny z Rosją

        – wojny Stefana Batorego o Inflanty

        – dymitriada i polska interwencja w Rosji

        – pokój w Polanowie

        – wskazuje na mapie Inflanty i Carstwo Rosyjskie

        – wymienia Stefana Batorego jako kolejnego po Henryku Walezym władcę Polski

        – poprawnie posługuje się terminem: hetman

        – opisuje, w jakim celu została utworzona piechota wybraniecka

        – przedstawia, jak zakończyły się wojny o Inflanty prowadzone przez Stefana Batorego

        – podaje i zaznacza na osi czasu datę bitwy pod Kłuszynem (1610 r.), określa wiek, w którym doszło do tego wydarzenia

        – opowiada o znaczeniu bitwy pod Kłuszynem

        – przywołuje Stanisława Żółkiewskiego jako dowódcę bitwy pod Kłuszynem

        – wskazuje na mapie Moskwę i Kłuszyn

        – przedstawia przyczyny najazdu Iwana Groźnego na Inflanty

        – poprawnie posługuje się terminami:piechota wybraniecka, dymitriada, Kreml, bojar

        – opisuje następstwa dymitriady

        – wskazuje na mapie tereny przyłączone przez Polskę w wyniku interwencji w Rosji (po pokoju w Polanowie i Jamie Zapolskim)

        – opisuje przyczyny poparcia Dymitra Samozwańca przez magnatów i duchowieństwo

        – wskazuje przyczyny obalenia Dymitra Samozwańca

        – wyjaśnia cel polskiej interwencji w Rosji

        – podaje datę podpisania pokoju w Polanowie (1634 r.)

        – ocenia politykę Zygmunta III wobec Rosji

        – przedstawia postanowienia pokoju w Polanowie

        2. Początek wojen ze Szwecją

        – Wazowie na tronie Polski

        – przyczyny wojen ze Szwecją

        – wojna o Inflanty

        – walka o ujście Wisły

        – skutki wojen polsko-szwedzkich w I poł. XVII w.

        – Warszawa stolicą Polski

        – wymienia elementy uzbrojenia husarza i pokazuje je na ilustracji

        – wskazuje na mapie Szwecję, Inflanty i Wisłę

        – wymienia stolice Polski (Gniezno, Kraków, Warszawa)

        – wskazuje na mapie Kircholm i Pomorze Gdańskie

        – podaje datę bitwy pod Kircholmem (1605 r.) i nazwisko dowódcy polskich wojsk (Jan Karol Chodkiewicz)

        – wyjaśnia, dlaczego przeniesiono stolicę z Krakowa do Warszawy

        – charakteryzuje przyczyny wojen polsko-szwedzkich w XVII w.

        – poprawnie posługuje się terminem: cło

        – opowiada przebieg wojny o Inflanty

        – wskazuje na mapie Oliwę

        – podaje datę bitwy pod Oliwą (1627 r.) i wyjaśnia znaczenie tego starcia

        – wyjaśnia, dlaczego Zygmunt III Waza utracił tron Szwecji

        – przedstawia przyczyny zablokowania ujścia Wisły przez Szwedów

        – tłumaczy, dlaczego Polska często nie wykorzystywała swoich sukcesów militarnych

        – przedstawia postanowienia i podaje daty podpisania rozejmu w Starym Targu (1629 r.) i Sztumskiej Wsi (1635 r.)

        3. Powstanie Chmielnickiego

        – sytuacja Kozaków zaporoskich

        – powstanie Kozaków na Ukrainie

        – ugoda w Perejasławiu

        – wskazuje Bohdana Chmielnickiego jako przywódcę powstania Kozaków na Ukrainie

        – wymienia elementy uzbrojenia Kozaków i pokazuje je na ilustracji

        – rozpoznaje na ilustracji Kozaka wśród przedstawicieli innych grup społecznych

        – wyjaśnia, kim byli Kozacy

        – poprawnie posługuje się terminem: Zaporoże

        – wskazuje na mapie Ukrainę, Zaporoże i Dzikie Pola

        – podaje i zaznacza na osi czasu datę wybuchu powstania kozackiego (1648 r.)

        – wyjaśnia, kim byli Kozacy rejestrowi

        – przedstawia zajęcia i sytuację Kozaków

        – wskazuje na mapie najważniejsze bitwy powstania (Żółte Wody, Korsuń, Beresteczko)

        – uzasadnia tezę, że powstanie Chmielnickiego było wojną domową

        – przedstawia przyczyny wybuchu powstania na Ukrainie

        – omawia główne etapy powstania

        – wyjaśnia, dlaczego powstanie Chmielnickiego przerodziło się w wojnę polsko-rosyjską

        – wskazuje na mapie Perejasław

        – podaje i zaznacza na osi czasu datę ugody w Perejasławiu (1654 r.)

        – przedstawia skutki powstania Chmielnickiego

        – wskazuje rozejm w Andruszowie jako moment zakończenia powstania i wojny polsko-rosyjskiej (1667 r.)

        – ocenia politykę szlachty wobec Kozaków

        4. Potop szwedzki

        – przyczyny wojen Rzeczypospolitej ze Szwecją

        – najazd Szwedów na Polskę w latach 1655– 1660

        – postawa społeczeństwa polskiego wobec najeźdźcy

        – skutki potopu

        – poprawnie posługuje się terminem: potop szwedzki

        – wskazuje Stefana Czarnieckiego jako bohatera walk ze Szwedami

        – wymienia obronę Jasnej Góry jako przełomowy moment potopu szwedzkiego

        – wskazuje na mapie Częstochowę i Inflanty

        – wyjaśnia, dlaczego najazd Szwedów nazwano potopem

        – przedstawia na ilustracji uzbrojenie piechoty szwedzkiej

        – charakteryzuje postaci Stefana Czarnieckiego i Augustyna Kordeckiego

        – uzasadnia znaczenie bohaterskiej obrony Częstochowy dla prowadzenia dalszej walki z najeźdźcą

        – podaje i zaznacza na osi czasu daty potopu szwedzkiego (1655–1660 r.) oraz pokoju w Oliwie (1660 r.)

        – charakteryzuje postępowanie Szwedów wobec ludności polskiej

        – poprawnie posługuje się terminem: wojna podjazdowa

        – wyjaśnia przyczyny prowadzenia wojny podjazdowej przez Polskę

        – wskazuje na mapie Lwów i Prusy Książęce

        – przedstawia zobowiązania Jana Kazimierza złożone podczas ślubów lwowskich

        – wymienia przyczyny wojen polsko-szwedzkich

        – wyjaśnia przyczyny początkowych niepowodzeń Rzeczypospolitej w czasie potopu szwedzkiego

        – wymienia postanowienia pokoju w Oliwie

        – przedstawia skutki potopu szwedzkiego

        – wskazuje zagrożenie płynące dla Rzeczypospolitej z powodu utraty lenna pruskiego

        5. Wojny z Turcją

        – imperium osmańskie

        – przyczyny wojen Rzeczypospolitej z Turcją w XVII w.

        – wojna o Mołdawię

        – najazd Turków na Polskę w II poł. XVIII w. i jego skutki

        – odsiecz wiedeńska Jana III Sobieskiego

        – poprawnie posługuje się terminami: sułtan, husarz, janczar

        – podaje przyczyny wyprawy Jana III Sobieskiego pod Wiedeń

        – wskazuje na mapie Wiedeń

        – poprawnie posługuje się terminami: islam, wezyr

        – charakteryzuje postaci Jana III Sobieskiego i Kara Mustafy

        – podaje i zaznacza na osi czasu daty bitwy pod Chocimiem (1673 r.) oraz odsieczy wiedeńskiej (1683 r.)

        – wymienia skutki wojen z Turcją

        – wskazuje na mapie Podole, Chocim i Kamieniec Podolski

        – poprawnie posługuje się terminami: haracz, ekspansja

        – podaje i zaznacza na osi czasu daty najazdu tureckiego i oblężenia Kamieńca Podolskiego (1672 r.)

        – wskazuje na mapie tereny, na których toczyła się wojna (Podole) oraz miejsca najważniejszych wydarzeń (Cecora Kamieniec Podolski, Chocim)

        – wymienia przyczyny początkowych niepowodzeń wojsk polskich w walce z Turkami w II poł. XVII w.

        – omawia przyczyny wojen polsko-tureckich w XVII w.

        – przedstawia walkę Rzeczypospolitej o Mołdawię

        – wymienia hetmanów Stanisława Żółkiewskiego i Jana Karola Chodkiewicza oraz bitwy z Turcją, w których dowodzili (Cecora 1620 r., obrona Chocimia 1621 r.)

        – opisuje postanowienia traktatu w Buczaczu

        – przedstawia następstwa wojen polsko-tureckich w XVII w.

        6. Kryzys Rzeczypospolitej

        – skutki wojen prowadzonych przez Rzeczpospolitą w XVII w.

        – sytuacja polityczno-gospodarcza kraju na przełomie XVII i XVIII w.

        – charakteryzuje XVII stulecie jako czas wielu konfliktów wojennych prowadzonych przez Rzeczpospolitą

        – wskazuje na mapie państwa, z którymi Rzeczpospolita prowadziła wojny w XVII w.

        – wymienia skutki wojen toczonych przez Rzeczpospolitą w XVII w., w tym m.in. wyniszczenie kraju i straty terytorialne

        – poprawnie posługuje się terminem: liberum veto

        – wskazuje na mapie tereny utracone przez Rzeczpospolitą (Inflanty, Podole, Prusy Książęce, część Ukrainy)

        – wymienia przyczyny uzależnienia Polski od obcych państw

        – charakteryzuje funkcjonowanie aparatu władzy na przełomie XVII i XVIII w., zwracając uwagę na słabość władzy królewskiej, zrywanie sejmów i wzrost znaczenia magnaterii

        – wskazuje objawy kryzysu państwa

        – podaje przyczyny i objawy kryzysu gospodarczego

        – przedstawia przyczyny rokoszu Lubomirskiego

        – wyjaśnia, dlaczego w Rzeczypospolitej coraz większą rolę zaczynali odgrywać magnaci

        – wskazuje postać Władysława Sicińskiego, który w 1652 r. doprowadził do pierwszego w historii zerwania sejmu

        7. Barok i sarmatyzm

        – barok – epoka kontrastów

        – cechy charakterystyczne stylu barokowego

        – architektura i sztuka barokowa

        – Sarmaci i ich obyczaje

        – opowiada o sposobach spędzania czasu wolnego przez szlachtę na przełomie XVII i XVIII w.

        – wskazuje pozytywne i negatywne cechy szlachty polskiej tego okresu

        – wymienia najwybitniejsze dzieła sztuki barokowej w Polsce i Europie (np. Wersal, pałac w Wilanowie)

        – poprawnie posługuje się terminem: barok

        – zaznacza na osi czasu epokę baroku

        – wymienia dwie–trzy cechy charakterystyczne architektury barokowej

        – z ilustracji przedstawiających zabytki wybiera te, które zostały zbudowane w stylu barokowym

        – wyjaśnia, czym były kalwarie

        – charakteryzuje malarstwo i rzeźbę epoki baroku

        – charakteryzuje ideologię sarmatyzmu

        – wyjaśnia pochodzenie terminu sarmatyzm

        – wyjaśnia znaczenie określenia „złota wolność szlachecka”

        – opisuje strój sarmacki na podstawie ilustracji

        – poprawnie posługuje się terminami: putto, ornament

        – wyjaśnia genezę epoki baroku

        – wskazuje wpływ rosnącej pobożności na architekturę i sztukę epoki

        – wskazuje następstwa bezkrytycznego stosunku szlachty do ustroju państwa

        – wyjaśnia, na czym polega związek kultury barokowej z ruchem kontrreformacyjnym

        – charakteryzuje barok jako epokę kontrastów

        Rozdział IV. Od absolutyzmu do republiki

        1. Monarchia absolutna we Francji

        – Edykt nantejski i jego skutki

        – umacnianie władzy monarchy we Francji

        – rządy absolutne Ludwika XIV

        – Francja potęgą militarną i gospodarczą

        – krótko opisuje zakres władzy króla w monarchii absolutnej

        – przywołuje postać Ludwika XIV jako władcy absolutnego

        – wskazuje na mapie Francję

        – poprawnie posługuje się terminem: monarchia absolutna

        – wymienia uprawnienia monarchy absolutnego

        – wyjaśnia, dlaczego Ludwika XIV określano mianem Króla Słońce

        – wskazuje czas panowania Ludwika XIV (XVII w.)

        – opisuje życiu w Wersalu w czasach Ludwika XIV

        – poprawnie posługuje się terminami:manufaktura, cło, import, eksport

        – wyjaśnia, dlaczego Francja była europejską potęgą

        – przedstawia, w jaki sposób doszło do wzmocnienia władzy królewskiej we Francji

        – poprawnie posługuje się terminem: hugenoci

        – opisuje, jak zakończyły się wojny religijne we Francji (przywołuje Edykt nantejski)

        – omawia politykę gospodarczą ministra Colberta

        – opowiada o twórczości Moliera

        – przedstawia działania kardynała Richelieu zmierzające do wzmocnienia pozycji monarchy

        – wskazuje pozytywne i negatywne strony panowania Ludwika XIV

        2. Monarchia parlamentarna w Anglii

        – absolutyzm angielski

        – konflikt Karola I z parlamentem

        – dyktatura Olivera Cromwella

        – ukształtowanie się monarchii parlamentarnej

        – wskazuje na mapie Anglię i Londyn

        – przy pomocy nauczyciela posługuje się terminem: parlament

        – wskazuje organy władzy w monarchii parlamentarnej

        – poprawnie posługuje się terminem: monarchia parlamentarna

        – wskazuje Anglię jako kraj o ustroju monarchii parlamentarnej

        – wymienia i krótko charakteryzuje postaci Karola I Stuarta, Olivera Cromwella i Wilhelma Orańskiego

        – przedstawia zakres władzy dyktatora

        – wyjaśnia przyczyny konfliktu Karola I z parlamentem

        – przedstawia Deklarację praw narodu angielskiego

        – charakteryzuje ustrój monarchii parlamentarnej

        – poprawnie posługuje się terminami: purytanie, nowa szlachta, rojaliści

        – przedstawia postać Olivera Cromwella i jego dokonania

        – wskazuje 1689 r. jako czas ukształtowania się monarchii parlamentarnej w Anglii

        – wymienia główne etapy

        kształtowania się monarchii parlamentarnej w Anglii

        – porównuje ustrój monarchii parlamentarnej i monarchii absolutnej

        3. Oświecenie w Europie

        – ideologia oświecenia

        – wybitni myśliciele doby oświecenia

        – trójpodział władzy według Monteskiusza

        – najważniejsze dokonania naukowe oświecenia

        – architektura oświeceniowa

        – poprawnie posługuje się terminem: oświecenie

        – zaznacza na osi czasu epokę oświecenia

        – podaje przykład dokonania naukowego lub technicznego epoki oświecenia (np. termometr lekarski, maszyna parowa)

        – poprawnie posługuje się terminem: klasycyzm

        – wymienia przykłady budowli klasycystycznych w Polsce i Europie

        – charakteryzuje styl klasycystyczny

        – z ilustracji przedstawiających zabytki wybiera te, które zostały zbudowane w stylu klasycystycznym

        – wymienia najważniejsze dokonania naukowe i techniczne epoki oświecenia

        – tłumaczy, dlaczego nowa epoka w kulturze

        europejskiej została nazwana oświeceniem

        – charakteryzuje ideologię oświecenia

        – przedstawia postać Monteskiusza i wyjaśnia, na czym polegała opracowana przez niego koncepcja trójpodziału władzy

        – przedstawia postaci Woltera i Jana Jakuba Rousseau

        – poprawnie posługuje się terminem: ateizm

        – omawia koncepcję umowy społecznej zaproponowaną przez Jana Jakuba Rousseau

        – wyjaśnia przyczyny krytyki absolutyzmu i Kościoła przez filozofów doby oświecenia

        – wskazuje wpływ dokonań naukowych i technicznych na zmiany w życiu ludzi

        – przedstawia zasługi Denisa Diderota dla powstania Wielkiej encyklopedii francuskiej

        4. Nowe potęgi europejskie

        – absolutyzm oświecony

        – narodziny potęgi Prus

        – monarchia austriackich Habsburgów

        – Cesarstwo Rosyjskie w XVIII w.

        – wskazuje na mapie Rosję, Austrię i Prusy w XVIII w.

        – wymienia Marię Teresę, Józefa II, Piotra I i Fryderyka Wielkiego jako władców Austrii, Rosji i Prus

        – wskazuje Rosję, Austrię i Prusy jako potęgi europejskie XVIII stulecia

        – poprawnie posługuje się terminami: absolutyzm, absolutyzm oświecony

        – podaje przykłady reform w monarchiach absolutyzmu oświeconego

        – wskazuje wpływ ideologii oświecenia na reformy w krajach absolutyzmu oświeconego

        – wskazuje na mapie Petersburg jako nową stolicę Rosji

        – wymienia reformy przeprowadzone w Rosji, Austrii i Prusach

        – wyjaśnia, dlaczego monarchowie absolutyzmu oświeconego nazywali siebie „sługami ludu”

        – wyjaśnia związki między pojawieniem się nowych potęg w Europie Środkowej a sytuacją w Rzeczypospolitej

        – charakteryzuje reformy przeprowadzone w Rosji, Austrii i Prusach

        – wyjaśnia wpływ reform na wzrost znaczenia tych państw

        – opisuje skutki uzyskania przez Rosję dostępu do Bałtyku

        – porównuje monarchię absolutną z monarchią absolutyzmu oświeconego

        – podaje daty powstania Królestwa Pruskiego (1701 r.) i Cesarstwa Rosyjskiego (1721 r.)

        5. Stany Zjednoczone Ameryki

        – kolonie brytyjskie w Ameryce Północnej

        – konflikt kolonistów z rządem brytyjskim

        – wojna o niepodległość Stanów Zjednoczonych

        – ustrój polityczny USA

        – wskazuje na mapie Stany Zjednoczone

        – określa czas powstania Stanów Zjednoczonych

        – wymienia Tadeusza Kościuszkę i Kazimierza Pułaskiego jako polskich bohaterów walki o niepodległość USA

        – przywołuje postać Jerzego Waszyngtona jako pierwszego prezydenta USA

        – poprawnie posługuje się terminami: kolonia, konstytucja

        – wskazuje na mapie kolonie brytyjskie w Ameryce Północnej

        – wymienia strony konfliktu w wojnie o niepodległość Stanów

        – podaje i zaznacza na osi czasu datę uchwalenia konstytucji USA – pierwszej takiej ustawy na świecie (1787 r.)

        – wyjaśnia, dlaczego Amerykanie mówią w języku angielskim

        – porównuje pierwszą flagę USA z flagą współczesną, wskazując zauważone podobieństwa i różnice

        – przedstawia przyczyny wybuchu wojny między kolonistami a rządem brytyjskim

        – opisuje wydarzenie zwane bostońskim piciem herbaty

        – poprawnie posługuje się terminem: bojkot

        – podaje i zaznacza na osi czasu datę powstania Stanów Zjednoczonych (4 lipca 1776 r.)

        – charakteryzuje znaczenie Deklaracji niepodległości

        – przedstawia udział Polaków w walce o niepodległość USA

        – przedstawia najważniejsze etapy walki o niepodległość USA

        – wskazuje na mapie Boston, Filadelfię i Yorktown

        – omawia zasługi Jerzego Waszyngtona dla powstania USA

        – opisuje idee oświeceniowe zapisane w konstytucji USA

        – wymienia miejsca związane z udziałem Polaków w wojnie o niepodległość USA

        – poprawnie posługuje się terminami: Kongres, Izba Reprezentantów – charakteryzuje ustrój polityczny USA

        Rozdział V. Upadek Rzeczypospolitej

        1. Rzeczpospolita pod rządami Wettinów

        – unia personalna z Saksonią

        – początek ingerencji Rosji w sprawy Polski

        – podwójna elekcja w 1733 r.

        – rządy Augusta III

        – projekty reform Rzeczypospolitej

        – wymienia Augusta II Mocnego i Augusta III Sasa jako monarchów sprawujących władzę w Polsce na początku XVIII w.

        – opisuje konsekwencje wyboru dwóch władców jednocześnie

        – poprawnie posługuje się terminami: unia personalna, anarchia

        – wskazuje na mapie Saksonię

        – wymienia przyczyny anarchii w Polsce

        – przedstawia Stanisława Konarskiego jako reformatora Rzeczypospolitej i krótko opisuje propozycje jego reform

        – poprawnie posługuje się terminami: konfederacja,

        liberum veto , wolna elekcja, przywileje, złota wolność szlachecka

        – wyjaśnia sens powiedzeń: Od Sasa do Lasa i Za króla Sasa jedz, pij i popuszczaj pasa

        – przedstawia postać Stanisława Leszczyńskiego

        – charakteryzuje projekty reform w I poł. XVIII w.

        – przedstawia genezę i postanowienia sejmu niemego

        – podaje i zaznacza na osi czasu datę obrad sejmu niemego (1717 r.)

        – wyjaśnia przyczynę ingerencji Rosji w sprawy Polski

        – opisuje pozytywne i negatywne skutki rządów Augusta III

        – charakteryzuje okres rządów Augusta II Mocnego

        – wskazuje reformy niezbędne dla wzmocnienia Rzeczypospolitej

        2. Pierwszy rozbiór Polski

        – Stanisław August Poniatowski królem Polski

        – pierwsze reformy nowego władcy

        – konfederacja barska

        – I rozbiór Polski

        – poprawnie posługuje się terminem:rozbiory Polski

        – podaje i zaznacza na osi czasu datę pierwszego rozbioru Polski (1772 r.)

        – wymienia państwa, które dokonały pierwszego rozbioru Polski i wskazuje je na mapie

        – przywołuje postać Stanisława Augusta Poniatowskiego jako ostatniego króla Polski

        – charakteryzuje postać Stanisława Augusta Poniatowskiego

        – wskazuje na mapie ziemie utracone przez Polskę podczas pierwszego rozbioru

        – przedstawia przyczyny pierwszego rozbioru Polski

        – ocenia postawę Tadeusza Rejtana

        – poprawnie posługuje się terminami: ambasador, emigracja

        – opisuje okoliczności wyboru Stanisława Augusta na króla Polski

        – wymienia reformy Stanisława Augusta w celu naprawy oświaty i gospodarki w II poł. XVIII w.

        – wskazuje następstwa konfederacji barskiej

        – porównuje postawy rodaków wobec rozbioru państwa na podstawie analizy obrazu Jana Matejki Rejtan – Upadek Polski

        – poprawnie posługuje się terminem: prawa kardynalne

        – podaje datę zawiązania konfederacji barskiej (1768 r.)

        – przedstawia cel walki konfederatów barskich

        – opowiada o przebiegu i decyzjach sejmu rozbiorowego

        – przedstawia przyczyny zawiązania konfederacji barskiej

        3. Kultura polskiego oświecenia

        – literatura okresu oświecenia

        – Teatr Narodowego i jego zadania

        – mecenat Stanisława Augusta Poniatowskiego

        – architektura i sztuka klasycystyczna w Polsce

        – reforma szkolnictwa w Polsce

        – wskazuje Stanisława Augusta jako oświeceniowego mecenasa sztuki

        – podaje przykład zasług ostatniego króla dla rozwoju kultury polskiej

        – poprawnie posługuje się terminem: szkoła parafialna

        – podaje przykłady przedmiotów nauczanych w szkołach parafialnych

        – poprawnie posługuje się terminem: obiady czwartkowe

        – przedstawia przyczyny powołania Komisji Edukacji Narodowej

        – wskazuje cel wychowania i edukacji młodzieży w XVIII w.

        – charakteryzuje architekturę i sztukę klasycystyczną

        – podaje przykłady budowli klasycystycznych

        – charakteryzuje twórczość Ignacego Krasickiego

        – przedstawia zadania Teatru Narodowego i czasopisma „Monitor”

        – omawia zmiany wprowadzone w polskim szkolnictwie

        przez KEN

        – wymienia pisarzy politycznych II poł. XVIII w. (Hugo Kołłątaj, Stanisław Staszic) oraz ich propozycje reform

        – przedstawia zasługi Stanisława Augusta dla rozwoju kultury i sztuki oświecenia

        – wymienia malarzy tworzących w Polsce (Canaletto, Marcello Bacciarelli)

        – wyjaśnia, dlaczego obrazy Canaletta są ważnym źródłem

        wiedzy historycznej

        – charakteryzuje twórczość Juliana Ursyna Niemcewicza i Wojciecha Bogusławskiego

        – podaje przykłady budowli klasycystycznych w swoim regionie

        4. Sejm Wielki i Konstytucja 3 Maja

        – reformy Sejmu Wielkiego

        – Konstytucja 3 Maja

        – wojna polsko-rosyjska w 1792 r.

        – drugi rozbiór Polski

        – poprawnie posługuje się terminem: konstytucja

        – podaje i zaznacza na osi czasu datę uchwalenia Konstytucji 3 maja (1791 r.)

        – wymienia państwa, które dokonały drugiego rozbioru Polski

        – na obrazie Jana Matejki Konstytucja 3 maja 1791 roku wskazuje współtwórców konstytucji: Stanisława Augusta Poniatowskiego i Stanisława Małachowskiego

        – podaje i zaznacza na osi czasu daty obrad Sejmu Wielkiego (1788–1792 r.) i drugiego rozbioru (1793 r.)

        – wymienia najważniejsze reformy Sejmu Czteroletniego

        – wymienia najważniejsze postanowienia Konstytucji 3 maja (zniesienie liberum veto i wolnej elekcji)

        – wskazuje na mapie ziemie utracone przez Polskę podczas drugiego rozbioru

        – charakteryzuje postać Stanisława Małachowskiego

        – opisuje sytuację w Polsce po pierwszym rozbiorze

        – podaje cel obrad Sejmu Wielkiego

        – przedstawia okoliczności zawiązania konfederacji targowickiej i podaje jej datę (1792 r.)

        – wskazuje na mapie Targowicę, Dubienkę i Zieleńce

        – opisuje najważniejsze reformy Sejmu Czteroletniego

        – charakteryzuje ustrój polityczny wprowadzony przez Konstytucję 3 maja

        – przedstawia genezę ustanowienia Orderu Virtuti Militari

        – opisuje przebieg wojny polsko-rosyjskiej (1792 r.),

        – przedstawia postanowienia sejmu w Grodnie

        – charakteryzuje zmiany wprowadzone przez Konstytucję 3 maja i wskazuje ich skutki

        5. Powstanie kościuszkowskie i trzeci rozbiór Polski

        – wybuch powstania kościuszkowskiego

        – Uniwersał połaniecki

        – przebieg powstania

        – trzeci rozbiór Polski

        – poprawnie posługuje się terminami: naczelnik, kosynierzy, zaborcy

        – wskazuje Tadeusza Kościuszkę jako naczelnika powstania

        – wymienia państwa, które dokonały trzeciego rozbioru Polski

        – charakteryzuje postać Tadeusza Kościuszki

        – poprawnie posługuje się terminem: insurekcja

        – podaje i zaznacza na osi czasu daty insurekcji kościuszkowskiej (1794 r.) oraz trzeciego rozbioru Polski (1795 r.)

        – wymienia przyczyny wybuchu i upadku powstania kościuszkowskiego

        – wskazuje na mapie Kraków i tereny utracone przez Polskę podczas trzeciego rozbioru

        – charakteryzuje postać Wojciecha Bartosa

        – opowiada o bitwie pod Racławicami i przedstawia jej znaczenie

        – wskazuje na mapie Racławice i Połaniec

        – wyjaśnia, dlaczego Kościuszko zdecydował się wydać Uniwersał połaniecki

        – wskazuje następstwa upadku powstania kościuszkowskiego

        – poprawnie posługuje się terminem: uniwersał

        – przedstawia zapisy Uniwersału połanieckiego

        – opisuje przebieg powstania kościuszkowskiego i podaje jego najważniejsze wydarzenia w kolejności chronologicznej

        – wskazuje na mapie Maciejowice i przedstawia znaczenie tej bitwy dla losów powstania

        – wymienia najważniejsze przyczyny upadku Rzeczypospolitej w XVIII w.

        Rozdział VI. Rewolucja francuska i okres napoleoński

        1. Rewolucja francuska

        – sytuacja we Francji przed wybuchem rewolucji burżuazyjnej

        – stany społeczne we Francji

        – wybuch rewolucji francuskiej

        – uchwalenie Deklaracji praw człowieka i obywatela

        – Francja monarchią konstytucyjną

        – wskazuje na mapie Francję i Paryż

        – poprawnie posługuje się terminami: konstytucja, rewolucja, Bastylia

        – podaje wydarzenie, które rozpoczęło rewolucję francuską

        – wyjaśnia, dlaczego Francuzi obchodzą swoje święto narodowe 14 lipca

        – poprawnie posługuje się terminami: burżuazja, Stany Generalne

        – wymienia i charakteryzuje stany społeczne we Francji

        – podaje i zaznacza na osi czasu datę wybuchu rewolucji burżuazyjnej we Francji (14 lipca 1789 r.)

        – charakteryzuje postać Ludwika XVI

        – przedstawia przyczyny wybuchu rewolucji burżuazyjnej

        – opisuje położenie stanów społecznych we Francji

        – wyjaśnia zadania Konstytuanty

        – przedstawia najważniejsze zapisy Deklaracji praw człowieka i obywatela

        – poprawnie posługuje się terminem: monarchia konstytucyjna

        – przedstawia sytuację we Francji przez wybuchem rewolucji

        – opisuje decyzje Konstytuanty podjęte po wybuchu rewolucji i wskazuje ich przyczyny

        – podaje datę uchwalenia konstytucji francuskiej (1791 r.)

        – charakteryzuje ustrój Francji po wprowadzeniu konstytucji

        – przedstawia okoliczności i cel powstania Zgromadzenia Narodowego

        – wyjaśnia ponadczasowe znaczenie Deklaracji praw człowieka i obywatela

        2. Republika Francuska

        – Francja republiką

        – terror jakobinów

        – upadek rządów jakobinów

        – poprawnie posługuje się terminami: gilotyna, terror

        – przedstawia okoliczności stracenia Ludwika XVI

        – przedstawia przyczyny obalenia władzy Ludwika XVI

        – poprawnie posługuje się terminem: republika

        – charakteryzuje postać Maksymiliana Robespierre’a

        – wskazuje na mapie państwa, z którymi walczyła rewolucyjna Francja

        – poprawnie posługuje się terminami: jakobini, dyrektoriat

        – opisuje rządy jakobinów

        – wyjaśnia, dlaczego rządy jakobinów nazwano Wielkim Terrorem

        – przedstawia, w jaki sposób jakobinów odsunięto od władzy

        – charakteryzuje rządy dyrektoriatu

        – poprawnie posługuje się terminem: radykalizm

        – wyjaśnia na przykładzie postaci Maksymiliana

        Robespierre’a sens powiedzenia: Rewolucja

        pożera własne dzieci

        – przedstawia skutki rządów jakobinów

        – wyjaśnia przyczyny upadku rządów jakobinów

        – wyjaśnia, dlaczego jakobini przejęli rządy we Francji

        – ocenia terror jako narzędzie walki politycznej

        3. Epoka Napoleona Bonapartego

        – obalenie rządów dyrektoriatu

        – Napoleon Bonaparte cesarzem Francuzów

        – Kodeks Napoleona

        – Napoleon u szczytu potęgi

        – charakteryzuje krótko postać Napoleona Bonapartego jako cesarza Francuzów i wybitnego dowódcę

        – określa I poł. XIX w. jako epokę napoleońską

        – przedstawia na infografice uzbrojenie żołnierzy epoki napoleońskiej

        – wskazuje na mapie państwa, z którymi toczyła wojny napoleońska Francja

        – podaje datę decydującej bitwy pod Austerlitz i wskazuje tę miejscowość na mapie

        – poprawnie posługuje się terminem: zamach stanu

        – przedstawia okoliczności przejęcia władzy przez Napoleona

        – wskazuje na mapie tereny zależne od Francji

        – przedstawia położenie Francji w Europie podczas rządów dyrektoriatu

        – poprawnie posługuje się terminem: blokada kontynentalna

        – wyjaśnia przyczyny wprowadzenia blokady kontynentalnej przeciw Anglii

        – charakteryzuje Kodeks Napoleona i podaje datę jego uchwalenia (1804 r.)

        – wymienia reformy wprowadzone przez Napoleona

        – wyjaśnia przyczyny niezadowolenia społecznego podczas rządów dyrektoriatu

        – przedstawia etapy kariery Napoleona

        – podaje datę koronacji cesarskiej Napoleona (1804 r.)

        – wyjaśnia, dlaczego Napoleon koronował się na cesarza Francuzów

        – podaje datę pokoju w Tylży (1807 r.) i przedstawia jego postanowienia

        – opisuje okoliczności powstania i charakter Związku Reńskiego

        4. Upadek Napoleona

        – wyprawa na Rosję

        – odwrót Wielkiej Armii

        – bitwa pod Lipskiem i

        klęska cesarza

        – poprawnie posługuje się terminem: Wielka Armia

        – wskazuje na mapie Rosję i Moskwę

        – opisuje, jak zakończyła się wyprawa Napoleona na Rosję

        – przedstawia przyczyny wyprawy Napoleona na Rosję

        – opisuje, w jakich warunkach atmosferycznych wycofywała się Wielka Armia

        – wyjaśnia, dlaczego bitwa pod Lipskiem została nazwana „bitwą narodów”

        – wskazuje na mapie państwa koalicji antyfrancuskiej, Elbę i Lipsk

        – poprawnie posługuje się terminami:taktyka spalonej ziemi, wojna podjazdowa, abdykacja

        – przedstawia strategię obronną Rosji

        – opisuje skutki wyprawy Napoleona na Rosję

        – podaje datę bitwy pod Lipskiem (1813 r.)

        – przedstawia skutki klęski Napoleona pod Lipskiem

        – omawia przebieg kampanii rosyjskiej Napoleona

        – podaje datę bitwy pod Borodino (1812 r.)

        – wskazuje na mapie Borodino

        – omawia, jak przebiegał odwrót Wielkiej Armii

        – przedstawia przyczyny klęski Napoleona

        5. Legiony Polskie we Włoszech

        – Polacy po utracie niepodległości

        – utworzenie Legionów Polskich we Włoszech

        – organizacja i zasady życia legionowego

        – udział legionistów w wojnach napoleońskich

        – wymienia państwa zaborcze

        – wyjaśnia, kim byli Jan Henryk Dąbrowski i Józef Wybicki

        – podaje nazwę hymnu Polski i wskazuje jego związek z Legionami Polskimi we Włoszech

        – poprawnie posługuje się terminami: legiony, emigracja

        – podaje i zaznacza na osi czasu datę utworzenia Legionów Polskich we Włoszech (1797 r.)

        – wskazuje na mapie Włochy, Francję i San Domingo

        – przedstawia cel utworzenia Legionów Polskich i opisuje walki z ich udziałem

        – wyjaśnia, dlaczego Polacy wiązali nadzieję na niepodległość z Napoleonem

        – opisuje udział legionistów w wojnach napoleońskich

        – przedstawia powody wysłania legionistów na San Domingo

        – opisuje położenie ludności polskiej po utracie niepodległości

        – charakteryzuje zasady obowiązujące w Legionach Polskich

        – wyjaśnia, dlaczego Legiony były szkołą patriotyzmu i demokracji

        – wskazuje, w jaki sposób i skąd rekrutowano żołnierzy do polskich oddziałów wojskowych

        6. Księstwo Warszawskie

        – utworzenie Księstwa Warszawskiego

        – konstytucja Księstwa Warszawskiego

        – Polacy pod rozkazami Napoleona

        – upadek Księstwa Warszawskiego

        – wskazuje na mapie Księstwo Warszawskie

        – podaje przyczyny likwidacji Księstwa Warszawskiego

        – przedstawia okoliczności utworzenia Księstwa Warszawskiego,

        – wskazuje na mapie Tylżę

        – podaje i zaznacza na osi czasu daty utworzenia i likwidacji Księstwa Warszawskiego (1807 r., 1815 r.)

        – charakteryzuje postać księcia Józefa Poniatowskiego

        – przedstawia okoliczności powiększenia terytorium Księstwa Warszawskiego

        – wskazuje na mapie Raszyn

        – wyjaśnia znaczenie mitu napoleońskiego dla podtrzymania pamięci o Legionach

        – omawia zapisy konstytucji Księstwa Warszawskiego

        – wskazuje związek między zapisami konstytucji Księstwa Warszawskiego a ideami rewolucji francuskiej

        – wskazuje na mapie Somosierrę

        – opowiada o szarży polskich szwoleżerów pod Somosierrą i wskazuje jej znaczenie dla toczonych walk

        – wymienia bitwy stoczone przez napoleońską Francję z udziałem Polaków

        – podaje datę bitwy pod Raszynem (1809 r.)

      •  Roczny plan pracy z historii w szkole podstawowej w klasie 7. Wymagania na poszczególne oceny

      •  

         

        Temat lekcji

        Zagadnienia, materiał nauczania

        Wymagania na poszczególne oceny

         

        dopuszczająca

        dostateczna

        dobra

        bardzo dobra

        celująca

         

        ROZDZIAŁ I: EUROPA PO KONGRESIE WIEDEŃSKIM

         

        1. Kongres wiedeński
        1. Początek kongresu
        2. „Sto dni” Napoleona
        3. Postanowienia kongresu
        4. Zmiany granic
          w Europie
        5. Święte Przymierze

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: restauracja, legitymizm, równowaga europejska

        – zna daty obrad kongresu wiedeńskiego (1814–1815)

        – wskazuje na mapie państwa decydujące na kongresie wiedeńskim

        – podaje przyczyny zwołania kongresu wiedeńskiego

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: abdykacja, Święte Przymierze

        – zna daty: bitwy pod Waterloo
        (18 VI 1815), podpisania aktu Świętego Przymierza
        (IX 1815)

        – prezentuje główne założenia ładu wiedeńskiego

        – przedstawia decyzje kongresu dotyczące ziem polskich

        Uczeń:

        – zna datę „stu dni” Napoleona
        (III–VI 1815)

        – identyfikuje postacie: Aleksandra I, Charles’a Talleyranda, Klemensa von Metternicha

        – omawia przebieg „stu dni” Napoleona

        – przedstawia okoliczności powstania Świętego Przymierza

        Uczeń:

        – identyfikuje postacie: Roberta Stewarta Castlereagha, Franciszka I, Fryderyka Wilhelma III

        – wskazuje na mapie zmiany terytorialne
        w Europie
        po kongresie wiedeńskim oraz         państwa Świętego Przymierza

        – przedstawia cele
        i działalność Świętego         Przymierza

        Uczeń:

        – ocenia postawę Napoleona
        i Francuzów
        w okresie jego powrotu do kraju

        – ocenia zasady,
        w oparciu o które stworzono ład wiedeński

        – ocenia działalność Świętego Przymierza

         

        Tajemnice sprzed wieków – Jak obradował kongres
        w Wiedniu?

        1.    Dlaczego Wiedeń?

        2.    Przebieg obrad

        3.    Główni bohaterowie wiedeńscy

         

        Uczeń:

        – wyjaśnia, dlaczego Wiedeń stał się miejscem obrad kongresu

        Uczeń:

        – opisuje przebieg obrad kongresu wiedeńskiego

        – charakteryzuje głównych uczestników kongresu

         

        Uczeń:

        – przedstawia znaczenie regulaminu dyplomatycznego

        – wyjaśnia rolę kongresu wiedeńskiego w procesie likwidacji niewolnictwa

        Uczeń:

        – ocenia rolę kongresu wiedeńskiego

        w dziejach Europy

         

        2. Rewolucja przemysłowa
        1. Narodziny przemysłu
        2. Rewolucja przemysłowa na świecie
        3. Maszyna parowa i jej zastosowanie
        4. Narodziny elektrotechniki
        5. Skutki rewolucji przemysłowej

         

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: industrializacja, rewolucja przemysłowa, maszyna parowa

        – zna datę udoskonalenia maszyny parowej (1763)

        – identyfikuje postać Jamesa Watta

        – wymienia przyczyny rewolucji przemysłowej

         

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: manufaktura, fabryka, urbanizacja, kapitał, kapitaliści, robotnicy, proletariat

        – identyfikuje postacie: Samuela Morse’a, George’a Stephensona

        – wymienia gałęzie przemysłu, które rozwinęły się dzięki zastosowaniu maszyny parowej

        – omawia wpływ zastosowania maszyny parowej na rozwój komunikacji

        Uczeń:

        – zna daty: skonstruowania silnika elektrycznego (1831), skonstruowania telegrafu (1837)

        – identyfikuje postać Michaela Faradaya

        – wskazuje na mapie państwa, na których terenie rozwinęły się w XIX w. najważniejsze zagłębia przemysłowe Europy

        – wyjaśnia okoliczności narodzin przemysłu w XIX w.

        – przedstawia konsekwencje zastosowania maszyny parowej dla rozwoju przemysłu

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: cywilizacja przemysłowa, metropolia

        – zna datę pierwszego telegraficznego połączenia kablowego między Ameryką i Europą (1866)

        – przedstawia gospodarcze
        i społeczne skutki industrializacji

        – wyjaśnia znaczenie wynalezienia elektryczności dla rozwoju przemysłu
        i komunikacji

        Uczeń:

        – identyfikuje postacie: Thomasa Newcomena, Charlesa Wheatsone’a, Thomasa Davenporta

        – wyjaśnia okoliczności narodzin przemysłu w XIX w.

        – opisuje sposób działania maszyny parowej

        – ocenia gospodarcze
        i społeczne skutki rozwoju przemysłu
        w XIX w.

         

        3. Nowe idee polityczne

         
        1. Liberalizm
        2. Konserwatyzm
        3. Idee narodowe
        4. Początki ruchu robotniczego
        5. Czartyzm
        6. Socjalizm
          i komunizm

         

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: ideologia, proletariat, ruch robotniczy, strajk, związek zawodowy

        – identyfikuje postać Adama Smitha

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: liberalizm, konserwatyzm, socjalizm

        – identyfikuje postacie: Edmunda Burke’a, Karola Marksa

        – przedstawia okoliczności narodzin liberalizmu, konserwatyzmu
        i ruchu robotniczego

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: wolna konkurencja, komunizm, idee narodowe

        – identyfikuje postacie: Giuseppe Mazziniego, Henriego de Saint–
        –Simona, Roberta Owena, Fryderyka Engelsa
        – charakteryzuje założenia liberalizmu, konserwatyzmu, socjalizmu
        i komunizmu

        Uczeń:

        – zna datę wydania Manifestu komunistycznego (1848)

        – przedstawia okoliczności narodzin liberalizmu, konserwatyzmu
        i ruchu robotniczego

        – wyjaśnia różnice między socjalistami
        i komunistami
        – wyjaśnia rolę związków zawodowych
        w rozwoju ruchu robotniczego

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: czartyzm, falanster

        – zna daty: ruchu czartystów (1836–1848)

        – opisuje narodziny ruchu czartystów, ich postulaty oraz skutki działalności

        – ocenia wpływ nowych ideologii
        na życie społeczne
        i polityczne
        w pierwszej połowie XIX w.

         

        4. Przeciwko Świętemu Przymierzu
        1. Walka z ładem wiedeńskim
        2. Niepodległość Grecji
        3. Początek Wiosny Ludów
        4. Wystąpienia
          w Niemczech
          i Austrii
        5. Parlament frankfurcki
        6. Powstanie węgierskie
        7. Wiosna Ludów we Włoszech
        8. Wojna krymska

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu Wiosna Ludów

        – zna datę Wiosny Ludów (1848–1849)

        – wskazuje na mapie państwa, w których wybuchła Wiosna Ludów;

        – wymienia przyczyny Wiosny Ludów

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: rewolucja lipcowa, rewolucja lutowa, parlament frankfurcki

        – zna daty: rewolucji lipcowej we Francji (1830), wybuchu Wiosny Ludów
        we Francji (II 1848)

        – identyfikuje postacie: Mikołaja I, Ludwika Napoleona Bonapartego, Franciszka Józefa I

        – wskazuje na mapie państwa, które uzyskały niepodległość
        w pierwszej połowie XIX w.

        – przedstawia przyczyny i przejawy walki z ładem wiedeńskim

        – przedstawia skutki Wiosny Ludów we Francji, Prusach, Austrii, na Węgrzech i w państwach włoskich

        Uczeń:

        – zna daty: uzyskania niepodległości przez Grecję (1829), powstania w Belgii (1830), zwołania parlamentu frankfurckiego
        (V 1848), wybrania Ludwika Napoleona Bonapartego prezydentem Francji         (XII 1848), stłumienia powstania węgierskiego (1849), wojny krymskiej (1853–1856)

        – identyfikuje postacie: Klemensa von Metternicha, Aleksandra II

        – wskazuje na mapie państwa, w których w latach 1815–1847 wybuchły rewolucje i powstania narodowe oraz państwa zaangażowane
        w wojnę krymską

        – omawia przyczyny, przebieg i skutki rewolucji lipcowej we Francji

        – wymienia przyczyny i skutki wojny krymskiej

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: dekabryści, bankiety

        – zna daty: wybuchu antytureckiego powstania w Grecji (1821–1822), powstania dekabrystów (XII 1825), uznania niepodległości Belgii (1831), wybuchu Wiosny Ludów
        w Prusach, Austrii
        na Węgrzech i we Włoszech (III 1848), powstania robotniczego w Paryżu (VI 1848)

        – identyfikuje postacie: Karola X, Ludwika Filipa, Lajosa Kossutha, Józefa Bema Karola Alberta

        – przedstawia cele, przebieg i skutki powstania dekabrystów

        – opisuje przebieg Wiosny Ludów we Francji, Prusach, Austrii, na Węgrzech i w państwach włoskich

        Uczeń:

        – przedstawia przebieg i skutki walki Greków
        o niepodległość

        – ocenia znaczenie Wiosny Ludów dla państw i narodów europejskich

        – omawia rolę parlamentu frankfurckiego
        w procesie jednoczenia Niemiec

         

        POWTÓRZENIE WIADOMOŚCI I SPRAWDZIAN Z ROZDZIAŁU I

         

        ROZDZIAŁ II: ZIEMIE POLSKIE PO KONGRESIE WIEDEŃSKIM

         

        1. Po upadku Księstwa Warszawskiego
        1. Podział ziem polskich
        2. Rzeczpospolita Krakowska
        3. Wielkie Księstwo Poznańskie
        4. Sytuacja gospodarcza
          w zaborze pruskim – podstawy           nowoczesności
        5. Sytuacja gospodarcza
          w zaborze austriackim
        6. Kultura
          i oświata

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu uwłaszczenie

        – zna datę powstania Królestwa Polskiego, Wielkiego Księstwa Poznańskiego
        i Wolnego Miasta Krakowa (1815)

        – wskazuje na mapie podział ziem polskich po kongresie wiedeńskim

         

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu ziemie zabrane

        – zna daty: reformy uwłaszczeniowej
        w Wielkim Księstwie Poznańskim (1823),         zniesienia pańszczyzny w zaborze austriackim (1848)

        – charakteryzuje ustrój Wielkiego Księstwa Poznańskiego

        – opisuje ustrój Rzeczypospolitej Krakowskiej

        – charakteryzuje rozwój gospodarczy zaboru pruskiego

        – opisuje sytuację gospodarczą w zaborze austriackim

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu protektorat

        – zna daty: nadania wolności osobistej chłopom w zaborze pruskim (1807), powołania sejmu prowincjonalnego w Wielkim Księstwie Poznańskim (1824)

        – identyfikuje postacie: Antoniego Radziwiłła, Edwarda Raczyńskiego, Tytusa Działyńskiego, Józefa Maksymiliana Ossolińskiego

        – omawia proces uwłaszczania chłopów w zaborze pruskim

         

        Uczeń:

        – zna datę otwarcia

        Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Lwowie (1817)
        – wyjaśnia, jaką rolę pełniła Rzeczpospolita Krakowska w utrzymaniu polskości

        – porównuje sytuację gospodarczą ziem polskich pod zaborami

        – przedstawia warunki rozwoju polskiej kultury
        i oświaty w zaborze pruskim i Galicji

         

        Uczeń

        – zna datę wprowadzenia obowiązku szkolnego w zaborze pruskim (1825)

        – ocenia skutki reformy uwłaszczeniowej
        w zaborze pruskim

        – ocenia politykę władz zaborczych wobec Polaków
        w zaborze pruskim
        i austriackim

         

         

        2. W Królestwie Polskim
        1. Konstytucja Królestwa Polskiego
        2. Namiestnik
          i wielki książę
        3. Gospodarka Królestwa Polskiego
        4. Kultura
          i edukacja
          pod zaborem rosyjskim
        5. Opozycja legalna
          w Królestwie Polskim
        6. Tajne spiski
          i organizacje

        Uczeń:

        – zna datę nadania konstytucji Królestwu Polskiemu (1815)

        – identyfikuje postacie: Adama Mickiewicza, Piotra Wysockiego

        – wskazuje na mapie zasięg Królestwa Polskiego

        – wymienia organy władzy określone
        w konstytucji Królestwa Polskiego

         

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: kaliszanie, konspiracja

        – zna daty: objęcia władzy przez Mikołaja I (1825), zawiązania Sprzysiężenia Podchorążych (1828)
        – identyfikuje postacie: Aleksandra I, wielkiego księcia Konstantego, Mikołaja I, Franciszka Ksawerego Druckiego–Lubeckiego, Stanisława Staszica, Waleriana Łukasińskiego

        – charakteryzuje ustrój Królestwa Polskiego

        – opisuje rozwój przemysłu w Królestwie Polskim

        – omawia rozwój kultury i edukacji
        w Królestwie Polskim

        – wymienia przykłady organizacji spiskowych i ich cele

        Uczeń:

        – zna daty: otwarcia uniwersytetu
        w Warszawie (1816), działalności Towarzystwa Filomatów
        (1817–1823), wprowadzenia cenzury w Królestwie Polskim (1819), założenia Banku Polskiego (1828)

        – identyfikuje postacie: Józefa Zajączka, Juliana Ursyna Niemcewicza, Adama Jerzego Czartoryskiego, Wincentego

        i Bonawentury Niemojowskich

        – wskazuje na mapie najważniejsze

        okręgi przemysłowe

        w Królestwie Polskim

        – przedstawia reformy gospodarcze Franciszka Ksawerego Druckiego–Lubeckiego

        – przedstawia sytuację na wsi w Królestwie Polskim

        Uczeń:

        – zna daty: powstania Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego (1825), wystąpienia kaliszan (1820)

        – identyfikuje postacie: Stanisława Kostki Potockiego,

        Tadeusza Czackiego,

        Tomasza Zana

        – wskazuje na mapie Kanał Augustowski

        – wyjaśnia, jaką rolę w życiu Królestwa Polskiego pełnił wielki książę Konstanty

        – charakteryzuje działalność kulturalno–oświatową Polaków na ziemiach zabranych

        – przedstawia okoliczności powstania opozycji legalnej i cele jej działalności

        – opisuje okoliczności powstania organizacji spiskowych

        Uczeń:

        – wymienia wady
        i zalety ustroju Królestwa Polskiego

        – ocenia rozwój gospodarczy Królestwa Polskiego

        – omawia różnice pomiędzy opozycją legalną i nielegalną w Królestwie Polskim

        – ocenia stosunek władz carskich do opozycji legalnej

        i nielegalnej

         

        3. Powstanie listopadowe
        1. Wybuch powstania
        2. Od negocjacji do detronizacji
        3. Wojna polsko––rosyjska
        4. Wodzowie powstania listopadowego
        5. Walki poza Królestwem

         

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu noc listopadowa

        – zna daty: wybuchu powstania listopadowego (29/30 XI 1830), bitwy pod Olszynką Grochowską (II 1831), wojny polsko–
        –rosyjskiej (II–X 1831)

        – identyfikuje postacie: Piotra Wysockiego, Józefa Chłopickiego

        – wymienia przyczyny powstania listopadowego

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: dyktator, detronizacja

        – zna daty: detronizacji Mikołaja I i zerwania unii z Rosją (25 I 1831), bitwy pod Ostrołęką (V 1831), bitwy o Warszawę (6–7 IX 1831)
        – identyfikuje postacie: wielkiego księcia Konstantego, Adama Jerzego Czartoryskiego

        – wskazuje na mapie miejsca najważniejszych bitew powstania listopadowego

        – wyjaśnia, jakie znaczenie dla powstania listopadowego miała detronizacja cara Mikołaja I

        – omawia przyczyny klęski powstania listopadowego

        Uczeń:

        – zna daty: przejęcia dyktatury przez Józefa Chłopickiego (XII 1830),

        – identyfikuje postacie: Ignacego Prądzyńskiego, Emilii Plater, Józefa Bema, Iwana Dybicza, Iwana Paskiewicza

        – wskazuje na mapie tereny poza Królestwem Polskim, na których toczyły się walki podczas powstania w latach 1830–1831

        – opisuje przebieg nocy listopadowej

        – charakteryzuje poczynania władz powstańczych do wybuchy wojny polsko–rosyjskiej

        – opisuje przebieg wojny polsko–
        –rosyjskiej

        Uczeń:

        – zna daty: bitwy pod Stoczkiem (II 1831), bitew pod Wawrem
        i Dębem         Wielkim
        (III 1831), bitew pod Iganiami i Boremlem (IV 1831)

        – identyfikuje postacie: Józefa Sowińskiego,

        Jana Skrzyneckiego, Jana Krukowieckiego, Józefa Dwernickiego

        – przedstawia przebieg walk powstańczych poza Królestwem Polskim

        Uczeń:

        – identyfikuje postacie: Michała

        Radziwiłła, Macieja Rybińskiego, Antoniego Giełguda

        – ocenia postawy wodzów powstania listopadowego

        – ocenia, czy powstanie listopadowe miało szanse powodzenia

         

         

        Tajemnice sprzed wieków – Czy powstanie listopadowe mogło zakończyć się sukcesem?
        1. Dlaczego Polacy byli bez szans?
        2. Wydarzenia w Belwederze
        3. Co zmieniłaby śmierć wielkiego księcia Konstantego?
        4. Jaką liczbę żołnierzy mogli wystawić Rosjanie?
        5. Jakie błędy popełnili dowódcy?

         

        Uczeń:

        – przedstawia oceny historyków dotyczące szans powstania listopadowego

         

        Uczeń:

        – opisuje zamach na wielkiego księcia Konstantego

        – porównuje siły militarne Rosji i powstańców

        – wskazuje błędy dowódców powstania

        Uczeń:

        – podejmuje próbę odpowiedzi na pytanie, czy powstanie listopadowe mogło zakończyć się sukcesem

        Uczeń:

        – ocenia skutki zamachu na wielkiego księcia Konstantego

         

        4. Wielka Emigracja
        1. Ucieczka przed represjami
        2. Stronnictwa polityczne
          na emigracji

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: emigracja, Wielka Emigracja

        – identyfikuje postacie: Fryderyka Chopina, Adama Mickiewicza, Juliusza

        Słowackiego

        – wymienia przyczyny Wielkiej Emigracji

        – wskazuje na mapie główne kraje, do których emigrowali Polacy po upadku

        powstania listopadowego

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: zsyłka, emisariusz
        – identyfikuje postacie: Zygmunta Krasińskiego, Joachima Lelewela,

        Adama Jerzego Czartoryskiego

        – wymienia główne obozy polityczne powstałe na emigracji

        – wymienia formy działalności Polaków na emigracji

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: katorga, amnestia

        – zna daty: powstania Towarzystwa Demokratycznego Polskiego (1832)
        i Hôtel Lambert (1833)

        – przedstawia stosunek władz
        i społeczeństw Europy do polskich emigrantów

        – charakteryzuje program Towarzystwa Demokratycznego Polskiego

        – przedstawia poglądy środowisk konserwatywnych
        z H        ôtel Lambert

        Uczeń:

        – zna daty: powstania Komitetu Narodowego Polskiego (1831),

        Gromad Ludu Polskiego (1835)

        – identyfikuje postacie: Ludwika Mierosławskiego,

        Wiktora Heltmana

        – wskazuje na mapie trasy, które przemierzali polscy emigranci

        – przedstawia program Komitetu Narodowego Polskiego

        – omawia poglądy Gromad Ludu Polskiego

        Uczeń:

        – opisuje działalność kulturalną Polaków na emigracji

        – ocenia działalność Polaków na emigracji

         

         

         

        5. Ziemie polskie

        po powstaniu listopadowym
        1. Represje
          po upadku powstania listopadowego
        2. Królestwo Polskie
          w cieniu Cytadeli
        3. Represje
          w zaborze pruskim
        4. Działalność spiskowa
        5. Powstanie krakowskie
        6. Rabacja galicyjska

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu rusyfikacja

        – zna datę wybuchu powstania krakowskiego
        (21/21 II 1846)

        – wymienia represje wobec uczestników powstania listopadowego

        – wskazuje przykłady polityki rusyfikacji w Królestwie Polskim po upadku powstania listopadowego

        – wskazuje na mapie tereny objęte powstaniem

        krakowskim

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: rabacja, kontrybucja

        – zna daty: wybuchu rabacji galicyjskiej
        (II 1846)
        – identyfikuje postacie: Iwana         Paskiewicza, Edwarda Dembowskiego, Jakuba Szeli

        – charakteryzuje politykę władz rosyjskich wobec Królestwa Polskiego

        – omawia przebieg
        i skutki powstania krakowskiego

        – przedstawia przyczyny, przebieg
        i skutki rabacji galicyjskiej

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: noc paskiewiczowska, Statut organiczny,

        – zna daty: wprowadzenia Statutu organicznego (1832), ogłoszenia stanu wojennego w Królestwie Polskim (1833), likwidacji Rzeczpospolitej Krakowskiej (XI 1846)
        – identyfikuje postacie: Szymona Konarskiego, Piotra Ściegiennego

        – wskazuje na mapie tereny objęte rabacją galicyjską

        – wyjaśnia, w jakich okolicznościach wybuchło powstanie krakowskie

        Uczeń:

        – zna daty: powstania Stowarzyszenia Ludu Polskiego (1835), wprowadzenia rosyjskiego kodeksu karnego w Królestwie Polskim (1847)
        – identyfikuje postacie: Edwarda Flottwella, Karola Libelta, Henryka Kamieńskiego

        – omawia represje popowstaniowe
        w zaborze pruskim

        – charakteryzuje działalność spiskową na ziemiach polskich

        w latach 30. i 40. XIX w.

        – przedstawia przyczyny niepowodzenia powstania krakowskiego

        Uczeń:

        – ocenia politykę władz zaborczych wobec Polaków
        po upadku powstania listopadowego

        – ocenia postawę chłopów galicyjskich wobec szlachty
        i powstania krakowskiego

         

        6. Wiosna Ludów
        na ziemiach polskich
        1. Nastroje w Wielkopolsce na początku 1848 roku
        2. Powstanie
          w Wielkopolsce
        3. W obronie polskości
          na Warmii, Mazurach
          i Śląsku
        4. Sytuacja
          w Galicji
        5. Ukraiński ruch narodowy
        6. Za waszą
          i naszą wolność

        Uczeń:

        – identyfikuje postacie: Józefa Bema, Adama Mickiewicza

        – wyjaśnia przyczyny wybuchu Wiosny Ludów na ziemiach polskich pod zaborami

        – wskazuje na mapie zabory, w których doszło do wystąpień w 1848 r.

        Uczeń:

        – zna daty: powstania wielkopolskiego
        (IV–V 1848), uwłaszczenia chłopów w Galicji (1848)
        – identyfikuje postać Ludwika Mierosławskiego

        – opisuje przebieg Wiosny Ludów w Wielkim Księstwie Poznańskim

        – omawia przebieg Wiosny Ludów
        w Galicji

        Uczeń:

        – zna daty: porozumienia w Jarosławcu (IV 1848), bitwy pod Miłosławiem (IV 1848),
        – identyfikuje postacie: Franza von Stadiona, Wojciecha Chrzanowskiego, Józefa Wysockiego, Henryka Dembińskiego

        – charakteryzuje wkład Polaków
        w wydarzenia Wiosny Ludów
        w Europie

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu serwituty

        – zna datę powstania Komitetu Narodowego w Poznaniu (III 1848)

        – identyfikuje postacie: Józefa Lompy, Emanuela Smołki, Gustawa Gizewiusza, Krzysztofa Mrongowiusza

        – przedstawia działalność polskich społeczników na Warmii, Mazurach
        i Śląsku

        Uczeń:

        – wyjaśnia, jakie znaczenie dla polskiego ruchu niepodległościowego w Galicji miał wzrost świadomości

        narodowościowej wśród Rusinów

        – ocenia skutki Wiosny Ludów
        na ziemiach polskich

        – ocenia decyzję władz austriackich
        o uwłaszczeniu

         

         

        7. Kultura polska doby romantyzmu
        1. Kultura polska
        2. po utracie niepodległości
        3. Narodziny romantyzmu
        4. Polski mesjanizm
        5. Początki badań historii Polski

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu romantyzm

        – identyfikuje postacie: Adama Mickiewicza, Juliusza Słowackiego, Fryderyka Chopina

        – wymienia poglądy romantyków

         

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu racjonalizm

        – identyfikuje postać Joachima Lelewela

        – wyjaśnia, na czym polegał konflikt romantyków
        z klasykami

        – przedstawia najwybitniejszych polskich twórców epoki romantyzmu

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: mesjanizm, salon artystyczny

        – charakteryzuje warunki, w jakich ukształtował się polski romantyzm

        – wyjaśnia, czym był polski mesjanizm

        Uczeń:

        – zna datę opublikowania ballady Romantyczność Adama Mickiewicza
        – identyfikuje postać         Andrzeja Towiańskiego, Artura Grottgera

        – przedstawia sytuację kultury polskiej po utracie niepodległości

        Uczeń:

        – ocenia wpływ romantyzmu na niepodległościowe postawy Polaków

         

        POWTÓRZENIE WIADOMOŚCI I SPRAWDZIAN Z ROZDZIAŁU II

         

        ROZDZIAŁ III: EUROPA I ŚWIAT PO WIOŚNIE LUDÓW

         

        1. Stany Zjednoczone w XIX wieku
        1. Rozwój Stanów Zjednoczonych
        2. Podział
          na Północ
          i Południe
        3. Przyczyny wojny secesyjnej
        4. Wojna secesyjna
        5. Stany Zjednoczone po wojnie secesyjnej

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: wojna secesyjna, Północ, Południe

        – zna datę wojny secesyjnej (1861–1865)
        – identyfikuje postać Abrahama Lincolna

        – wymienia przyczyny i skutki wojny secesyjnej

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: secesja, Konfederacja, Unia, wojna totalna

        – zna datę wydania dekretu o zniesieniu niewolnictwa (1863)
        – identyfikuje postacie: Roberta Lee, Ulyssesa Granta

        – charakteryzuje sytuację gospodarczą, społeczną i polityczną Północy i Południa

        – omawia społeczne, polityczne i gospodarcze skutki wojny secesyjnej

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: taktyka spalonej ziemi, abolicjonizm, demokraci, republikanie

        – zna daty: wyboru Abrahama Lincolna na prezydenta USA (1860), secesji Karoliny Południowej (1860), powstania Skonfederowanych Stanów Ameryki (1861)

        – omawia przyczyny podziału Stanów Zjednoczonych
        na Północ i Południe

        – opisuje przebieg wojny secesyjnej

        – wyjaśnia, jakie konsekwencje dla dalszego przebiegu

        wojny miał dekret
        o zniesieniu niewolnictwa

        Uczeń:

        – zna daty: wprowadzenia zakazu przywozu niewolników do Stanów Zjednoczonych (1808), bitwy pod Gettysburgiem
        (VII 1863), kapitulacji wojsk Konfederacji (VI 1865), ataku na         Fort Sumter (IV 1861)

        – wskazuje na mapie etapy rozwoju terytorialnego Stanów Zjednoczonych w XIX w.

        – przedstawia przyczyny i skutki rozwoju terytorialnego Stanów Zjednoczonych w XIX w.

        – porównuje sytuację gospodarczą, społeczną i polityczną Północy
        i Południa

        Uczeń:

        – ocenia znaczenie zniesienia niewolnictwa w Stanach Zjednoczonych

        – ocenia skutki wojny secesyjnej

         

        2. Zjednoczenie Włoch i Niemiec
        1. Dwie koncepcje zjednoczenia Włoch
        2. Piemont
        3. Zjednoczenie Włoch
        4. Powstanie Królestwa Włoskiego
        5. Polityka Prus
        6. Wojny Prus
          z Danią i Austrią
        7. Wojna
          z Francją
        8. Komuna Paryska
        9. Polacy
          w Komunie Paryskiej

        Uczeń:

        – zna daty: powstania Królestwa Włoch (1861), ogłoszenia powstania II Rzeszy Niemieckiej (18 I 1871)
        – identyfikuje postacie: Giuseppe Garibaldiego, Ottona von Bismarcka

        – wymienia etapy jednoczenia Włoch
        i Niemiec

        – przedstawia skutki zjednoczenia Włoch
        i Niemiec dla Europy

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: wyprawa „tysiąca czerwonych koszul”, risorgimento

        – zna daty: wojny Prus z Austrią (1866), wojny francusko–pruskiej (1870–1871)

        – identyfikuje postacie: Camilla Cavoura, Wilhelma I, Napoleona III

        – wyjaśnia, jaką rolę w jednoczeniu Włoch odegrał Giuseppe Garibaldi

        – omawia etapy jednoczenia Niemiec

        – przedstawia przyczyny, przebieg
        i skutki wojny francusko–pruskiej

        – wyjaśnia, jaką rolę w jednoczeniu Niemiec odegrał Otto von Bismarck

         

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu komunardzi

        – zna daty: bitew pod Magentą
        i Solferino (1859), wojny Prus i Austrii
        z Danią (1864), pokoju we Frankfurcie nad Menem (1871), bitwy pod Sadową (1866), powstania Związku Północno–niemieckiego (1867), bitwy pod Sedanem (1870), Komuny Paryskiej (III–V 1871)

        – wskazuje na mapie etapy jednoczenia Włoch i Niemiec

        – omawia koncepcje zjednoczenia Włoch

        – opisuje przebieg procesu jednoczenia Włoch

        – wyjaśnia, dlaczego Piemont stał się ośrodkiem jednoczenia Włoch

        – przedstawia koncepcje zjednoczenia Niemiec

        – omawia skutki wojen Prus z Danią
        i Austrią dla procesu jednoczenia Niemiec

        – przedstawia przyczyny, przebieg
        i skutki Komuny Paryskiej

        Uczeń:

        – zna daty: powstania Niemieckiego Związku Celnego (1834), zawarcia sojuszu Piemontu
        z Francją (1858), wojny Piemontu
        z Austrią (1859), wybuchu powstania w Królestwie Obojga         Sycylii (1860), objęcia tronu w Prusach przez Wilhelma I (1861), powstania Czerwonego Krzyża (1863), zajęcia Wenecji przez Królestwo Włoch (1866), powstania Austro–Węgier (1867), zajęcia Państwa Kościelnego przez Królestwo Włoskie (1870)

        – identyfikuje postacie: Wiktora Emanuela II, Jarosława Dąbrowskiego, Walerego Wróblewskiego

        – wskazuje okoliczności powstania Czerwonego Krzyża

        – wyjaśnia okoliczności powstania Austro–
        –Węgier

        – przedstawia rolę Polaków w Komunie Paryskiej

        Uczeń:

        – ocenia rolę Ottona von Bismarcka w procesie jednoczenia Niemiec

        – ocenia metody stosowane przez Ottona Bismarcka, Camilla Cavoura

        i Giuseppe Garibaldiego w procesie jednoczenia swoich państw

        – dostrzega najważniejsze podobieństwa
        i różnice w procesie zjednoczenia Włoch
        i Niemiec

         

         

         

        3. Kolonializm w XIX wieku
        1. Przyczyny ekspansji kolonialnej
        2. Kolonizacja Afryki
        3. Polityka kolonialna
          w Azji
        4. Skutki polityki kolonialnej
        5. Brytyjskie imperium kolonialne
        6. Konflikty kolonialne

         

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu kolonializm

        – identyfikuje postać królowej Wiktorii

        – wymienia przyczyny i skutki ekspansji kolonialnej

         

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: faktoria handlowa, Kompania Wschodnioindyjska

        – zna datę otwarcia Japonii na świat (1854)
        – identyfikuje postać         Cecila Johna Rhodesa

        – wskazuje na mapie posiadłości kolonialne Wielkiej Brytanii

        – wymienia państwa, które uczestniczyły
        w kolonizacji Afryki
        i Azji

        – przedstawia skutki ekspansji kolonialnej dla państw europejskich i mieszkańców terenów podbitych

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: powstanie sipajów, powstanie Mahdiego, wojny opiumowe, wojny burskie, powstanie bokserów

        – wskazuje na mapie tereny świata, które

        podlegały kolonizacji

        pod koniec XIX w.

        – przedstawia proces kolonizacji Afryki
        i Azji

        – wymienia przyczyny konfliktów kolonialnych

        – wskazuje przykłady konfliktów kolonialnych

        Uczeń:

        – zna daty: wybuchu pierwszej wojny opiumowej (1839), wybuchu powstania Mahdiego (1881)
        – porównuje proces kolonizacji Afryki
        i Azji

        – przedstawia stosunek państw azjatyckich do ekspansji europejskiej

        – charakteryzuje kolonialne imperium Wielkiej Brytanii

        Uczeń:

        – ocenia politykę mocarstw kolonialnych wobec podbitych ludów i państw

         

        4. Rozwój nowych ruchów

        politycznych
        1. W stronę demokracji
        2. Socjaliści
          i anarchiści
        3. Nowe ideologie
        4. Emancypacja kobiet
        5. Prawa wyborcze
          dla kobiet

         

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: system republikański, partia polityczna, monarchia parlamentarna, demokratyzacja

        – wyjaśnia, na czym polegał proces demokratyzacji

        – wymienia nowe ruchy polityczne
        w Europie drugiej połowie XIX w.

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: socjaliści, socjaldemokracja, komuniści, chrześcijańska demokracja (chadecja), nacjonalizm, emancypantki, sufrażystki

        – identyfikuje postacie: Karola Marksa, Leona XIII

        – przedstawia założenia programowe socjalistów

        – charakteryzuje założenia programowe chrześcijańskiej demokracji

        – wyjaśnia, na czym polegał nowoczesny nacjonalizm

        – wymienia postulaty emancypantek
        i sufrażystek

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: rewolucja proletariacka, społeczeństwo industrialne, Międzynarodówka, anarchizm, terror indywidualny, szowinizm, syjonizm

        – zna daty: powstania I Międzynarodówki (1864), ogłoszenia encykliki Rerum novarum (1891)

        – przedstawia cele
        i metody działania anarchistów

        – omawia różnice między zwolennikami socjaldemokracji
        a komunistami

        – wyjaśnia, jakie okoliczności wpłynęły na narodziny ruchu emancypacji kobiet

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: solidaryzm społeczny, reformiści/ rewizjoniści

        – zna datę ustanowienia 1 maja Świętem Pracy (1889)

        – przedstawia wpływ ideologii nacjonalizmu na kształtowanie się rożnych postaw wobec narodu i mniejszości narodowych

        – przedstawia okoliczności kształtowania się syjonizmu i jego założenia

         

         

        Uczeń:

        – porównuje systemy ustrojowe w XIX–
        –wiecznej Europie

        – ocenia następstwa procesu demokratyzacji życia politycznego

        – ocenia metody stosowane przez anarchistów

        – ocenia poglądy emancypantek
        i sufrażystek oraz metody i skutki
        ich działalności

         

        5. Postęp techniczny

        i zmiany cywilizacyjne
        1. Rozwój nauk przyrodniczych
        2. Rozwój medycyny
          i higieny
        3. Rozwój komunikacji
          i transportu
        4. Nowe środki transportu
        5. Życie codzienne

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu teoria ewolucji

        – identyfikuje postacie: Karola Darwina, Marii Skłodowskiej–Curie

        – wymienia odkrycia naukowe, które wpłynęły na rozwój nauk przyrodniczych i medycznych

        – wskazuje wynalazki, które miały wpływ na życie codzienne

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu pasteryzacja

        – zna daty: ogłoszenia teorii ewolucji przez Karola Darwina (1859), przyznania Nagród Nobla dla Marii Skłodowskiej–Curie (1903 i 1911), pierwszego lotu samolotem (1903), wynalezienia telefonu (1876)
        – identyfikuje postacie: Ludwika Pasteura, Orville’a
        i Wilbura Wright,         Thomasa Alvę Edisona, Alexandra Grahama Bella

        – przedstawia założenia teorii ewolucji

        – omawia kierunki rozwoju medycyny
        i higieny

        – charakteryzuje rozwój komunikacji
        i transportu

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu promienio­twórczość

        – zna daty: odkrycia promieni X (1895), budowy Kanału Sueskiego (1859–1869), budowy Kanału Panamskiego (1904–1914), pierwszego lotu sterowcem (1900), opatentowania fonografu (1878), wynalezienia gramofonu (1887)
        – identyfikuje postacie:         Dmitrija Mendelejewa, Pierre’a Curie, Wilhelma Roentgena,

        Guglielma Marconiego

        – wyjaśnia, jakie znaczenie miała budowa wielkich kanałów morskich

        – wyjaśnia, w jaki sposób wynalazki zmieniły życie codzienne w XIX w.

        Uczeń:

        – zna daty: wynalezienia szczepionki przeciwko wściekliźnie (1885), odkrycia bakterii gruźlicy i cholery (1903)
        – identyfikuje postacie: Roberta Kocha, Karla Benza, Johna Dunlopa, Gottlieba Daimlera, Rudolfa Diesela,         Ferdynanda Zeppelina, Josepha Swana

        – wyjaśnia, jakie czynniki miały wpływ na spadek liczby zachorowań i śmiertelności w XIX w.

        Uczeń:

        –ocenia znaczenie rozpowszechnienia nowych środków transportu

        – ocenia znaczenie budowy Kanału Sueskiego i Kanału Panamskiego dla rozwoju komunikacji

         

        6. Kultura przełomu

        XIX i XX wieku
        1. Literatura
          i prasa
        2. Sztuka
          i architektura
        3. Kultura masowa
        4. Upowszechnienie sportu

         

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: kultura masowa, pozytywizm, impresjonizm

        – przedstawia cechy charakterystyczne kultury masowej

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: realizm, naturalizm, secesja

        – identyfikuje postacie: Auguste’a Comte’a, Charlesa Dickensa, Juliusza Verne’a, Lwa Tołstoja, Auguste’a Renoira, Auguste’a i Louisa Lumière

        – charakteryzuje nowe kierunki w sztuce i architekturze

        – wyjaśnia, czym charakteryzowało się malarstwo impresjonistów

        – wymienia idee, które miały rozwijać wśród młodych pokoleń igrzyska olimpijskie

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu historyzm

        – zna daty: początków kina (1895), pierwszych nowożytnych igrzysk olimpijskich (1896)
        – identyfikuje postacie: Émile’a         Zoli, Fiodora Dostojewskiego, Josepha Conrada,

        Edgara Degasa, Pierre’a de Coubertina

        – wyjaśnia, jakie cele społeczne przyświecały literaturze i sztuce przełomu wieków

        – przedstawia okoliczności upowszechnienia sportu w drugiej połowie XIX w.

        Uczeń:

        – zna datę
        pierwszej wystawy         impresjonistów (1874)

        – wyjaśnia znaczenie terminu symbolizm, ekspresjonizm, futuryzm

        – wyjaśnia, w jaki sposób podglądy pozytywistów wpłynęły na literaturę i sztukę przełomu XIX i XX w.

        Uczeń:

        – ocenia znaczenie kina dla rozwoju kultury masowej

        – ocenia zjawisko upowszechnienia sportu w drugiej połowie XIX w.

         

        Tajemnice sprzed wieków – Kim byli impresjoniści?
        1. Salon Odrzuconych
        2. Impresjoniści na dworcu kolejowym
        3. Impresja – wschód słońca

         

        Uczeń:

        – wymienia cechy malarstwa impresjonistycznego

        Uczeń:

        – wyjaśnia, w jakich okolicznościach powstało określenie impresjoniści

        – określa tematykę dzieł impresjonistów

        Uczeń:

        – przedstawia okoliczności, w jakich powstał Salon Odrzuconych

        Uczeń:

        – wyjaśnia, jaką rolę pełnił Salon w życiu kulturalnym Francji w XIX w.

         

         

        POWTÓRZENIE WIADOMOŚCI I SPRAWDZIAN Z ROZDZIAŁU III

         

        ROZDZIAŁ IV: ZIEMIE POLSKIE PO WIOŚNIE LUDÓW

         

        1. Ziemie polskie przed powstaniem styczniowym
        1. Praca organiczna
        2. Zabór austriacki
          po Wiośnie Ludów
        3. Odwilż posewasto­polska
        4. „Czerwoni”
          i „biali”
        5. Przyczyny powstania styczniowego
        6. „Rewolucja moralna”
          w Królestwie Polskim

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: praca organiczna

        – zna datę manifestacji patriotycznych w Królestwie Polskim (1861)

        – identyfikuje postacie: Karola Marcinkowskiego, Hipolita Cegielskiego

        – wymienia założenia pracy organicznej

        – określa przyczyny powstania styczniowego

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: „czerwoni”, „biali”, autonomia, modernizacja

        – zna datę mianowania Aleksandra Wielopolskiego dyrektorem Komisji Wyznań i Oświecenia Publicznego (1861)

        – identyfikuje postacie: Dezyderego Chłapowskiego, Aleksandra II, Jarosława Dąbrowskiego, Aleksandra Wielopolskiego

        – wymienia przykłady realizacji programu pracy organicznej

        – wyjaśnia, na czym polegała autonomia galicyjska

        – przedstawia programy polityczne „białych” i „czerwonych”

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: Bazar, odwilż (wiosna) posewastopolska

        – zna datę wprowadzenia stanu wojennego w Królestwie Polskim (1861)

        – identyfikuje postać Andrzeja Zamoyskiego

        – przedstawia proces polonizacji urzędów w Galicji

        – charakteryzuje odwilż posewasto­polską w Królestwie Polskim

        – wyjaśnia, jaki cel stawiali sobie organizatorzy manifestacji patriotycznych

        – wskazuje różnicę
        w stosunku do powstania zbrojnego         między „czerwonymi” i „białymi”

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu „rewolucja moralna”

        – zna daty: powstania Bazaru (1841), założenia Towarzystwa Rolniczego (1858)

        – identyfikuje postacie: Leopolda Kronenberga, Agenora Gołuchowskiego

        – wyjaśnia, jaką rolę pełniły manifestacje patriotyczne w przededniu wybuchu powstania

        – porównuje programy polityczne „czerwonych”
        i „białych”

        Uczeń:

        – ocenia postawy społeczeństwa polskiego wobec polityki zaborców

        – ocenia politykę Aleksandra Wielopolskiego

         

        2. Powstanie styczniowe
        1. Wybuch powstania
        2. Przebieg powstania
        3. Powstańcy styczniowi
        4. Upadek powstania

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: branka, wojna partyzancka

        – zna daty: wybuchu powstania (22 I 1863), ukazu o uwłaszczeniu w Królestwie Polskim (III 1864)

        – identyfikuje postać Romualda Traugutta

        – wymienia przyczyny i okoliczności wybuchu powstania styczniowego

        – omawia rolę Romualda Traugutta w powstaniu styczniowym

        – wskazuje przyczyny upadku powstania styczniowego

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: kosynierzy, Tymczasowy Rząd Narodowy

        – zna daty: ogłoszenia manifestu Tymczasowego Rządu Narodowego (22 I 1863), stracenia Romualda Traugutta (VIII 1864)

        – przedstawia reformy Aleksandra Wielopolskiego

        – charakteryzuje przebieg walk powstańczych

        – omawia okoliczności i skutki wprowadzenia dekretu o uwłaszczeniu w Królestwie Polskim

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu Komitet Centralny Narodowy

        – zna datę aresztowania Romualda Traugutta (IV 1864)

        – identyfikuje postacie: Ludwika Mierosławskiego, Mariana Langiewicza Teodora Berga

        – wskazuje na mapie zasięg działań powstańczych, tereny objęte działaniami dużych grup powstańczych

        – omawia cele programowe Tymczasowego Rządu Narodowego

        – charakteryzuje politykę władz powstańczych

        – wyjaśnia, jaką rolę w upadku powstania odegrała kwestia chłopska

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu: żuawi śmierci, państwo podziemne

        – zna daty: mianowania Aleksandra Wielopolskiego naczelnikiem Rządu Cywilnego (1862), objęcia dyktatury przez Mariana Langiewicza (III 1863)

        – identyfikuje postacie Zygmunta Sierakowskiego, Józefa Hauke–Bosaka, Stanisława Brzóski

        – przedstawia sposób organizacji konspiracyjnego państwa polskiego
        w czasie powstania styczniowego

        Uczeń:

        – ocenia stosunek Aleksandra Wielopolskiego
        do konspiracji niepodległościowej

        – ocenia postawy dyktatorów powstania styczniowego

         

         

        3. Represje
        po powstaniu styczniowym
        1. Represje
          po upadku powstania styczniowego
        2. Rusyfikacja
        3. Walka
          z polskim Kościołem
        4. Polacy
          na zesłaniu
        5. Powstanie zabajkalskie
        6. Postawy wobec rusyfikacji

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: rusyfikacja, pozytywiści

        – wymienia bezpośrednie represje wobec uczestników powstania styczniowego

        – przedstawia postawy Polaków
        w Królestwie Polskim wobec rusyfikacji

         

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: lojalizm, Kraj Przywiślański, „noc apuchtinowska”

        – identyfikuje postać Aleksandra Apuchtina

        – przedstawia politykę władz carskich wobec Królestwa Polskiego

        – charakteryzuje proces rusyfikacji
        w Królestwie Polskim

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: kibitka, tajne komplety, trójlojalizm

        – zna datę powstania Szkoły Głównej Warszawskiej (1862)

        – identyfikuje postać Michaiła Murawjowa

        – omawia walkę władz carskich z polskim Kościołem

        – charakteryzuje proces rusyfikacji na ziemiach zabranych

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: Uniwersytet Latający, Towarzystwo Oświaty Narodowej, generał–gubernator

        – zna datę powstania zabajkalskiego (1866)

        – omawia rolę
        i postawy Polaków na zesłaniu

         

        Uczeń:

        – ocenia politykę caratu wobec ludności polskiej
        na ziemiach zabranych

        – ocenia postawy Polaków w Królestwie Polskim wobec rusyfikacji

         

         

        4. W zaborze pruskim i austriackim
        1. Germanizacja i kulturkampf
        2. Antypolska polityka władz
        3. Walka Polaków z germanizacją
        4. Autonomia galicyjska
        5. Stańczycy

         

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu germanizacja

        – zna datę protestu dzieci we Wrześni (1901)

        – identyfikuje postacie: Ottona von Bismarcka, Michała Drzymały

        – charakteryzuje politykę germanizacji

        – przedstawia postawy Polaków wobec germanizacji

         

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: autonomia kulturkampf, strajk szkolny, rugi pruskie,

        – zna daty: rozpoczęcia rugów pruskich (1885), strajku szkolnego w Wielkopolsce (1906)

        – identyfikuje postać Marii Konopnickiej

        – wyjaśnia, na czym polegała polityka kulturkampfu

        – opisuje przejawy polityki germanizacyjnej
        w gospodarce
        i oświacie

        – wymienia instytucje autonomiczne w Galicji

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: Komisja Kolonizacyjna, Hakata

        – zna daty: wprowadzenia języka niemieckiego jako jedynego języka państwowego w Wielkopolsce (1876), powstania Komisji Kolonizacyjnej (1886),

        – identyfikuje postacie: Mieczysława Ledóchowskiego, Józefa Szujskiego

        – przedstawia postawę polskiego Kościoła wobec kulturkampfu

        – omawia działalność instytucji prowadzących politykę germanizacji

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu stańczycy

        – zna daty: ogłoszenia tzw. noweli osadniczej (1904), wprowadzenia tzw. ustawy kagańcowej (1908)

        – identyfikuje postacie: Agenora Gołuchowskiego, Kazimierza Badeniego, Piotra Wawrzyniaka

        – przedstawia okoliczności nadania Galicji autonomii przez władze austriackie

        – wyjaśnia, jaką rolę w życiu Galicji odgrywali stańczycy

        Uczeń:

        – ocenia postawy Polaków wobec polityki germanizacyjnej władz pruskich

        – ocenia znaczenie autonomii galicyjskiej dla rozwoju polskiego życia narodowego

        – ocenia poglądy stańczyków na problem polskich powstań narodowych

         

        5. Rozwój gospodarczy ziem polskich
        1. Przemiany gospodarcze ziem zaboru rosyjskiego
        2. Pod panowaniem pruskim
        3. Gospodarka Galicji
        4. Łódź wielko–przemysłowa
        5. Przemiany społeczne
          na ziemiach polskich
        6. Asymilacja Żydów
        7. Przemiany cywilizacyjnena ziemiach polskich

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu emigracja zarobkowa

        – zna datę uwłaszczenia chłopów w zaborze rosyjskim (1864)

        – identyfikuje postać Hipolita Cegielskiego

        – wyjaśnia przyczyny i wskazuje kierunki emigracji zarobkowej Polaków pod koniec XIX w.

        – wskazuje na mapie okręgi przemysłowe w Królestwie Polskim i na ziemiach zabranych

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: burżuazja, inteligencja, ziemieństwo

        – zna datę zniesienia granicy celnej z Rosją (1851)

        – identyfikuje postać Ignacego Łukasiewicza

        – wymienia grupy społeczne, które wykształciły się
        w społeczeństwie polskim w XIX w.

        – opisuje okręgi przemysłowe w Królestwie Polskim
        i na ziemiach zabranych

        – omawia rozwój przedsiębiorczości Polaków w zaborze pruskim i wymienia jej przykłady

        – charakteryzuje rozwój gospodarczy Galicji

        – omawia przykłady przemian cywilizacyjnych
        na ziemiach polskich w XIX w.

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: asymilacja, spółdzielnie oszczędnościowo–pożyczkowe

        – zna datę zakończenia budowy kolei warszawsko–wiedeńskiej (1848)

        – identyfikuje postać Franciszka Stefczyka

        – przedstawia uwarunkowania rozwoju przemysłu
        w Królestwie Polskim

        – przedstawia rozwój przemysłu i rolnictwa w zaborze pruskim

        – omawia rozwój Łodzi jako miasta przemysłowego

        – omawia rozwój spółdzielczości
        w Galicji

        – charakteryzuje przemiany społeczne na ziemiach polskich

        – wyjaśnia, na czym polegał proces asymilacji Żydów i jakie były jego skutki

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: haskala serwituty, famuły

        – zna datę pierwszego lotu samolotem na ziemiach polskich (1910)

        – porównuje rozwój gospodarczy ziem polskich trzech zaborów

        Uczeń:

        – ocenia postawy Polaków wobec różnych problemów związanych
        z         rozwojem gospodarczym
        ziem polskich
        pod zaborami

         

        6. Nowe ruchy polityczne na ziemiach polskich
        1. Ruch socjalistyczny na ziemiach polskich
        2. Ruch narodowy
        3. Rozwój ruchu ludowego

         

        Uczeń:

        – zna daty: powstania Polskiej Partii Socjalistycznej (1892), Stronnictwa Narodowo–Demokratycznego (1897), Polskiego Stronnictwa Ludowego (1903)

        – identyfikuje postacie: Józefa Piłsudskiego, Romana Dmowskiego, Wincentego Witosa

        – wskazuje partie należące do ruchu socjalistycznego, narodowego
        i ludowego

        – wymienia założenia programowe Polskiej Partii Socjalistycznej, Stronnictwa Narodowo–
        –Demokratycznego,         Polskiego Stronnictwa Ludowego

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu solidaryzm narodowy

        – zna daty: powstania Wielkiego Proletariatu (1882), Polskiej Partii Socjaldemokratycznej Galicji i Śląska (1897)

        – identyfikuje postacie: Ludwika Waryńskiego, Stanisława Wojciechowskiego, Ignacego Daszyńskiego

        – przedstawia cele ruchu robotniczego

        – charakteryzuje program nurtu niepodległościowego w polskim ruchu socjalistycznym

        – omawia założenia programowe ruchu narodowego

        – charakteryzuje program ruchu ludowego

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: endencja, internacjonalizm

        – identyfikuje postacie: Bolesława Limanowskiego, Róży Luksemburg, Juliana Marchlewskiego, Franciszka Stefczyka

        – omawia okoliczności narodzin ruchu robotniczego na ziemiach polskich

        – charakteryzuje program nurtu rewolucyjnego
        w polskim ruchu socjalistycznym

        – wyjaśnia, dlaczego polski ruch ludowy powstał i rozwinął się w Galicji

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: program brukselski, program paryski

        – zna daty powstania Socjaldemokracji Królestwa Polskiego (1893), Socjaldemokracji Królestwa Polskiego i Litwy (1900), Ligi Narodowej (1893), Stronnictwa Ludowego (1895)

        – identyfikuje postacie Stanisława Stojałowskiego, Marii i Bolesława Wysłouchów

        – porównuje założenia programowe PPS
        i SDKPiL

        Uczeń:

        – wyjaśnia, jaki wpływ miała działalność partii politycznych na postawy Polaków pod zaborami

        – ocenia skalę realizacji haseł polskich partii politycznych w XIX
        i na początku XX w.

         

        7. Organizacje niepodległo­ściowe
        na początku XX wieku
        1. Rewolucja 1905 roku
          na ziemiach polskich
        2. Powstanie łódzkie
        3. Działalność polskich partii politycznych
        4. Skutki rewolucji
        5. Działania organizacji Bojowej PPS
        6. Orientacje polityczne Polaków
          na początku XX wieku
        7. Organizacje niepodległo­ściowe

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: orientacja prorosyjska, orientacja proaustriacka, krwawa niedziela

        – zna datę rewolucji 1905–1907

        – identyfikuje postacie: Józefa Piłsudskiego, Romana Dmowskiego

        – omawia skutki rewolucji 1905–1907 na ziemiach polskich

        – charakteryzuje orientację proaustriacką
        i prorosyjską

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: strajk powszechny, Organizacja Bojowa PPS, organizacja paramilitarna

        – zna daty krwawej niedzieli (22 I 1905), powstania Związku Walki Czynnej (1908)

        – identyfikuje postacie: Kazimierza Sosnkowskiego, Władysława Sikorskiego

        – wymienia przyczyny rewolucji 1905–1907 w Rosji i Królestwie Polskim

        – przedstawia przebieg rewolucji 1905–1907 w Królestwie Polskim

        – przedstawia działania Organizacji Bojowej PPS

        – wymienia polskie organizacje niepodległościowe działające pod zaborami

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: Duma Państwowa, Macierz Szkolna, strajk szkolny

        – zna daty: powstania łódzkiego (I–VI 1905), powstania Komisji Tymczasowej Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych (1912)

        – wskazuje na mapie ośrodki wystąpień robotniczych w czasie rewolucji 1905–1907

        – omawia przebieg powstania łódzkiego

        – opisuje działalność polskich partii politycznych w czasie rewolucji 1905–1907

        – przedstawia okoliczności ukształtowania się orientacji politycznych Polaków na początki XX w.

        Uczeń:

        – zna daty: podziału na PPS–Frakcję Rewolucyjną i PPS–
        –Lewicę (1906), utworzenia Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” (1867)

        – identyfikuje postać Józefa Mireckiego

        – porównuje założenia programowe orientacji niepodległościowych do 1914 r.

        Uczeń:

        – ocenia stosunek polskich partii politycznych do rewolucji 1905–1907

        – ocenia postawy Polaków w przededniu nadciągającego konfliktu międzynarodowego

         

        Tajemnice sprzed wieków – Jak działała Organizacja Bojowa PPS?
        1. Pierwsze wystąpienie zbrojne
        2. Broń
        3. Rozwój Organizacji Bojowej PPS
        4. Jak uwolniono więźniów politycznych?
        5. Akcja czterech premierów

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu Organizacja Bojowa PPS

        – identyfikuje postać Józefa Piłsudskiego

        – wyjaśnia cele,
        dla których została         powołana Organizacja Bojowa PPS

        Uczeń:

        – zna datę powstania Organizacji Bojowej PPS (1904)

        – opisuje udział Organizacji Bojowej PPS w rewolucji 1905–1907 w Królestwie Polskim

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: „akcje dynamitowe”, „krwawa środa”

        – identyfikuje postacie: Walerego Sławka, Tomasza Arciszewskiego

        – przedstawia okoliczności pierwszego zbrojnego wystąpienia Organizacji Bojowej PPS

        Uczeń:

        – zna daty: „krwawej środy” (1906), napadu na pociąg pod Bezdanami (1908)

        – identyfikuje postacie: Stefana Okrzei, Aleksandra

        Prystora

        – omawia na wybranych przykładach działalność Organizacji Bojowej PPS

        Uczeń:

        – omawia strukturę organizacyjną Organizacji Bojowej PPS

        – ocenia skuteczność działań Organizacji Bojowej PPS

         

        8. Kultura polska na przełomie
        XIX i XX wieku
        1. Kultura narodowa Polaków
        2. Polski pozytywizm
        3. Rola historii
        4. Malarstwo historyczne
        5. Kultura Młodej Polski
        6. Początki kultury masowej
        7. Sztuka polska przełomu
          XIX i XX w.

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: pozytywizm, praca organiczna, praca u podstaw, Młoda Polska

        – identyfikuje postacie: Henryka Sienkiewicza, Elizy Orzeszkowej, Bolesława Prusa, Władysława Reymonta, Marię Konopnicką, Jana Matejkę

        – wyjaśnia, na czym polegała literatura
        i malarstwo tworzone ku pokrzepieniu serc

        – podaje przykłady literatury i malarstwa tworzonego ku pokrzepieniu serc

         

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: modernizm, pozytywizm warszawski

        – identyfikuje postacie: Juliusza i Wojciecha Kossaków, Artura Grottgera, Józefa Ignacego Kraszewskiego, Stanisława Wyspiańskiego, Stefana Żeromskiego

        – wyjaśnia, dlaczego Galicja stała się centrum polskiej nauki i kultury

        – przedstawia hasła pozytywistów warszawskich

        – omawia realizację haseł pracy u podstaw

        – charakteryzuje kulturę Młodej Polski

        – wymienia cechy kultury masowej
        na ziemiach polskich przełomu XIX i XX w.

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: literatura postyczniowa, skauting

        – zna daty: otwarcia Polskiej Akademii Umiejętności (1873), powołania Towarzystwo Oświaty Ludowej (1872), utworzenia Polskiej Macierzy Szkolnej (1906)

        – identyfikuje postacie: Aleksandra Świętochowskiego, Stanisława Przybyszewskiego, Jana Kasprowicza

        – wyjaśnia wpływ poglądów pozytywistycznych na rozwój literatury

        – wyjaśnia, jaką rolę miało popularyzowanie historii wśród Polaków pod zaborami

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: cyganeria, ogródki jordanowskie, neoromantyzm

        – identyfikuje postacie: Wojciecha Gersona, Artura Górskiego, Kazimierza Prószyńskiego, Henryka Jordana, Andrzeja Małkowskiego

        – wyjaśnia, jaki wpływ na przemiany światopoglądowe miała klęska powstania styczniowego

        Uczeń:

        – charakteryzuje sztukę polską przełomu XIX i XX w.

        – ocenia skuteczność tworzenia literatury
        i malarstwa ku pokrzepieniu serc

         

         

        POWTÓRZENIE WIADOMOŚCI I SPRAWDZIAN Z ROZDZIAŁU IV

         

        ROZDZIAŁ V: I WOJNA ŚWIATOWA

         

        1. Świat
        na drodze

        ku wojnie światowej
        1. Nowe mocarstwa
        2. Konflikty między europejskimi mocarstwami
        3. Konflikty kolonialne
        4. Wyścig zbrojeń
        5. Rywalizacja na morzach
        6. Wojna rosyjsko–
          –japońska
        7. Konflikty
          na Bałkanach

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: trójprzymierze / państwa centralne, trójporozumienie / ententa, aneksja

        – zna daty: zawarcia trójprzymierza (1882), powstania trójporozumienia (1907)

        – wskazuje na mapie państwa należące
        do trójprzymierza
        i trójporozumienia,

        – wskazuje cele trójprzymierza
        i trójporozumienia

        – wyjaśnia, na czym polegał wyścig zbrojeń

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: pacyfizm, kocioł bałkański

        – zna daty: wojny rosyjsko–japońskiej (1904–1905), I wojny bałkańskiej (1912),
        II wojny bałkańskiej (1913)

        – wskazuje na mapie państwa, które
        w wyniku wojen

        bałkańskich zdobyły największe tereny

        – omawia przyczyny narastania konfliktów między europejskimi mocarstwami

        – przedstawia przejawy rywalizacji mocarstw na morzach i oceanach

        – wyjaśnia, jak doszło do wybuchu wojny rosyjsko–
        –japońskiej

        Uczeń:

        – zna daty: podpisania układu rosyjsko–francuskiego (1892), podpisania porozumienia francusko–brytyjskiego (1904), podpisania porozumienia rosyjsko–brytyjskiego (1907), bitwy pod Cuszimą (1905)

        – wyjaśnia, jaki wpływ na ład światowy miało powstanie nowych mocarstw
        w drugiej połowie         XIX i na początku XX w.

        – opisuje okoliczności powstania trójprzymierza
        i trójporozumienia

        – omawia przebieg wojny rosyjsko–
        –japońskiej i jej skutki

        – przedstawia przyczyny i skutki
        wojen bałkańskich

        Uczeń:

        – zna daty: wojny rosyjsko–tureckiej (1877–1878), kongresu berlińskiego (1878), aneksji Bośni
        i Hercegowiny przez Austro–Węgry (1908)

        – przedstawia wpływ konfliktów kolonialnych na sytuację w Europie

        – opisuje sytuację na Bałkanach w drugiej połowie XIX w.

        Uczeń:

        – ocenia wpływ konfliktów kolonialnych na sytuację w Europie

        – ocenia wpływ konfliktów bałkańskich na zaostrzenie sytuacji międzynarodowej
        w Europie

         

        2. Na frontach I wojny światowej
        1. Wybuch
          I wojny światowej
        2. Wojna
          na morzach
        3. Walki na zachodzie Europy
        4. Walki
          na Bałkanach           i we Włoszech
        5. Wojna pozycyjna
        6. Koniec Wielkiej Wojny
        7. Kapitulacja Niemiec

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: Wielka Wojna, front

        – zna daty: I wojny światowej (1914–1918), podpisania kapitulacji przez Niemcy w Compiègne (11 XI 1918)

        – wymienia cechy charakterystyczne prowadzenia
        i przebiegu działań wojennych w czasie
        I wojny światowej

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: ultimatum, wojna błyskawiczna, wojna pozycyjna nieograniczona wojna podwodna,

        – zna daty: zamachu w Sarajewie (28 VI 1914), przyłączenia się Włoch do ententy (1915), ogłoszenia nieograniczonej wojny podwodnej (1917), podpisania traktatu brzeskiego (3 III 1918)

        – wskazuje na mapie państwa europejskie walczące w Wielkiej Wojnie po stronie ententy i państw centralnych

        – przedstawia okoliczności wybuchu Wielkiej Wojny

        – wyjaśnia, jaki wpływ na przebieg wojny miało wprowadzenie nowych rodzajów broni

        – wskazuje przyczyny klęski państw centralnych

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu U–Boot

        – zna daty: wypowiedzenia wojny Serbii przez Austro–Węgry (28 VII 1914), bitwy nad Marną
        (IX 1914), bitwy pod Verdun (1916), bitwy pod Ypres (1915), ataku Niemiec na Belgię i Francję (VIII         1914), wypowiedzenia wojny Niemcom przez Stany Zjednoczone (IV 1917), kapitulacji Austro–
        –Węgier (XI 1918)

        – identyfikuje postacie: Franciszka

        Ferdynanda Habsburga, Karola I Habsburga, Wilhelma II, Paula von Hindenburga

        – przedstawia proces kształtowania się bloku państw centralnych i państw ententy

        – przedstawia okoliczności kapitulacji państw centralnych

        Uczeń:

        – zna daty: przyłączenia się Japonii do ententy (1914), przyłączenia się Turcji do państw centralnych (1914), bitwy o Gallipoli (1915), przyłączenia się Bułgarii do państw centralnych (1915), zatopienia Lusitanii (1915), bitwy nad Sommą (1916), bitwy jutlandzkiej (1916),

        przyłączenia się Grecji do ententy (1917), buntu marynarzy w Kilonii (XI 1918)

        – wyjaśnia, jaki wpływ na losy wojny miała sytuacja wewnętrzna
        w Niemczech
        i Austro–Węgrzech

        – opisuje przebieg walk na froncie zachodnim

        – przedstawia przebieg walk
        na Bałkanach
        i we Włoszech

        Uczeń:

        – ocenia skutki ogłoszenia przez Niemcy nieograniczonej wojny podwodnej

        – omawia przebieg wojny na morzach
        i oceanach

        – ocenia skutki zastosowania przez Niemcy gazów bojowych

         

        Tajemnice sprzed wieków – Jakie były początki czołgów?
        1. Pierwsze „zbiorniki”
        2. Pierwsze czołgi
          na froncie
        3. Powstanie sił pancernych
        4. Walka w czołgach

        Uczeń:

         

        Uczeń:

        – wymienia zalety
        i wady zastosowania czołgów w czasie
        I wojny światowej

        Uczeń:

        – wymienia przykłady zastosowania czołgów w czasie
        I wojny światowej

        – wyjaśnia okoliczności narodzin broni pancernej

        Uczeń:

        – przedstawia okoliczności powstania brytyjskich sił pancernych i określa ich wartość bojową

        Uczeń:

        – ocenia użyteczność czołgów w prowadzeniu działań wojennych

         

        3. I wojna światowa
        na ziemiach polskich
        1. Walki
          na froncie           wschodnim
        2. Zniszczenia wojenne
          na           ziemiach polskich
        3. U boku państw centralnych
        4. Formacje polskie
          u boku Rosji
        5. Wojsko polskie
          we Francji

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu Legiony Polskie

        – zna datę sformowania Legionów Polskich (1914)

        – identyfikuje postacie: Józefa Piłsudskiego, Romana Dmowskiego, Ignacego Jana Paderewskiego

        – przedstawia okoliczności,
        w jakich powstały Legiony Polskie
        i wskazuje cele ich działalności

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: kryzys przysięgowy, Polska Organizacja Wojskowa

        – zna daty: powstania Kompanii Kadrowej (1914), bitwy pod Gorlicami (1915), kryzysu przysięgowego (VII 1917), powstania Polskiej Organizacji Wojskowej (1914)

        – wskazuje na mapie rejony walk Legionów Polskich

        – omawia udział polskich formacji zbrojnych u boku państw centralnych
        i u boku ententy

        – wyjaśnia, jak zaborcy w czasie
        I wojny światowej traktowali ziemie Królestwa Polskiego

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: Legion Puławski, Błękitna Armia

        – zna daty: bitwy pod Tannenbergiem (VIII 1914), bitwy pod Kostiuchnówką (1916), bitwy pod Rokitną (1915), bitwy pod Kaniowem (1918)

        – identyfikuje postać Józefa Hallera

        – wskazuje na mapie podział ziem polskich w 1915 r.

        – przedstawia genezę i organizacje Legionów Polskich

        – wyjaśnia, jakie znaczenie dla sprawy niepodległości Polski miała działalność Polskiej Organizacji Wojskowej

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu wojna manewrowa

        – zna daty: wkroczenia Kompanii Kadrowej do Królestwa Polskiego (6 VIII 1914), powstania Komitetu Narodowego Polskiego w Warszawie (1914), powstania Naczelnego Komitetu Narodowego (1914), powstania Legionu Puławskiego (1914) powstania Komitetu Narodowego Polskiego w Lozannie (1917)

        – opisuje przebieg działań wojennych na froncie wschodnim

        – przedstawia okoliczności utworzenia wojska polskiego we Francji

        Uczeń:

        – porównuje taktykę prowadzenia działań na froncie wschodnim i zachodnim

        – ocenia sposób traktowania ziem polskich przez zaborców w czasie
        I wojny światowej

        – ocenia wkład Legionów Polskich
        w odzyskanie niepodległości przez Polaków

         

        4. Rewolucje w Rosji
        1. Rewolucja lutowa
        2. Okres dwuwładzy
        3. Rosyjskie stronnictwa polityczne
        4. Przewrót bolszewicki
        5. Wojna domowa
        6. Armia Czerwona
        7. Rosja
          po rewolucji

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: rewolucja lutowa, rewolucja październikowa

        – zna daty: wybuchu rewolucji lutowej
        (III 1917), wybuchu rewolucji październikowej
        (XI 1917)

        – identyfikuje postać Włodzimierza Lenina

        – wymienia przyczyny i skutki rewolucji lutowej
        i październikowej

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: bolszewicy, Rada Komisarzy Ludowych, Armia Czerwona, łagry

        – zna daty: wojny domowej w Rosji (1919–1922), powstania ZSRS
        (XII 1922)

        – identyfikuje postać Mikołaja II

        – wskazuje na mapie miejsce wybuchu rewolucji lutowej oraz ośrodki, które zapoczątkowały rewolucje październikową

        – przedstawia okoliczności wybuchu rewolucji październikowej
        i omawia jej przebieg

        – charakteryzuje sytuację w Rosji
        po rewolucji październikowej

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: dwuwładza, Rząd Tymczasowy, biała gwardia, Czeka, dyktatura proletariatu, tezy kwietniowe

        – zna daty obalenia caratu przez Rząd Tymczasowy (15 III 1917), ogłoszenia tez kwietniowych przez Lenina (IV 1917) zamordowania rodziny carskiej (VII 1918)

        – identyfikuje postacie: Feliksa

        Dzierżyńskiego, Lwa Trockiego

        – omawia sytuację wewnętrzną w Rosji w czasie I wojny światowej

        – określa przyczyny, omawia przebieg
        i skutki wojny domowej w Rosji

         

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: eserowcy, mienszewicy, kadeci

        – zna daty: powstania Rady Komisarzy Ludowych (XI 1917), ogłoszenia konstytucji (VII 1918)

        – identyfikuje postacie: Aleksandra

        Kiereńskiego, Grigorija Rasputina

        – wymienia rosyjskie stronnictwa polityczne i przedstawia ich założenia programowe

        – omawia przebieg rewolucji lutowej

        – omawia losy rodziny carskiej

        Uczeń:

        – charakteryzuje okres dwuwładzy
        w Rosji

        – ocenia skutki przewrotu bolszewickiego
        dla Rosji i Europy

         

        5. Sprawa polska
        w czasie
        I wojny światowej
        1. Państwa zaborcze
          a sprawa polska
        2. Akt 5 listopada
        3. Sprawa polska
          w polityce ententy
        4. Polacy na konferencji paryskiej

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu Akt 5 listopada (manifest dwóch cesarzy)

        – zna daty: wydania manifestu dwóch cesarzy (5 XI 1916), podpisania traktatu wersalskiego
        (28 VI 1919)

        – identyfikuje postacie: Ignacego Jana Paderewskiego, Romana Dmowskiego

        – wymienia postanowienia Aktu 5 listopada

        – wymienia postanowienia konferencji wersalskiej w sprawie polskiej

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu Rada Regencyjna

        – zna datę programu pokojowego prezydenta Wilsona (8 I 1918)

        – identyfikuje postacie: Thomasa

        Woodrowa Wilsona,

        Władysława Grabskiego

        – przedstawia stosunek państw centralnych do sprawy polskiej

        – omawia sprawę polską w polityce państw ententy

        Uczeń:

        – zna daty: ogłoszenia odezwy cara Mikołaja II (1916), powstania Rady Regencyjnej (1917), odezw Rządu Tymczasowego
        i bolszewików (1917)

        – identyfikuje postacie: Aleksandra Kakowskiego, Zdzisława Lubomirskiego,

        Józefa Ostrowskiego,

        Georgesa Clemenceau, Davida Lloyda George’a

        – omawia udział delegacji polskiej
        na konferencji wersalskiej

        Uczeń:

        – zna datę ogłoszenia odezwy Mikołaja Romanowa do Polaków (VIII 1914)

        – identyfikuje postacie Mikołaja Mikołajewicza,

        Karla Kuka, Hansa von Beselera

        – przedstawia zależności między sytuacją militarną państw centralnych
        i ententy podczas
        I wojny światowej
        a ich stosunkiem
        do sprawy polskiej

        Uczeń:

        – ocenia, jakie znaczenie dla Polaków miał Akt 5 listopada i program pokojowy prezydenta Wilsona

         

        POWTÓRZENIE WIADOMOŚCI I SPRAWDZIAN Z ROZDZIAŁU V

         

        ROZDZIAŁ VI: ŚWIAT W OKRESIE MIĘDZYWOJENNYM

         

        1. Świat
        po I wojnie światowej
        1. Ład wersalski
        2. Zniszczenia
          i straty
          po I wojnie światowej
        3. Nowy układ sił w Europie
        4. Liga Narodów
        5. Wielki kryzys gospodarczy

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: Wielka Czwórka, Liga Narodów, wielki kryzys gospodarczy

        – zna daty: podpisania traktatu wersalskiego (28 VI 1919), powstania Ligi Narodów (1920)

        – wskazuje na mapie państwa europejskie decydujące o ładzie wersalskim

        – wymienia postanowienia traktatu wersalskiego

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: demilitaryzacja, ład wersalski, czarny czwartek, New Deal

        – zna daty: obrad konferencji paryskiej (XI 1918–VI 1919), układu w Locarno (1925), czarnego czwartku (24 X 1929), wprowadzenia New Deal (1933)

        – identyfikuje postać Franklina Delano Roosevelta

        – wskazuje na mapie państwa powstałe
        w wyniku rozpadu Austro–Węgier, państwa bałtyckie

        – przedstawia zniszczenia i straty po I wojnie światowej

        – wyjaśnia cel powstania Ligi Narodów

        – charakteryzuje przejawy wielkiego kryzysu gospodarczego i sposoby radzenia sobie z nim

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: plebiscyt, europeizacja, wolne miasto, mały traktat wersalski

        – zna daty: podpisania traktatów z Austrią (1919) i Węgrami (1920) oraz traktatu z Turcją (1920)

        – identyfikuje postać Kemala Mustafy

        – wskazuje na mapie zmiany terytorialne wynikające z traktatu wersalskiego

        – charakteryzuje układ sił w powojennej Europie

        – przedstawia zasady, na jakich opierał się ład wersalski

        – charakteryzuje działalność Ligi Narodów

        – wskazuje przyczyny wielkiego kryzysu gospodarczego

        – omawia skutki wielkiego kryzysu gospodarczego

        Uczeń:

        – zna daty: wstąpienia Niemiec do Ligi Narodów (1926), wstąpienia ZSRS do Ligi Narodów (1934)

        – omawia postanowienia pokojów podpisanych z dawnymi sojusznikami Niemiec

        – wyjaśnia, jaką rolę w podważeniu ładu wersalskiego odegrał układ w Locarno

         

        Uczeń:

        – ocenia skuteczność funkcjonowania ładu wersalskiego

        – ocenia wpływ wielkiego kryzysu gospodarczego na sytuację polityczną w Europie

         

        2. Narodziny faszyzmu
        1. Włochy
          po I wojnie światowe
        2. Rządy faszystów
          we Włoszech
        3. Nazizm
        4. Republika weimarska
        5. Przejęcie władzy przez Hitlera
        6. Społeczeństwo III Rzeszy
        7. Zbrodnie nazistów
          do 1939 roku
        8. Faszyzm i autorytaryzm w innych państwach europejskich

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: faszyzm, marsz na Rzym, narodowy socjalizm (nazizm), antysemityzm, obóz koncentracyjny, führer

        – zna daty: marszu na Rzym (1922), przejęcia przez Adolfa Hitlera funkcji kanclerza (I 1933)

        – identyfikuje postacie: Benita Mussoliniego, Adolfa Hitlera

        – charakteryzuje ideologię faszystowską

        – charakteryzuje ideologię nazistowską

         

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: „czarne koszule”, ustawy norymberskie, autorytaryzm, totalitaryzm

        – zna datę przyjęcia ustaw norymberskich (1935)

        – identyfikuje postać Josefa Goebbelsa

        – wskazuje na mapie Europy państwa demokratyczne, totalitarne
        i autorytarne

        – opisuje okoliczności przejęcia władzy przez Benita Mussoliniego i Adolfa Hitlera

        – charakteryzuje politykę nazistów wobec Żydów

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: pakty laterańskie, noc długich noży, noc kryształowa

        – zna daty: przejęcia przez Benita Mussoliniego funkcji premiera (1922), funkcjonowania Republiki Weimarskiej (1919–1933), powstania paktów laterańskich (1929), przejęcia pełnej władzy w Niemczech przez Adolfa Hitlera (VIII 1934), nocy kryształowej (1938)

        – przedstawia sytuację Niemiec po zakończeniu I wojny światowej

        – wyjaśnia, w jaki sposób naziści kontrolowali życie obywateli

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: korporacja, system monopartyjny, pucz, indoktrynacja

        – zna daty: powstania Związków Włoskich Kombatantów (1919), puczu monachijskiego (1923), powstania Narodowej Partii Faszystowskiej (1921), podpalenia Reichstagu (II 1933)

        – identyfikuje postacie: Piusa XI, Alfreda Rosenberga

        – przedstawia sytuację Włoch
        po zakończeniu
        I wojny światowej

        – omawia przyczyny popularności faszystów we Włoszech i nazistów w Niemczech

        Uczeń:

        – wyjaśnia, dlaczego w Europie zyskały popularność rządy autorytarne

        – ocenia zbrodniczą politykę nazistów
        do 1939 r.

        – ocenia wpływ polityki prowadzonej przez Benita Mussoliniego
        i Adolfa Hitlera
        na życie obywateli

         

        Tajemnice sprzed wieków – W jaki sposób Niemcy odbudowali swoją armię?

        1. Decyzje konferencji paryskiej
        2. Czołgi jako ciągniki rolnicze
        3. Szkolenie żołnierzy
        4. Współpraca
          z ZSRS

        Uczeń:

        – zna datę zawarcia układu w Rapallo (1922)

        – wymienia postanowienia traktatu wersalskiego dotyczące armii niemieckiej

        Uczeń:

        – przedstawia sposoby łamania przez Niemcy postanowień traktatu wersalskiego dotyczących wojska

        – opisuje współpracę niemiecko–radziecką w dziedzinie militarnej

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu: Reichswehra

        – zna datę wypowiedzenia przez Niemcy klauzul militarnych traktatu wersalskiego (1935)

        Uczeń:

        – omawia proces szkolenia żołnierzy na potrzeby przyszłej armii niemieckiej

        – przedstawia rozwój niemieckiej broni pancernej

        Uczeń:

        – ocenia wojskową współpracę między Niemcami a ZSRS
        i jej wpływ na zagrożenie pokoju międzynarodowego

         

        3. ZSRS – imperium komunistyczne
        1. Rozwój terytorialny Rosji Radzieckiej i ZSRS w okresie międzywo­jennym
        2. Rządy Józefa Stalina
        3. Propagandowy wizerunek Stalina
        4. Gospodarka ZSRS
        5. Zbrodnie komunistyczne do 1939 roku
        6. Głód na Ukrainie
        7. Relacje ZSRS––Niemcy do 1939 roku

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: stalinizm, kult jednostki

        – zna daty: utworzenia ZSRS (30 XII 1922), paktu Ribbentrop–Mołotow (23 VIII 1939)

        – identyfikuje postać Józefa Stalina

        – wyjaśnia, w jaki sposób w ZSRS realizowano kult jednostki

        – wymienia cechy charakterystyczne państwa stalinowskiego

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: Nowa Ekonomiczna Polityka, wielka czystka, NKWD, łagier

        – zna daty: ogłoszenia NEP (1921), układu w Rapallo (1922)

        – identyfikuje postacie: Lwa Trockiego, Wiaczesława Mołotowa, Joachima Ribbentropa

        – opisuje metody stosowane przez Józefa Stalina w celu umocnienia swoich wpływów

        – wymienia zbrodnie komunistyczne do 1939 r.

        – omawia relacje między ZSRS a Niemcami do 1939 r.

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: kołchoz, Gułag, kolektywizacja rolnictwa, gospodarka planowa

        – zna daty: kolektywizacji rolnictwa (1928), głodu na Ukrainie (1932–1933), wielkiej czystki (1936–1938), represji wobec Polaków w ZSRS (1937–1938)

        – wskazuje na mapie obszar głodu w latach 1932–1933

        – omawia reformy gospodarcze Józefa Stalina

        – omawia okoliczności przejęcia władzy przez Józefa Stalina

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: komunizm wojenny, sowchoz

        – wskazuje na mapie największe skupiska łagrów

        – przedstawia rozwój terytorialny Rosji Sowieckiej i ZSRS
        w okresie międzywojennym

        – wyjaśnia, dlaczego system komunistyczny w ZSRS jest oceniany jako zbrodniczy

        – charakteryzuje politykę gospodarczą w Rosji Sowieckiej po zakończeniu
        I wojny światowej

         

        Uczeń:

        – ocenia politykę Stalina wobec przeciwników

        – ocenia skutki reform gospodarczych wprowadzonych
        w ZSRS przez Stalina

        – ocenia zbrodniczą politykę komunistów do 1939 r.

         

         

        4. Kultura
        i zmiany społeczne

        w okresie międzywo­jennym
        1. Społeczne skutki I wojny światowej
        2. Wpływ mass mediów na społeczeństwa
        3. Komunikacja
        4. Nowe trendy w architekturze i sztuce
        5. Sztuka filmowa
        6. Zmiany społeczne w dwudziestoleciu międzywo­jennym
        7. Przemiany
          w modzie

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: mass media, propaganda

        – wymienia rodzaje mass mediów

        – przedstawia społeczne skutki
        I wojny światowej

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu indoktrynacja

        – zna datę przyznania prawa wyborczego kobietom w Polsce (1918)

        – przedstawia rozwój środków komunikacji w okresie międzywojennym

        – wyjaśnia, dlaczego sztuka filmowa cieszyła się coraz większą popularnością

        – wymienia nowe nurty w architekturze i sztuce

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: modernizm, funkcjonalizm

        – zna datę pierwszej audycji radiowej (1906)

        – wyjaśnia, jakie cele przyświecały nowym trendom w architekturze i sztuce

        – charakteryzuje zmiany społeczne
        w dwudziestoleciu międzywojennym

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: dadaizm, surrealizm, futuryzm

        – zna datę pierwszego wręczenia Oscarów (1929)

        – wyjaśnia i ocenia wpływ mass mediów na społeczeństwo
        w dwudziestoleciu międzywojennym

        Uczeń:

        – ocenia wpływ mass mediów na rozwój propagandy
        w państwach totalitarnych

        – ocenia zmiany, jakie zaszły
        w społeczeństwie
        po zakończeniu
        I wojny światowej

         

        5. Świat
        na drodze

        ku II wojnie światowej
        1. Militaryzacja Niemiec i powstanie osi Berlin–Rzym––Tokio
        2. Anschluss Austrii
        3. Wojna domowa w Hiszpanii
        4. Układ monachijski
        5. i kolejne zdobycze niemieckie

        Ekspansja Japonii

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu: aneksja, Anschluss, oś Berlin– –Rzym–Tokio (państwa osi)

        – zna daty: Anschlussu Austrii (III 1938), aneksji Czech i Moraw przez III Rzeszę (III 1939)

        – identyfikuje postacie: Benita Mussoliniego, Adolfa Hitlera

        – wskazuje na mapie państwa europejskie, które padły ofiarą agresji Niemiec
        i Włoch

        – wymienia cele, jakie przyświecały państwom totalitarnym w polityce zagranicznej

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: appeasement, remilitaryzacja

        – zna daty: remilitaryzacji Nadrenii (1936), wojny domowej w Hiszpanii (1936–1939), ataku Japonii na Chiny (1937), konferencji
        w Monachium
        (29–30 IX 1938), zajęcia Zaolzia przez Polskę         (X 1938),

        – identyfikuje postać Francisco Franco

        – przedstawia przyczyny i skutki wojny domowej
        w Hiszpanii

        – przedstawia przyczyny Anschlussu Austrii

        – wymienia postanowienia konferencji
        w Monachium

        – charakteryzuje kolejne etapy podboju Europy przez Adolfa Hitlera do sierpnia 1939 r.

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu państwo

        marionetkowe

        – zna daty: przywrócenia powszechnej
        służby wojskowej
        w Niemczech (1935), zajęcia przez Niemcy Okręgu Kłajpedy
        (III 1939)

        – identyfikuje postać Neville’a Chamberlaina

        – przedstawia proces militaryzacji Niemiec

        – wymienia strony walczące ze sobą
        w hiszpańskiej wojnie domowej

        – omawia okoliczności zwołania konferencji monachijskiej

        – przedstawia skutki decyzji podjętych
        na konferencji monachijskiej

        – charakteryzuje sytuację w Europie pod koniec lat 30. XX w.

        Uczeń:

        – zna daty: aneksji Mandżurii przez Japonię (1931), podboju Libii przez Włochy (1932), wojny włosko–abisyńskiej (1935–1936), zajęcia Albanii przez Włochy (1939), zbombardowania Guerniki (1937), proklamowania niepodległości Słowacji (III 1939)

        – identyfikuje postacie: Édouarda Daladiera, Józefa Tiso

        – wyjaśnia wpływ polityki appeasementu na politykę zagraniczną Niemiec

        – charakteryzuje włoską ekspansję terytorialną do 1939 r.

        – wyjaśnia przyczyny i skutki ekspansji Japonii na Dalekim Wschodzie

        Uczeń:

        – ocenia postawę polityków państw zachodnich
        na konferencji
        w Monachium

        – ocenia skutki polityki appeasementu dla Europy

         

        POWTÓRZENIE WIADOMOŚCI I SPRAWDZIAN Z ROZDZIAŁU VI

         

        ROZDZIAŁ VII: POLSKA W OKRESIE MIĘDZYWOJENNYM

         

        1. Odrodzenie Rzeczypospolitej
        1. Sytuacja międzynaro­dowa
        2. Pierwsze ośrodki władzy
          na ziemiach polskich
        3. Odzyskanie niepodległości
        4. 11 listopada
        5. Rząd Jędrzeja Moraczew­skiego

        Uczeń:

        – zna daty: przekazania władzy wojskowej Józefowi Piłsudskiemu przez Radę Regencyjną
        (11 XI 1918)

        – identyfikuje postacie: Józefa Piłsudskiego, Romana Dmowskiego

        – wymienia pierwsze ośrodki władzy
        na ziemiach polskich

        – omawia okoliczności przejęcia władzy przez Józefa Piłsudskiego

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu Tymczasowy Naczelnik Państwa

        – zna datę: powołania rządu Jędrzeja Moraczewskiego
        (18 XI 1918)

        – identyfikuje postacie: Ignacego Daszyńskiego, Jędrzeja Moraczewskiego, Ignacego Jana Paderewskiego

        – określa zasięg wpływów pierwszych ośrodków władzy

        – opisuje działania pierwszych rządów polskich po odzyskaniu niepodległości

        – omawia dążenia władz polskich do uzyskania przez Polskę uznania międzynarodowego

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu unifikacja

        – zna daty: powstania Tymczasowego Rządu Ludowego Republiki Polskiej (7 XI 1918), powstania Naczelnej Rady Ludowej
        (14 XI 1918),         wydania dekretu o powołaniu Tymczasowego Naczelnika Państwa (22 XI 1918), powołania rządu Ignacego Jana Paderewskiego (I 1919)

        – przedstawia sytuację międzynarodową jesienią 1918 r.

        – wyjaśnia, w jaki sposób sytuacja międzynarodowa, która zaistniała
        pod koniec 1918 r.,         wpłynęła na odzyskanie niepodległości przez Polskę

        Uczeń:

        – zna daty: powstania Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego (19 X 1918), powstania Polskiej Komisji Likwidacyjnej Galicji
        i Śląska Cieszyńskiego (28 X 1918), przekazania władzy cywilnej Józefowi Piłsudskiemu przez Radę Regencyjną
        (14 XI 1918), Tymczasowego Komitetu Rządzącego we Lwowie (24 XI 1918)

        – przedstawia założenia programowe pierwszych ośrodków władzy

        Uczeń:

        – ocenia polityczne starania Polaków
        w przededniu         odzyskania niepodległości

        – ocenia rolę, jaką odegrał Józef Piłsudski w momencie odzyskania niepodległości

         

        2. Walka
        o granicę wschodnią
        1. Koncepcje granicy wschodniej
        2. Konflikt polsko-
          -ukraiński
        3. Orlęta Lwowskie
        4. Wyprawa kijowska
        5. Ofensywa bolszewików
        6. Bitwa Warszawska i nadniemieńska
        7. Pokój ryski
        8. Polsko-
          -litewskie spory terytorialne

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu: „cud nad Wisłą”

        – zna daty: Bitwy Warszawskiej (15 VIII 1920), pokoju w Rydze (18 III 1921)

        – wskazuje na mapie granicę wschodnią ustaloną w pokoju ryskim

        – przedstawia postawy Polaków wobec zagrożenia niepodległości ze strony bolszewików

        – wymienia postanowienia pokoju ryskiego

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: koncepcja inkorporacyjna, koncepcja federacyjna, Rada Obrony Państwa „bunt” Żeligowskiego

        – zna daty: bitwy nadniemeńskiej
        (22–28 IX 1920),         „buntu” Żeligowskiego (9 X 1920)

        – identyfikuje postacie: Romana Dmowskiego, Józefa Piłsudskiego, Lucjana

        Żeligowskiego,

        Wincentego Witosa, Michaiła Tuchaczewskiego

        – omawia koncepcje polskiej granicy wschodniej

        – wskazuje na mapie miejsca bitew stoczonych z Rosjanami w 1920 r.

        – omawia przebieg Bitwy Warszawskiej
        i jej skutki

        – przedstawia, w jaki sposób Polska przyłączyła ziemię wileńską

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu linia Curzona

        – zna daty: układu
        z Symonem Petlurą (IV 1920), powołania         Rady Obrony Państwa (VII 1920), włączenia Litwy Środkowej
        do Polski (III 1922)

        – identyfikuje postacie: Symona Petlury, Tadeusza Rozwadowskiego, Władysława

        Sikorskiego, Siemiona Budionnego

        – wskazuje na mapie tereny zajęte przez Armię Czerwoną
        do sierpnia 1920 r.

        – porównuje koncepcję inkorporacyjną
        i federacyjną

        – opisuje przebieg ofensywy bolszewickiej w 1920 r.

        – przedstawia przebieg i skutki kontrofensywy polskiej w 1920 r.

        Uczeń:

        – zna daty: utworzenia Zachodnioukraińskiej Republiki Ludowej (X/XI 1918), polskiej ofensywy wiosennej (1919), powstania Tymczasowego Komitetu

        Rewolucyjnego Polski (VII 1920), przekazania Wilna przez bolszewików Litwinom (VII 1920), bitwy pod Zadwórzem (1920), bitwy pod Komarowem
        (31 VIII 1920)

        – identyfikuje postacie: Feliksa Dzierżyńskiego, Juliana Marchlewskiego

        – przedstawia przyczyny i przebieg konfliktu polsko-
        -ukraińskiego pod         koniec 1918 i 1 1919 r.

        – omawia okoliczności podjęcia przez wojska polskie wyprawy kijowskiej i jej skutki

        Uczeń:

        – ocenia postawę Polaków wobec ekspansji ukraińskiej w Galicji Wschodniej

        – ocenia postanowienia pokoju ryskiego

         

         

        Tajemnice sprzed wieków – Jak doszło do „cudu nad Wisłą”?
        1. Mobilizacja społeczeństwa
        2. Przygotowanie kontruderzenia
        3. „Cud nad Wisłą”

        Uczeń:

        – identyfikuje postać Józefa Piłsudskiego

        – wyjaśnia, dlaczego Bitwę Warszawską nazwano „cudem nad Wisłą”

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: mobilizacja

        – zna datę opracowania planu Bitwy Warszawskiej (5/6 VIII 1920)

        – omawia plany strategiczne wojsk polskich przed Bitwą Warszawską

        Uczeń:

        – identyfikuje postacie: Władysława Sikorskiego, Tadeusza Rozwadowskiego

        – przedstawia postaci, które miały wpływ na wynik Bitwy Warszawskiej

        Uczeń:

        – identyfikuje postacie Maxime’a Weyganda, Józefa

        Hallera, Edgara Vincenta lorda d’Abernona

        – charakteryzuje spór o autorstwo zwycięstwa Polaków w Bitwie Warszawskiej

        Uczeń:

        – ocenia postawy Polaków wobec zagrożenia niepodległości ze strony bolszewików

        – ocenia spór wokół autorstwa planu Bitwy Warszawskiej

         

        3. Kształtowanie się granicy zachodniej
        i południowej
        1. Powstanie wielkopolskie
        2. Ustalenie północnej granicy
        3. Zaślubiny
          z morzem
        4. Wolne Miasto Gdańsk
        5. Pierwsze
          i drugie powstanie śląskie
        6. Trzecie powstanie śląskie
        7. Konflikt polsko-
          -czechosłowacki

         

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu plebiscyt

        – zna datę wybuchu powstania wielkopolskiego
        (27 XII 1918)

        – wskazuje na mapie obszar Wolnego Miasta Gdańska, obszary plebiscytowe

        – wymienia wydarzenia, które miały wpływ na kształt zachodniej granicy państwa polskiego

        – wyjaśnia, jakie znaczenie dla niepodległej Polski miał dostęp do morza

        Uczeń:

        – zna daty: plebiscytu na Warmii, Mazurach i Powiślu (11 VII 1920), plebiscytu na Górnym Śląsku (20 III 1921), trzeciego powstania śląskiego (V–VII 1921)

        – identyfikuje postacie: Ignacego Jana Paderewskiego, Wojciecha Korfantego

        – wskazuje na mapie obszar powstania wielkopolskiego

        – omawia przebieg
        i skutki powstania wielkopolskiego

        – omawia okoliczności plebiscytów Warmii, Mazurach i Powiślu oraz na Górnym Śląsku

        – przedstawia przyczyny i skutki powstań śląskich

        Uczeń:

        – zna daty: przybycia Ignacego Jana Paderewskiego
        do Poznania         (26 XII 1918), pierwszego powstania śląskiego (VIII 1919), zaślubin Polski

        z morzem (10 II 1920), podziału Śląska Cieszyńskiego (VII 1920), drugiego powstania śląskiego (VIII 1920)

        – identyfikuje postacie: Józefa Dowbora-Muśnickiego, Józefa Hallera

        – wskazuje na mapie zasięg powstań śląskich, Śląsk Cieszyński

        – przedstawia okoliczności zaślubin Polski z morzem

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu konwencja górnośląska

        – opisuje konflikt polsko-czechosłowacki i jego skutki

        – przedstawia proces kształtowania się zachodniej i północnej granicy państwa polskiego

        Uczeń:

        – ocenia postawę Polaków wobec sytuacji politycznej
        w Wielkopolsce
        w końcu 1918 r.

        – ocenia przyczyny klęski Polski w plebiscycie na Warmii, Mazurach i Powiślu

        – ocenia postawę Polaków wobec walki o polskość Śląska

         

        4. Rządy parlamentarne
        1. Trudne początki niepodległości
        2. Pierwsze wybory parlamentarne
        3. Konstytucja
          z 1921 roku
        4. Scena polityczna II Rzeczypospolitej
        5. Elekcja
          i śmierć Narutowicza
        6. Rządy parlamentarne w latach 1919–1926
        7. Kryzys rządów parlamen­tar­nych

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: Naczelnik Państwa, konstytucja marcowa

        – zna daty: uchwalenia konstytucji marcowej (17 III 1921), wyboru Gabriela Narutowicza na prezydenta (XII 1922)

        – identyfikuje postacie: Józefa Piłsudskiego, Romana Dmowskiego, Gabriela Narutowicza, Stanisława Wojciechowskiego

        – omawia postanowienia konstytucji marcowej

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: system parlamentarny, czynne i bierne prawo wyborcze, hiperinflacja, wojna celna

        – zna daty: pierwszych wyborów do sejmu ustawodawczego
        (26 I 1919), zabójstwa prezydenta Gabriela Narutowicza
        (16 XII 1922)

        – identyfikuje postacie: Wincentego Witosa, Wojciecha Korfantego, Ignacego Daszyńskiego, Władysława Grabskiego

        – charakteryzuje zadania, jakie stanęły przed władzami odradzającej się Polski

         

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: mała konstytucja, partyjniactwo

        – zna datę wprowadzenia podziału na województwa (1919), uchwalenia małej konstytucji
        (20 II 1919)

        – wymienia postanowienia
        małej konstytucji

        – omawia okoliczności i skutki zamachu na prezydenta Gabriela Narutowicza

        – przedstawia przejawy kryzysu rządów parlamentarnych

        – charakteryzuje rządy parlamentarne w Polsce w latach 1919–1926

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: sejm ustawodawczy, Zgromadzenie Narodowe, kontrasygnata

        – identyfikuje postacie: Romana Rybarskiego, Maurycego Zamoyskiego, Jana Baudouin de Courtenaya

        – przedstawia okoliczności pierwszych wyborów prezydenckich

        – charakteryzuje scenę polityczną
        II Rzeczypospolitej

        – wyjaśnia wpływ słabości politycznej rządów parlamentarnych
        na pozycję międzynarodową
        II Rzeczypospolitej

        Uczeń:

        – ocenia pozycję ustrojową Naczelnika Państwa

        – ocenia rządy parlamentarne
        w Polsce w latach 1919–1926

         

        5. Zamach majowy
        i rządy sanacji
        1. Zamach majowy
        2. Walki podczas zamachu majowego
        3. Zmiany konstytucji
        4. Rządy sanacyjne
        5. Represje

        w stosunku do opozycji

        1. Obóz
          w Berezie Kartuskiej
        2. Rządy sanacyjne
          po śmierci Piłsudskiego
        3. Polski autorytaryzm na tle europejskim

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: zamach majowy, sanacja, konstytucja kwietniowa

        – zna daty: początku zamachu majowego (12 V 1926), uchwalenia konstytucji kwietniowej (23 IV 1935)

        – identyfikuje postać Józefa Piłsudskiego, Ignacego Mościckiego

        – opisuje skutki polityczne i ustrojowe zamachu majowego

        – charakteryzuje rządy sanacyjne

        – przedstawia postanowienia konstytucji kwietniowej

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: piłsudczycy, obóz sanacyjny, autorytaryzm, wybory brzeskie, proces brzeski

        – zna daty: dymisji rządu i prezydenta Stanisława Wojciechowskiego (14 V 1926), wyborów brzeskich (XI 1930), procesu brzeskiego (1932)

        – identyfikuje postacie: Wincentego Witosa, Stanisława Wojciechowskiego, Macieja Rataja

        – omawia przyczyny zamachu majowego

        – charakteryzuje przebieg zamachu majowego

         

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: dekret, nowela sierpniowa,

        Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem, Centrolew, „cuda nad urną”

        – zna daty: uchwalenia noweli sierpniowej
        (2 VIII 1926),
        wyboru         Ignacego Mościckiego
        na prezydenta
        (1 VI 1926),         śmierci Józefa Piłsudskiego
        (12 V 1935)

        – identyfikuje postacie: Walerego Sławka, Edwarda Rydza-Śmigłego, Władysława

        Sikorskiego

        – przedstawia politykę sanacji wobec opozycji

        – omawia rządy sanacyjne po śmierci Józefa Piłsudskiego

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: grupa

        pułkowników, grupa zamkowa, Obóz Zjednoczenia

        Narodowego

        – zna daty: powołania rządu „Chjeno-Piasta” (10 V 1926), powstania BBWR (1928), powstania Centrolewu (1929), Kongresu Obrony Prawa
        i Wolności         (29 VI 1930), powstania OZN-u (1937)

        – identyfikuje postacie: Kazimierza Bartla, Adama Koca

        – porównuje pozycję prezydenta
        w konstytucjach marcowej
        i kwietniowej

        Uczeń:

        – charakteryzuje polski autorytaryzm na tle przemian politycznych w Europie

        – ocenia zamach majowy i jego wpływ na losy
        II Rzeczypospolitej
        i jej obywateli

        – ocenia metody, jakimi władze sanacyjne walczyły
        z opozycją polityczną

         

        6. Gospodarka II Rzeczypospolitej
        1. Problemy gospodarcze

        odrodzonej Polski

        1. Reforma walutowa Grabskiego
        2. Odbudowa gospodarcza
        3. Reforma rolna
        4. Wielki kryzys gospodarczy w Polsce
        5. Nowe inwestycje przemysłowe
        6. Port morski
          w Gdyni

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: Polska A
        i Polska B, Centralny Okręg Przemysłowy

        – wskazuje na mapie obszar Polski A
        i Polski B, obszar COP-u, Gdynię

        – wymienia różnice między Polską A
        i Polską B

        – wyjaśnia, jaką rolę gospodarczą odgrywał Centralny Okręg Przemysłowy

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu reforma walutowa

        – zna daty: reformy walutowej Władysława Grabskiego (1924), rozpoczęcia budowy Gdyni (1921), rozpoczęcia budowy COP–u (1937)

        – identyfikuje postacie: Eugeniusza

        Kwiatkowskiego,

        Władysława Grabskiego

        – omawia reformy rządu Władysława Grabskiego

        – przedstawia przyczyny budowy portu w Gdyni i jego znaczenie dla polskiej gospodarki

        – przedstawia założenia 4-letniego planu gospodarczego Eugeniusza Kwiatkowskiego
        i jego realizację

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu reforma rolna

        – zna daty: ustawy
        o reformie rolnej (1920 i 1925), początku wielkiego kryzysu (1929)

        – przedstawia problemy gospodarcze, z jakimi borykała się Polska po odzyskaniu niepodległości

        – omawia założenia
        i realizację reformy rolnej

        – charakteryzuje wielki kryzys gospodarczy
        w Polsce

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu magistrala węglowa

        – wskazuje na mapie przebieg magistrali węglowej

        – opisuje sposoby przezwyciężania trudności gospodarczych
        przez władze
        II Rzeczypospolitej

        – przedstawia działania podjęte
        w celu modernizacji gospodarki Polski
        w dwudziestoleciu międzywojennym

        Uczeń:

        – ocenia wpływ reform Władysława Grabskiego
        na sytuacje gospodarczą
        II Rzeczypospolitej

        – ocenia znaczenie portu gdyńskiego
        dla gospodarki
        II Rzeczypospolitej

        – ocenia gospodarczą działalność Eugeniusza Kwiatkowskiego

         

        7. Społeczeństwo odrodzonej Polski
        1. Społeczeństwo II Rzeczy­pospolitej
        2. Państwo wielu narodów
        3. Polityka wobec mniejszości narodowych
        4. Rozwój edukacji

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu analfabetyzm

        – omawia strukturę narodowościową
        i wyznaniową
        II Rzeczypospolitej

        – wyjaśnia, w jaki sposób władze odrodzonego państwa polskiego walczyły z analfabetyzmem

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: asymilacja narodowa, asymilacja państwowa, getto ławkowe

        – zna datę reformy Janusza Jędrzejewicza (1932)

        – identyfikuje postać Janusza Jędrzejewicza

        – przedstawia strukturę społeczną II Rzeczypospolitej

        – wyjaśnia, na czym polegać miała asymilacja narodowa i państwowa

        – omawia rozwój edukacji w
        II Rzeczypospolitej

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: numerus clausus

        – opisuje sytuację społeczną Polski
        w międzywojennej Polsce

        – charakteryzuje politykę władz II Rzeczypospolitej wobec Ukraińców

        – omawia stosunki polsko–żydowskie

        – wymienia przykłady wyższych uczelni funkcjonujących
        w II Rzeczypospolitej

        Uczeń:

        – zna daty: przeprowadzenia spisów powszechnych w II Rzeczypospolitej (1921 i 1931), zbliżenia się Ruchu Narodowo-Radykalnego do Obozu Zjednoczenia Narodowego (1937)

        – charakteryzuje przykłady realizacji polityki asymilacyjnej w latach 30. XX w.

        Uczeń:

        – ocenia położenie mniejszości narodowych w II Rzeczypospolitej

        – ocenia politykę władz II Rzeczypospolitej wobec mniejszości narodowych

         

         

        8. Osiągnięcia II Rzeczypospolitej

         
        1. Osiągnięcia polskich naukowców
        2. Literatura międzywojenna
        3. Technika
          i transport II           Rzeczypospolitej
        4. Polskie kino w okresie międzywo­jennym
        5. Polski modernizm
        6. Malarstwo
          i architektura

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu Enigma

        – identyfikuje postać Władysława Reymonta

        – przedstawia najważniejsze osiągnięcia kultury polskiej w dwudziestoleciu międzywojennym

         

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów:

        – zna datę otrzymania Literackiej Nagrody Nobla przez Władysława Reymonta (1924)

        – identyfikuje postacie: Stefana Żeromskiego, Zofię Nałkowską, Marię Dąbrowską, Witolda Gombrowicza, Juliana Tuwima, Stanisława Ignacego Witkiewicza

        – wymienia przedstawicieli polskiej literatury
        w dwudziestoleciu międzywojennym

        – prezentuje osiągnięcia polskiej literatury w okresie dwudziestolecia międzywojennego

        – wymienia osiągnięcia polskich naukowców w dziedzinie nauk matematycznych

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: modernizm, ekspresjonizm,

        funkcjonalizm,

        lwowska szkoła matematyczna

        – identyfikuje postacie: Brunona Schulza, Eugeniusza Bodo, Franciszka Żwirki, Stanisława

        Wigury

        – wymienia przedstawicieli nauk matematycznych, twórców filmu
        i sztuki w Polsce międzywojennej

        – przedstawia rozwój kinematografii polskiej w dwudziestoleciu międzywojennym

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: awangarda, styl narodowy, katastrofizm, formizm, skamandryci, art déco, Awangarda Krakowska,

        – zna daty: powstania PKP (1926), powstania PLL LOT (1929)

        – identyfikuje postacie: Tadeusza Kotarbińskiego, Floriana Znanieckiego, Stefana Banacha, Hugona Steinhausa

        – wymienia architektów tworzących w okresie II Rzeczypospolitej
        i ich osiągnięcia

        – przedstawia nurty w polskiej literaturze oraz grupy poetyckie, jakie rozwinęły się
        w okresie dwudziestolecia międzywojennego

        Uczeń:

        – charakteryzuje kierunki w sztuce
        i architekturze
        II Rzeczypospolitej

        – ocenia dorobek kultury i nauki polskiej w okresie międzywojennym

         

        9. II Rzeczpo­spolita na arenie międzyna­rodowej
        1. II Rzeczpo­spolita
          i jej sąsiedzi
        2. Polska polityka zagraniczna
        3. Układy
          w Rapallo
          i Locarno
        4. Normalizacja stosunków
          z ZSRS
          i Niemcami
        5. Rola
          II Rzeczypo­spolitej
          na arenie           międzynaro­dowej

        Uczeń:

        – zna datę układu polsko-francuskiego (II 1921)

        – identyfikuje postać Józefa Piłsudskiego

        – wymienia sojusze, jakie zawarła Polska w dwudziestoleciu międzywojennym

        – wyjaśnia, które
        z nich miały
        stanowić gwarancję bezpieczeństwa
        II Rzeczypospolitej

         

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: „korytarz”, polityka równowagi
        i „równych odległości”

        – zna daty: układu polsko-rumuńskiego (III 1921), traktatu polsko-radzieckiego o nieagresji (1932), polsko-niemieckiej deklaracji o niestosowaniu przemocy (1934)

        – identyfikuje postać Józefa Becka

        – omawia stosunek państw sąsiednich do II Rzeczypospolitej

        – charakteryzuje stosunki polsko-
        -radzieckie i polsko-
        -niemieckie w dwudziestoleciu międzywojennym

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu Międzymorze

        – zna daty: układu
        w Rapallo (1922), układu w Locarno (1925)

        – przedstawia koncepcję Józefa Piłsudskiego dotyczącą prowadzenia polityki zagranicznej i przykłady
        jej realizacji

        – omawia ideę Międzymorza
        i wyjaśnia przyczyny jej niepowodzenia

        – wskazuje zagrożenia, jakie stwarzały dla Polski układy z Rapallo i Locarno

        – opisuje polską politykę zagraniczną w latach 30. XX w.

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu wojna prewencyjna

        – wyjaśnia, jaki wpływ na pozycję międzynarodową Polski miały układy w Rapallo i Locarno

        – wyjaśnia, jaki wpływ na pozycję międzynarodową Polski miały polsko-
        -radziecki traktat
        o nieagresji i polsko-
        -niemiecka deklaracja o niestosowaniu przemocy

        Uczeń:

        – ocenia pozycję
        II Rzeczypospolitej na arenie międzynarodowej

         

         

        10. Polska
        w przededniu II wojny światowej
        1. Zajęcie Zaolzia
        2. Niemieckie żądania wobec Polski
        3. Sojusz
          z Wielką Brytanią
          i Francją
        4. Pakt Ribbentrop–
          –Mołotow

        Uczeń:

        – zna daty: paktu Ribbentrop–Mołotow (23 VIII 1939), polsko-
        -brytyjskiego sojuszu polityczno-wojskowego (25 VIII 1939)

        – wskazuje na mapie obszary, które
        na mocy paktu

        Ribbentrop–Mołotow miały przypaść
        III Rzeszy i ZSRS

        – przedstawia żądania, jakie III Rzesza wysunęła wobec Polski w 1938 r.

        – wymienia postanowienia paktu Ribbentrop–Mołotow

         

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: eksterytorialność

        – zna daty: zajęcia Zaolzia przez Polskę (2 X 1938), polsko–brytyjskich gwarancji pomocy w razie ataku Niemiec (IV 1939), wypowiedzenia przez Niemcy deklaracji

        o niestosowaniu przemocy z Polską (IV 1939)

        – identyfikuje postacie: Joachima von Ribbentropa, Wiaczesława Mołotowa, Józefa Becka

        – wskazuje na mapie Zaolzie, tzw. „korytarz”

        – omawia
        postawę władz
        II Rzeczypospolitej wobec żądań niemieckich

        – wyjaśnia, jakie znaczenie dla Polski miało zawarcie paktu Ribbentrop–Mołotow

        Uczeń:

        – zna daty: przedstawienia
        po raz pierwszy propozycji tzw. ostatecznego uregulowania spraw spornych między Polską a Niemcami (X 1938), przedstawienia po raz ostatni propozycji tzw. ostatecznego uregulowania spraw spornych między Polską a Niemcami (III 1939), przemówienia sejmowego Józefa Becka (5 V 1939)

        – wyjaśnia, w jakich okolicznościach nastąpiło włączenie Zaolzia do
        II Rzeczypospolitej

        – wyjaśnia, jakie cele przyświecały polityce zagranicznej Wielkiej Brytanii i Francji wobec Polski w 1939 r.

        – przedstawia okoliczności zawarcia paktu Ribbentrop–
        –Mołotow

        Uczeń:

        – przedstawia przyczyny
        konfliktu polsko-
        -czechosłowackiego o Zaolzie

        – charakteryzuje relacje polsko-
        -brytyjskie i polsko-
        -francuskie
        w przededniu
        II wojny światowej

        – wyjaśnia, jaki wpływ miały brytyjskie i francuskie gwarancje dla Polski na politykę Adolfa Hitlera

        Uczeń:

        – ocenia postawę rządu polskiego wobec problemu Zaolzia

        – ocenia postawę społeczeństwa polskiego wobec żądań niemieckich

         

        POWTÓRZENIE WIADOMOŚCI I SPRAWDZIAN Z ROZDZIAŁU VII

         

         
                         

      • KLASA 8.

      • Temat lekcji

        Zagadnienia, materiał nauczania

        Wymagania na poszczególne oceny

        dopuszczająca

        dostateczna

        dobra

        bardzo dobra

        celująca

        ROZDZIAŁ I: II WOJNA ŚWIATOWA

        1. Napaść na Polskę

        1. Niemieckie przygotowania do wojny

        2. Polacy w przededniu wojny

        3. Wybuch wojny

        4. Przebieg walk

        5. Napaść sowiecka

        6. Zakończenie walk i bilans wojny obronnej

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu: wojna błyskawiczna (Blitzkrieg)

        – zna daty: agresji Niemiec na Polskę (1 IX 1939), wkroczenia Armii Czerwonej do Polski (17 IX 1939)

        – identyfikuje postacie: Adolfa Hitlera, Józefa Stalina

        – wymienia etapy wojny obronnej Polski

        – wyjaśnia przyczyny klęski Polski we wrześniu 1939 r.

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: bitwa graniczna, „dziwna wojna”, internowanie

        – zna daty: bitwy o Westerplatte (1–7 IX 1939), wypowiedzenia wojny Niemcom przez Francję i Wielką Brytanię (3 IX 1939), kapitulacji Warszawy (28 IX 1939)

        – identyfikuje postacie: Henryka Sucharskiego, Edwarda Rydza-Śmigłego, Stefana Starzyńskiego

        – wskazuje na mapie kierunki uderzeń armii niemieckiej i sowieckiej

        – charakteryzuje etapy wojny obronnej Polski

        – opisuje przykłady bohaterstwa polskich żołnierzy

        – przedstawia przykłady zbrodni wojennych dokonanych przez Niemców w czasie wojny obronnej Polski

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: „polskie Termopile”, Korpus Ochrony Pogranicza (KOP)

        – zna daty: bitwy nad Bzurą (9–22 IX 1939), ewakuacji władz państwowych i wojskowych z Warszawy (6/7 IX 1939), internowania władz polskich w Rumunii (17/18 IX 1939), kapitulacji pod Kockiem (6 X 1939)

        – identyfikuje postacie: Władysława Raginisa, Franciszka Kleeberga

        – wymienia miejsca kluczowych bitew wojny obronnej Polski stoczonych z wojskami niemieckimi i sowieckimi

        – przedstawia polityczne i militarne założenia planu obrony Polski w 1939 r.

        – omawia okoliczności wkroczenia wojsk sowieckich na terytorium Polski w kontekście paktu Ribbentrop–Mołotow

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: prowokacja gliwicka, Grupy Specjalne (Einsatzgruppen)

        – zna daty:

        prowokacji

        gliwickiej (31 VIII 1939), kapitulacji Helu (2 X 1939),

        – identyfikuje postacie: Franciszka Dąbrowskiego, Józefa Unruga, Tadeusza Kutrzeby

        – porównuje plany Polski i Niemiec przygotowane na wypadek wojny

        – przedstawia stosunek sił ZSRS, Niemiec i Polski

        Uczeń:

        – ocenia postawę aliantów zachodnich wobec Polski

        we wrześniu 1939 r.

        – ocenia postawę władz polskich we wrześniu 1939 r.

        2. Podbój Europy przez Hitlera
        i Stalina

        1. Wojna zimowa

        2. Atak III Rzeszy na kraje skandynawskie

        3. Agresja niemiecka na Europę Zachodnią

        4. Klęska Francji

        5. Bitwa o Anglię

        6. Wojna na Bałkanach

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: alianci, bitwa o Anglię, kolaboracja

        – zna daty: ataku III Rzeszy na Francję (10 V 1940), bitwy o Anglię (VII–X 1940)

        – wymienia państwa, które padły ofiarą agresji sowieckiej oraz niemieckiej do 1941 r.

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu: linia Maginota

        – zna daty: napaści niemieckiej na Danię i Norwegię (9 IV 1940), ataku Niemiec na Jugosławię i Grecję (6 IV 1941)

        – identyfikuje postacie: Winstona Churchilla, Charles’a de Gaulle’a

        – wskazuje na mapie obszary zagarnięte przez ZSRS i III Rzeszę do 1941 r.

        – przedstawia cele polityki Hitlera i Stalina w Europie w latach 1939–1941

        – przedstawia najważniejsze działania wojenne
        w Europie z lat 1939–1941

        – wyjaśnia główne przyczyny pokonania Francji przez armię niemiecką w 1940 r.

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: wojna zimowa, państwo marionetkowe, państwo Vichy

        – zna daty: wojny sowiecko-fińskiej (XI 1939 – III 1940), zajęcia republik bałtyckich przez ZSRS (VI 1940),

        – przedstawia ekspansję ZSRS w latach 1939–1941

        – opisuje kolejne etapy agresji Niemiec w latach 1940–1941

        – opisuje skutki bitwy o Anglię oraz omawia jej polityczne i militarne

        znaczenie

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: Komitet Wolnej Francji, linia Mannerheima

        – zna datę: ewakuacji wojsk alianckich z Dunkierki (V–VI 1940)

        – identyfikuje postacie: Vidkuna Quislinga, Philippe’a Pétaina

        – omawia sposób przejęcia kontroli nad republikami bałtyckimi przez ZSRS w 1940 r.

        Uczeń:

        – ocenia sytuację polityczną i militarną w Europie w 1941 r.

        TSW – Dlaczego Niemcy nie zdobyli Anglii?

        1. Jak pokonać flotę brytyjską?

        2. Bitwa o Anglię

        3. Pierwsza porażka Hitlera

        Uczeń:

        – zna datę: bitwy o Anglię (VII–X 1940)

        – identyfikuje postacie: Adolfa Hitlera, Winstona Churchilla

        – wymienia cele niemieckich ataków lotniczych na Wielką Brytanię

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: operacja „Lew morski”, Enigma

        – wskazuje wynalazki techniczne, które pomogły Brytyjczykom w walce z Niemcami

        – przedstawia militarny wkład Polaków w obronę Wielkiej Brytanii

        Uczeń:

        – zna daty: największego nalotu niemieckiego na Wielką Brytanię (15 IX 1940), nalotu na Coventry (14 XI 1940)

        – identyfikuje postacie Mariana Rejewskiego,

        Jerzego Różyckiego, Henryka Zygalskiego

        – omawia założenia niemieckiego planu inwazji na Wielką Brytanię

        – wyjaśnia, jakie były przyczyny klęski Niemiec w bitwie o Anglię

        Uczeń:

        – porównuje potencjał militarny wojsk niemieckich i brytyjskich w czasie wojny o Anglię

        Uczeń:

        – ocenia wkład polskich lotników w walki o Wielką Brytanię

        3. Wojna III Rzeszy z ZSRS

        1. Przygotowania do wojny

        2. Atak niemiecki na ZSRS

        3. Wielka Wojna Ojczyźniana

        4. Stosunek ludności ZSRS do okupanta

        5. Walki o Leningrad i Stalingrad

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu: plan „Barbarossa”

        – zna daty: agresji Niemiec na ZSRS (22 VI 1941), bitwy pod Stalingradem (VIII 1942 – II 1943)

        – omawia przełomowe znaczenie bitwy stalingradzkiej dla przebiegu II wojny światowej

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu: Wielka Wojna Ojczyźniana

        – zna datę: bitwy pod Moskwą (XI–XII 1941)

        – identyfikuje postać: Gieorgija Żukowa

        – wskazuje na mapie przełomowe bitwy wojny Niemiec i ZSRS: pod Moskwą i pod Stalingradem

        – wyjaśnia przyczyny ataku III Rzeszy na Związek Sowiecki

        – przedstawia etapy wojny niemiecko-sowieckiej

        – wyjaśnia, jakie czynniki spowodowały klęskę ofensywy niemieckiej na Moskwę w 1941 r.

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: blokada Leningradu, Lend-Lease Act

        – zna datę: blokady Leningradu (1941–1944)

        – identyfikuje postać: Friedricha von Paulusa

        – przedstawia przebieg działań wojennych na froncie wschodnim w latach 1941–1943

        – charakteryzuje stosunek ludności do okupanta na zajmowanych terenach przez Niemców

        – przedstawia, w jaki sposób Niemcy traktowali jeńców sowieckich

        Uczeń:

        – wskazuje powody zbliżenia Wielkiej Brytanii i USA do ZSRS

        – przedstawia warunki prowadzenia działań wojennych przez Niemcy na terenie ZSRS

        – wyjaśnia przyczyny i okoliczności zdobycia przewagi militarnej przez ZSRS

        Uczeń:

        – ocenia postawę władz sowieckich w czasie Wielkiej Wojny Ojczyźnianej

        4. Polityka okupacyjna III Rzeszy

        1. Polityka niemiecka

        wobec ziem okupowanych

        2. Ruch oporu w okupowanej Europie

        3. Polityka niemiecka wobec Żydów

        4. Holokaust

        5. Postawy wobec Holokaustu

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: ruch oporu, getto, Holokaust, obóz koncentracyjny

        – przedstawia założenia rasowej polityki hitlerowców oraz metody jej realizacji

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: pacyfikacja, Generalny Plan Wschodni, gwiazda Dawida, obóz zagłady

        – zna datę: powstania Generalnego Planu Wschodniego (1942)

        – identyfikuje postacie: Adolfa Eichmanna, Ireny Sendlerowej

        – wymienia założenia niemieckiego Generalnego Planu Wschód

        – charakteryzuje politykę okupacyjną Niemiec

        – wymienia kraje, w których powstały rządy kolaborujące z Niemcami, oraz kraje, gdzie rozwinął się ruch opo­ru

        – wyjaśnia, jakimi sposobami ludność terenów okupowanych niosła pomoc Żydom

        – omawia bilans Holokaustu

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: „przestrzeń życiowa” (Lebensraum), „ostateczne rozwiązanie kwestii żydowskiej”, „Szoah”, „Żegota”, szmalcownicy

        – zna datę: konferencji w Wannsee (I 1942)

        – identyfikuje postacie: Heinricha Himmlera, Oskara

        Schindlera

        – wskazuje na mapie obozy koncentracyjne i obozy zagłady w Europie

        – przedstawia przebieg zagłady europejskich Żydów

        – omawia postawy ludności ziem okupowanych wobec Holokaustu

        i niemieckich agresorów

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: Babi Jar, Ponary, czetnicy

        – zna datę: wybuchu antyniemieckiego powstania w Paryżu (VIII 1942)

        – identyfikuje postacie: Josipa Broza-Tity, Raoula

        Wallenberga, Henryka Sławika,

        – porównuje sytuację ludności na terytoriach okupowanych przez Niemców

        Uczeń:

        – ocenia postawy wobec Holokaustu

        5. Wojna poza

        Europą

        1. Walki w Afryce Północnej

        2. Wojna na Atlantyku

        3. Przystąpienie Japonii do wojny

        4. Ofensywa japońska w Azji

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu: bitwa o Atlantyk

        – zna daty: ataku Japonii na USA (7 XII 1941), bitwy pod El Alamein (X–XI 1942), bitwy o Midway (VI 1942)

        – identyfikuje postać: Franklina Delano Roosevelta

        – wymienia główne strony konfliktu w Afryce i w rejonie Pacyfiku oraz ich najważniejsze cele strategiczne

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: Afrika Korps, pakt trzech, wilcze stada, konwój, Enigma

        – zna daty: podpisania paktu trzech (IX 1940), bitwy na Morzu Koralowym (V 1942), kapitulacji wojsk włoskich i niemieckich w Afryce (V 1943)

        – identyfikuje postać: Erwina Rommla

        – wyjaśnia, na czym polegało strategiczne znaczenie bitew pod El Alamein i pod Midway i lokalizuje je na mapie

        – wyjaśnia znaczenie bitwy o Atlantyk dla losów II wojny światowej

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: U-Boot, pancernik, lotniskowiec

        – zna daty: ataku Włoch na Egipt (VIII 1940), lądowania wojsk niemieckich w Afryce (1941), walk o Guadalcanal (VIII 1942 – II 1943)

        – identyfikuje postacie: Bernarda Montgomery’ego, Dwighta Davida Eisenhowera

        – przedstawia przebieg walk w Afryce

        – charakteryzuje ekspansję japońską w Azji

        – omawia działania wojenne na morzach i oceanach

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu: operacja „Torch”

        – zna datę: nalotów na Maltę (1940–1942)

        – wskazuje na mapie obszary opanowane przez Japończyków

        do końca 1942 r.

        – przedstawia rozwiązania militarne, które obie strony

        stosowały podczas zmagań na Oceanie Atlantyckim

        Uczeń:

        – ocenia konsekwencje włączenia się USA do wojny

        6. Droga do

        zwycięstwa

        1. Początek Wielkiej Koalicji

        2. Bitwa na Łuku Kurskim i jej następstwa

        3. Walki na Sycylii i we Włoszech

        4. Konferencja w Teheranie

        5. Otwarcie drugiego frontu w Europie

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów:

        Karta atlantycka, Wielka Koalicja, Wielka Trójka

        – zna datę: podpisania Karty atlantyckiej (14 VIII 1941 r.)

        – identyfikuje postacie: Józefa Stalina, Franklina Delano Roosevelta, Winstona Churchilla

        – wyjaśnia genezę powstania i cele Wielkiej Koalicji

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: konferencja w Teheranie, operacja „Overlord”

        – zna daty: bitwy na Łuku Kurskim (VII 1943), konferencji w Teheranie (XI–XII 1943), lądowania wojsk alianckich na Sycylii (VII 1943), bitwy o Monte Cassino (V 1944), operacji „Overlord” (6 VI 1944)

        – przedstawia decyzje podjęte podczas obrad Wielkiej Trójki w Teheranie

        – wyjaśnia, na czym polegało strategiczne znaczenie bitew i operacji militarnych na froncie wschodnim i zachodnim w latach 1943–1944

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: Lend-Lease Act, konferencja
        w Casablance, operacja „Market Garden”, linia Gustawa

        – zna daty: konferencji w Casablance (I 1943), ofensywy Armii Czerwonej na froncie wschodnim (VI 1944), zamachu na A. Hitlera (VII 1944), bitwy pod Falaise (VIII 1944)

        – identyfikuje postacie: Dwighta Eisenhowera, Stanisława Maczka

        – przedstawia etapy formowania się Wielkiej Koalicji antyhitlerowskiej

        – przedstawia decyzje podjęte pod-czas konferencji w Casablance

        – opisuje walki na froncie zachodnim i we Włoszech w latach 1943–1944

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu: operacja „Bagration”

        – identyfikuje postać: Clausa von Stauffenberga

        – przedstawia przyczyny, okoliczności i skutki zamachu na Hitlera

        – charakteryzuje założenia polityki zagranicznej wielkich mocarstw w czasie II wojny światowej

        Uczeń:

        – przedstawia wizję powojennego świata zarysowaną

        w Karcie atlantyckiej przez przywódców USA

        i Wielkiej Brytanii

        Koniec II wojny światowej

        1. Ład jałtański

        2. Koniec wojny w Europie

        3. Walki na Dalekim Wschodzie

        4. Kapitulacja Japonii

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu:

        ład jałtański

        – zna daty: konferencji jałtańskiej (4–11 II 1945), bezwarunkowej kapitulacji III Rzeszy (8/9 V 1945)

        – identyfikuje postacie: Józefa Stalina, Franklina Delano Roosevelta, Winstona Churchilla

        – przedstawia decyzje podjęte podczas konferencji jałtańskiej

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: operacja berlińska, bezwarunkowa kapitulacja, kamikadze

        – zna daty: operacji berlińskiej (IV 1945), zrzucenia bomb atomowych na Hiroszimę i Nagasaki (6 i 9 VIII 1945), bezwarunkowej kapitulacji Japonii (2 IX 1945)

        – przedstawia wielkie operacje strategiczne na froncie wschodnimi zachodnim

        – omawia okoliczności kapitulacji Japonii

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: Wał Pomorski, taktyka „żabich skoków”

        – zna daty: bitwy o Iwo Jimę (II–III 1945), zdobycia Berlina (2 V 1945),

        – identyfikuje postać: Douglasa MacArthura

        – charakteryzuje działania na froncie wschodnim, zachodnim i na Pacyfiku w latach 1944-1945

        – omawia metody prowadzenia walki w rejonie Azji i Pacyfiku oraz przedstawia ich skutki

        Uczeń:

        – zna daty: bitwy na Morzu Filipińskim (VI 1944),

        – charakteryzuje założenia polityki zagranicznej wielkich mocarstw w czasie II wojny światowej

        – wyjaśnia, w jakich okolicznościach nastąpiła kapitulacja III Rzeszy

        – ocenia założenia ładu jałtańskiego

        – ocenia decyzję Amerykanów o użyciu bomby atomowej przeciwko Japonii

        POWTÓRZENIE WIADOMOŚCI I SPRAWDZIAN Z ROZDZIAŁU I

        ROZDZIAŁ II: POLACY PODCZAS II WOJNY ŚWIATOWEJ
         

        1. Dwie okupacje

        1. Podział ziem polskich

        2. Okupacja niemiecka

        3. Terror hitlerowski

        4. Okupacja sowiecka

        5. Deportacje w głąb ZSRS

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: Generalne Gubernator­stwo, wysiedlenia, deportacja, sowietyzacja

        – wskazuje na mapie tereny pod okupacją niemiecką i sowiecką

        – charakteryzuje główne cele niemieckiej i sowieckiej polityki okupacyjnej

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: traktat o granicach
        i przyjaźni, łapanka, volkslista, akcja AB

        – zna daty: podpisania traktatu o granicach i przyjaźni (28 IX 1939), akcji AB (V–VI 1940), zbrodni katyńskiej (IV–V 1940)

        – wskazuje na mapie miejsca masowych egzekucji Polaków pod okupacją niemiecką oraz zsyłek i kaźni ludności polskiej w ZSRS

        – podaje przykłady terroru niemieckiego i sowieckiego

        – wyjaśnia, jaki cel zamierzali zrealizować Niemcy, mordując

        polską inteligencję

        – omawia okoliczności i przebieg zbrodni katyńskiej

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: volksdeutsch, „gadzinówka”, Akcja Specjalna „Kraków”, granatowa policja, Pawiak, paszportyzacja

        – zna daty: Akcji Specjalnej „Kraków” (XI 1939), paszportyzacji (1940)

        – identyfikuje postać: Hansa Franka

        – przedstawia i porównuje politykę okupanta niemieckiego na ziemiach wcielonych do III Rzeszy i w Generalnym Gubernatorstwie

        – charakteryzuje życie codzienne w kraju pod okupacją niemiecką na przykładzie Warszawy

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu: operacja „Tannenberg”

        – zna daty: wyborów do zgromadzeń na Kresach (X 1939), deportacji Polaków w głąb ZSRS (II, IV i VI 1940 oraz V/VI 1941)

        – przedstawia zmiany terytorialne na ziemiach polskich pod okupacją

        – przedstawia deportacji Polaków w głąb ZSRS

        Uczeń:

        – porównuje i ocenia okupacyjną politykę władz niemieckich i sowieckich wobec polskiego społeczeństwa
         

        2. Władze polskie na uchodźstwie

        1. Powstanie polskiego rządu na emigracji

        2. Stosunki polsko-sowieckie

        3. Armia Polska w ZSRS

        4. Sprawa katyńska

        5. Śmierć Sikorskiego

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu: rząd emigracyjny

        – identyfikuje postać: Władysława Sikorskiego

        – przedstawia okoliczności powstania polskiego rządu emigracyjnego

        – wyjaśnia, jakie znaczenie miała działalność rządu emigracyjnego dla Polaków w kraju i na uchodźstwie

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: układ Sikorski–Majski, armia Andersa, sprawa katyńska, katastrofa gibraltarska

        – zna daty: powstania rządu emigracyjnego (IX 1939), układu Sikorski–Majski (30 VII 1941), zerwania stosunków rządu emigracyjnego z ZSRS (25 IV 1943), katastrofy gibraltarskiej (4 VII 1943)

        – identyfikuje postacie: Władysława Raczkiewicza, Władysława Andersa, Stanisława Mikołajczyka

        – omawia postanowienia układu Sikorski–Majski

        – przedstawia okoliczności formowania się Armii Polskiej w ZSRS

        – wyjaśnia przyczyny zerwania przez ZSRS stosunków dyplomatycznych z polskim rządem emigracyjnym w Londynie

        Uczeń:

        – zna datę: ewakuacji armii Andersa na Bliski Wschód (VIII 1942)

        – identyfikuje postać: Kazimierza Sosnkowskiego

        – przedstawia okoliczności podpisania układu Sikorski–Majski

        – opisuje okoliczności wyjścia z ZSRS Armii Polskiej gen. Władysława Andersa

        – omawia polityczne skutki katastrofy gibraltarskiej

        – przedstawia tworzące się w ZSRS i w kraju pod okupacją ośrodki przyszłych polskich władz komunistycznych

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu: Rada Narodowa RP

        – omawia losy polskich żołnierzy internowanych po klęsce wrześniowej

        Uczeń:

        – ocenia znaczenie układu Sikorski–Majski dla sprawy polskiej w czasie II wojny światowej
         

        3. Polskie Państwo Podziemne

        1. Początki działalności konspiracyjnej

        2. Powstanie Armii Krajowej

        3. Działalność ZWZ-AK

        4. Polityczne podziały polskiego podziemia

        5. Polskie Państwo Podziemne

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: Polskie Państwo Podziemne, Armia Krajowa (AK)

        – zna datę: powstania AK (14 II 1942)

        – identyfikuje postacie: Stefana Roweckiego ps. Grot, Tadeusza Komorowskiego ps. Bór

        – wymienia sfery działalności Polskiego Państwa Podziemnego

        – wyjaśnia, jaką rolę odgrywała Armia Krajowa

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: Związek Walki Zbrojnej (ZWZ), Delegatura Rządu RP na Kraj, Rada Jedności Narodowej (RJN), Szare Szeregi, mały sabotaż, dywersja

        – zna datę: powstania Delegatury Rządu RP na Kraj (XII 1940)

        – identyfikuje postacie: Kazimierza Sosnkowskiego, Jana Bytnara ps. Rudy

        – wskazuje na mapie rejony najintensywniejszej działalności polskiej partyzantki

        – przedstawia struktury Polskiego Państwa Podziemnego

        – omawia rolę Rady Jedności Narodowej w strukturach Polskiego Państwa Podziemnego

        – wyjaśnia, na czym polegała działalność Delegata Rządu na Kraj

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: partyzantka Hubala, Służba Zwycięstwu Polski (SZP), cichociemni, Kedyw, akcja scaleniowa

        – zna daty: powstania SZP (IX 1939), ZWZ (XI 1939)
        – identyfikuje postacie: Henryka Dobrzańskiego, Jana Karskiego, Jana Nowaka-Jeziorańskiego

        – omawia proces budowania struktur wojskowych Polskiego Państwa Podziemnego

        – wyjaśnia, na czym polegała akcja scaleniowa

        – wymienia najważniejsze akcje zbrojne ZWZ-AK

        – charakteryzuje działalność polskich partii politycznych w okresie okupacji

        – przedstawia działalność Delegatury Rządu na Kraj

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: Polityczny Komitet Porozumiewawczy (PKP), Narodowa Organizacja Wojskowa, Bataliony Chłopskie, Narodowe Siły Zbrojne, Gwardia Ludowa, Armia Ludowa (AL)

        – zna daty: akcji pod Arsenałem (1943), zamachu na F. Kutscherę (II 1944)

        – identyfikuje postacie: Michała Karaszewicza-Tokarzewskiego, Cyryla Ratajskiego, Franza Kutschery

        – charakteryzuje działalność partyzantki majora Hubala

        – omawia strukturę i działalność Szarych Szeregów

        – wyjaśnia, w jaki sposób rząd emigracyjny utrzymywał kontakty z krajem pod okupacją

        		  
         

        TSW – Zbrojne akcje polskiego ruchu oporu

        1. Akcja pod Arsenałem

        2. Akcja „Główki”

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu: akcja pod Arsenałem

        – zna datę: akcji pod Arsenałem (III 1943)

        – identyfikuje postać: Jana Bytnara ps. Rudy

        – przedstawia przyczyny i skutki akcji pod Arsenałem

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: zamach na F. Kutscherę, sabotaż, dywersja, Kedyw

        – zna datę: zamachu na Franza Kutscherę (II 1944)

        – identyfikuje postacie: Tadeusza Zawadzkiego ps. Zośka, Franza Kutschery

        – przedstawia przyczyny i skutki zamachu na F. Kutscherę

        – wyjaśnia, jakie represje spotkały Polaków za przeprowadzenie akcji pod Arsenałem

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów:

        akcja pod Arsenałem („Meksyk II”), akcja „Główki”

        – identyfikuje postać: Emila Fieldorfa ps. Nil

        – przedstawia metody działalności Kedywu

        – omawia przebieg akcji pod Arsenałem

        Uczeń:

        – zna datę: decyzji AK o przejściu od biernego oporu do ograniczonej walki z okupantem (1942)

        – omawia przebieg zamachu na F. Kutscherę

        Uczeń:

        – ocenia zaangażowanie młodych ludzi w walce z okupantem
         

        4. Społeczeństwo polskie pod okupacją

        1. Niemiecki terror

        2. Postawa Polaków wobec okupacji

        3. Zagłada polskich Żydów

        4. Powstanie w getcie warszawskim

        5. Polacy wobec Holokaustu

        6. Rzeź wołyńska

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: łapanka, Holokaust, getto

        – wymienia postawy Polaków wobec polityki okupanta niemieckiego

        – przedstawia metody eksterminacji narodu żydowskiego

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: Generalny Plan Wschód, Rada Pomocy Żydom „Żegota”, Sprawiedliwy wśród Narodów Świata, rzeź wołyńska

        – zna daty: powstania Generalnego Planu Wschód (1942), wybuchu powstania w getcie warszawskim (19 IV 1943), rzezi wołyńskiej (1943)

        – identyfikuje postacie: Marka Edelmana, Ireny Sendlerowej, Józefa i Wiktorii Ulmów

        – przedstawia założenia Generalnego Planu Wschód

        – wyjaśnia, w jakim celu okupanci prowadzili walkę z polską kulturą

        Uczeń:

        – wymienia znaczenie terminów: kontyngent, czarny rynek, Żydowska Organizacja Bojowa (ŻOB), szmalcownik, Ukraińska Powstańcza Armia (UPA), czystki etniczne

        – zna daty: decyzji o przeprowadzeniu Holokaustu (1942), początku wysiedleń na Zamojszczyźnie (XI 1942), tzw. krwawej niedzieli (11 VII 1943)

        – identyfikuje postacie: Władysława Bartoszewskiego, Zofii Kossak-Szczuckiej, Witolda Pileckiego, Jana Karskiego

        – omawia wysiedlenia na Zamojszczyźnie i ich skutki

        – charakteryzuje warunki życia w getcie

        – opisuje postawy Polaków wobec Holokaustu

        – przedstawia przyczyny i przebieg konfliktu polsko-ukraińskiego na Kresach Wschodnich

        Uczeń:

        – zna daty: zamordowania rodziny Ulmów (24 III 1944)

        – identyfikuje postać: Stepana Bandery

        – opisuje przebieg powstania w getcie warszawskim

        – przedstawia stosunek państw zachodnich do Holokaustu

        Uczeń:

        – ocenia postawy Polaków wobec polityki okupantów

        – ocenia postawy Polaków wobec Holokaustu
         

        5. Plan „Burza” i powstanie

        warszawskie

        1. Plan „Burza” i jego przebieg

        2. Przyczyny wybuchu powstania warszawskiego

        3. Wybuch powstania

        4. Walki powstańcze

        5. Upadek i skutki powstania

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu:
        godzina „W”

        – zna czas trwania powstania warszawskiego (1 VIII–2 X 1944)

        – przedstawia przyczyny i opisuje skutki powstania warszawskiego

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu: plan „Burza”, zrzuty

        – zna daty: opracowania planu „Burza” (1943/1944)

        – identyfikuje postać: Tadeusza Komorowskiego ps. Bór, Leopolda Okulickiego

        – przedstawia założenia planu „Burza”

        – charakteryzuje etapy przebiegu powstania warszawskiego

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu: operacja „Ostra Brama”

        – zna daty: operacji „Ostra Brama” (VII 1944)

        – identyfikuje postać: Antoniego Chruściela ps. Monter

        – opisuje realizację planu „Burza” na Kresach Wschodnich

        – przedstawia sytuację w Warszawie w przededniu powstania i opisuje jej wpływ na bezpośrednią decyzję wydania rozkazu o wybuchu powstania

        – omawia postawę wielkich mocarstw wobec powstania warszawskiego

        Uczeń:

        – identyfikuje postać: Ericha von dem Bacha-Zelewskiego

        – omawia okoliczności polityczne i militarne, które wpłynęły na podjęcie decyzji o wybuchu powstania w Warszawie

        Uczeń:

        – ocenia decyzję władz polskiego podziemia dotyczącą wybuchu powstania, uwzględniając sytuację międzynarodową i wewnętrzną

        – ocenia postawę aliantów zachodnich i ZSRS wobec powstania warszawskiego
         

        6. Polacy
        w koalicji anty-hitlerowskiej

        1. Armia Polska we Francji

        2. Polskie Siły Zbrojne w Wielkiej Brytanii

        3. Polacy podczas walk w Europie Zachodniej

        4. Wojsko Polskie w ZSRS

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie

        – wymienia i wskazuje na mapie miejsca najważniejszych bitew II wojny światowej z udziałem Polaków (walki o Narwik, bitwa o Anglię, oblężenie Tobruku, Monte Cassino, Arnhem)

        Uczeń:

        – zna daty: walk o Narwik (V 1940), walk o Tobruk (VIII – XII 1941), walk o Monte Cassino (V 1944), bitwy pod Lenino (X 1943)

        – identyfikuje postać: Władysława Andersa

        – wymienia polskie formacje wojskowe uczestniczące w najważniejszych bitwach II wojny światowej

        Uczeń:

        – zna daty: powstania armii gen. Z. Berlinga w ZSRS (V 1943), bitwy pod Falaise (VIII 1944), bitwy pod Arnhem (IX 1944)

        – identyfikuje postacie: Stanisława Maczka, Stanisława Sosabowskiego, Zygmunta Berlinga

        – opisuje szlak bojowy polskich jednostek wojsko­wych walczących na lądzie, na morzu i w powietrzu na wszystkich frontach II wojny światowej

        Uczeń:

        – identyfikuje postacie: Zygmunta Szyszko-Bohusza, Karola Świerczewskiego

        – charakteryzuje proces formowania się polskich oddziałów wojskowych we Francji

        Uczeń:

        – ocenia udział Polaków w walkach na frontach II wojny światowej
         

        7. Sprawa polska pod koniec wojny

        1. Polska lubelska

        2. Jałta a sprawa polska

        3. Represje wobec Polskiego Państwa Podziemnego

        4. Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: Manifest PKWN, Polska lubelska, Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej (TRJN)

        – zna daty: ogłoszenia Manifestu PKWN (22 VII 1944), powstania TRJN (VI 1945)

        – wyjaśnia, w jakich okolicznościach komuniści przejęli władzę w Polsce

        – omawia okoliczności i skutki powstania TRJN

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: Polska Partia Robotnicza (PPR), proces szesnastu

        – zna daty: powstania PPR (1942), konferencji w Teheranie (1943), konferencji w Jałcie (II 1945), procesu szesnastu (VI 1945),

        – identyfikuje postacie: Stanisława Mikołajczyka, Leopolda Okulickiego, Bolesława Bieruta

        – wymienia postanowienia konferencji w Teheranie i w Jałcie dotyczące sprawy Polski

        – przedstawia najważniejsze etapy procesu przejmowania władzy w Polsce przez komunistów

        – przedstawia metody działania polskich komunistów w celu przejęcia władzy w państwie

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: Krajowa Rada Narodowa (KRN), Niepodległość („NIE”)

        – zna daty: powołania KRN (31 XII 1943/1 I 1944), powstania Rządu Tymczasowego Rzeczypospolitej Polskiej (XII 1944), rozwiązania AK (19 I 1945)

        – identyfikuje postacie: Edwarda Osóbki-
        -Morawskiego, Augusta Emila Fieldorfa ps. Nil

        – podaje przejawy zależności powojennej Polski od ZSRS

        – opisuje metody represji zastosowane przez komunistów wobec Polskiego Państwa Podziemnego

        Uczeń:

        – identyfikuje postacie: Iwana Sierowa, Jana Stanisława Jankowskiego, Kazimierza Pużaka

        – wyjaśnia, w jaki sposób decyzje Wielkiej Trójki w Teheranie

        łamały postanowienia Karty atlantyckiej

        – omawia postawy działaczy Polskiego Państwa Podziemnego wobec reżimu komunistycznego

        Uczeń:

        – ocenia stosunek wielkich mocarstw do sprawy polskiej
         

        POWTÓRZENIE WIADOMOŚCI I SPRAWDZIAN Z ROZDZIAŁU II
         

        ROZDZIAŁ III: ŚWIAT PO II WOJNIE ŚWIATOWEJ
         

        1. Powojenny podział świata

        1. Skutki II wojny światowej

        2. Konferencja w Poczdamie

        3. Procesy norymberskie

        4. Powstanie ONZ

        5. Plan Marshalla

        6. Okupacja Niemiec

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: Organizacja Narodów Zjednoczonych, Karta Narodów Zjednoczonych

        – zna daty: podpisania Karty Narodów Zjednoczonych (VI 1945), konferencji poczdamskiej (VII–VIII 1945)

        – identyfikuje postacie: Józefa Stalina, Harry’ego Trumana

        – wymienia postanowienia konferencji w Poczdamie

        – przedstawia cele ONZ

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: układ dwubiegunowy, procesy norymberskie, Rada Bezpieczeństwa ONZ, Zgromadzenie Ogólne ONZ, sekretarz generalny ONZ, Powszechna deklaracja praw człowieka, strefa okupacyjna

        – zna daty: konferencji założycielskiej ONZ (IV 1945), I procesu norymberskiego (XI 1945 – X 1946), uchwalenia Powszechnej deklaracji praw człowieka (1948)

        – wskazuje na mapie podział Europy na blok zachodni i wschodni

        – przedstawia bilans II wojny światowej dotyczący strat ludności i zniszczeń

        – omawia strukturę ONZ i jej działalność w okresie powojennym

        – opisuje politykę zwycięskich mocarstw wobec Niemiec

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: plan Marshalla (Europejski Plan Odbudowy), denazyfikacja, demilitaryzacja, dekartelizacja, demokratyzacja

        – zna daty: ogłoszenia planu Marshalla (VI 1947)

        – identyfikuje postacie: Clementa Attlee, George’a Marshalla

        – wskazuje na mapie państwa, które

        przyjęły pomoc USA w ramach planu Marshalla

        – przedstawia polityczne skutki II wojny światowej

        – wyjaśnia przyczyny dominacji USA i ZSRS
        w powojennym świecie

        Uczeń:

        – wyjaśnia, dlaczego państwa Europy Wschodniej nie skorzystały

        z planu Marshalla

        – wyjaśnia, w jaki sposób zrealizowano w Niemczech zasadę czterech D

        – porównuje politykę państw zachodnich i ZSRS wobec Niemiec pod okupacją

        Uczeń:

        – ocenia znaczenie powstania ONZ i NATO
         

        2. Początek zimnej wojny

        1. Ekspansja komunizmu w Europie

        2. Doktryna Trumana

        3. Kryzys berliński

        4. Powstanie NATO

        5. Powstanie berlińskie

        6. Powstanie dwóch państw niemieckich

        7. Budowa muru berlińskiego

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: żelazna kurtyna, zimna wojna, mur berliński

        – zna daty: proklamowania RFN (IX 1949), powstania NRD (X 1949), budowy muru berlińskiego (1961)

        – identyfikuje postać: Harry’ego Trumana

        – wskazuje na mapie terytorium RFN i NRD

        – wyjaśnia, czym była zimna wojna

        – przedstawia przyczyny powstania dwóch państw niemieckich

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: doktryna Trumana, blokada Berlina Zachodniego, NATO

        – zna daty: ogłoszenia doktryny Trumana (III 1947), blokady Berlina Zachodniego (VI 1948–V 1949), powstania NATO (1949)

        – identyfikuje postać: Konrada Adenauera

        – wskazuje na mapie żelazną kurtynę

        – przedstawia sposób przejmowania władzy przez komunistów w państwach Europy Środkowo-Wschodniej

        – wyjaśnia, w jaki sposób doktryna Trumana miała powstrzymać rosnące wpływy komunistów na świecie

        – wskazuje okoliczności powstania NATO

        – opisuje okoliczności budowy muru berlińskiego

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: Bizonia, powstanie berlińskie

        – zna daty: przemówienia W. Churchilla w Fulton (III 1946), powstania Bizonii (1947), powołania Trizonii (1949), powstania berlińskiego (VI 1953)

        – wskazuje na mapie podział Niemiec na strefy okupacyjne

        – przedstawia proces powstania dwóch państw niemieckich

        Uczeń:

        – identyfikuje postać Waltera Ulbrichta

        – wyjaśnia genezę blokady Berlina Zachodniego

        – podaje przyczyny wybuchu powstania berlińskiego

        – omawia różnice między państwami niemieckimi

        Uczeń:

        – ocenia politykę ZSRS wobec państw Europy Środkowo-Wschodniej

        – ocenia politykę państw okupacyjnych wobec Niemiec
         

        TSW – Historia muru berlińskiego

        1. Miasto podzielone żelazną kurtyną

        2. Ucieczka do lepszego świata

        3. Solidarni z berlińczykami

        4. Upadek muru

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu: mur berliński

        – zna daty: rozpoczęcia budowy muru berlińskiego (VIII 1961), zburzenia muru berlińskiego (XI 1989), zjednoczenia Niemiec (1990)

        – wymienia przyczyny zbudowania muru berlińskiego

        – omawia okoliczności upadku muru berlińskiego

        Uczeń:

        – identyfikuje postać: Helmuta Kohla

        – wyjaśnia, jaką rolę w propagandzie komunistycznej odgrywał mur berliński

        – wyjaśnia, dlaczego ludzie uciekali do Berlina Zachodniego

        Uczeń:

        – identyfikuje postacie: Johna Fitzgeralda Kennedy’ego, Ronalda Reagana

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu: Checkpoint Charlie

        – zna daty: śmierci pierwszej ofiary (VIII 1961) przy próbie przekroczenia muru berlińskiego, wydarzeń przy Checkpoint Charlie (1961)

        – opisuje, jak budowano mur berliński

        – wyjaśnia, w jaki sposób opinia międzynarodowa zareagowała na budowę muru berlińskiego

        Uczeń:

        – ocenia znaczenie, jakie dla podzielonego Berlina miały wizyty prezydentów USA J.F. Kennedy’ego i R. Reagana
         

        3. Za żelazną kurtyną

        1. ZSRS po II wojnie światowej

        2. Kraje demokracji ludowej

        3. Odwilż w bloku wschodnim

        4. Powstanie węgierskie

        5. Polityka odprężenia

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: kraje demokracji ludowej, powstanie węgierskie

        – zna datę: wybuchu powstania węgierskiego (X 1956)

        – omawia cechy charakterystyczne państw demokracji ludowej

        – wymienia przyczyny i skutki powstania węgierskiego w 1956 r.

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: odwilż, tajny referat Chruszczowa, destalinizacja, Układ Warszawski

        – zna daty: śmierci J. Stalina (5 III 1953 r.), powstania Układu Warszawskiego (1955), XX Zjazdu KPZR (II 1956)

        – identyfikuje postać: Nikity Chruszczowa

        – wyjaśnia znaczenie śmierci Stalina dla przemian w ZSRS i krajach demokracji ludowej

        – omawia przejawy odwilży w ZSRS

        – przedstawia najważniejsze tezy referatu N. Chruszczowa na XX Zjeździe KPZR i konsekwencje wygłoszenia tego przemówienia

        – omawia okoliczności powstania i znaczenie Układu Warszawskiego

        – wymienia przejawy odprężenia w relacjach międzynarodowych w latach 1953–1960

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej (RWPG)

        – zna daty: powstania RWPG (1949), wkroczenia Armii Czerwonej na Węgry (XI 1956), końca okresu odprężenia między Wschodem a Zachodem (1960)

        – identyfikuje postacie: Josipa Broza-Tity, Ławrientija Berii, Imre Nagya

        – wyjaśnia, w jakich okolicznościach doszło do konfliktu między

        ZSRS a komunistycznymi władzami Jugosławii

        – charakteryzuje sposób sprawowania władzy
        i prowadzoną politykę przez N. Chruszczowa

        – przedstawia przebieg powstania węgierskiego z 1956 r.

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: żdanowszczyzna, Kominform

        – zna daty: powstania Kominformu (IX 1947),

        – identyfikuje postać: Andrieja Żdanowa

        – charakteryzuje i porównuje sytuację społeczno-polityczną w ZSRS po zakończeniu II wojny światowej
        i po śmierci Stalina

        Uczeń:

        -
         

        4. Daleki Wschód po II wojnie

        światowej

        1. Wojna domowa w Chinach

        2. Polityka wewnętrzna Mao Zedonga

        3. Wojna koreańska

        4. Klęska Francji w Indochinach

        Uczeń:

        – zna datę: wojny w Korei (1950–1953)

        – wskazuje na mapie Koreę, Wietnam i Chiny

        – wymienia komunistyczne kraje Dalekiego Wschodu

        – omawia przyczyny i skutki konfliktów w Azji w czasie zimnej wojny

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: Wielki Skok, rewolucja kulturalna

        – zna daty: wojny domowej w Chinach (1946–1949), początku Wielkiego Skoku (1958), rewolucji kulturalnej (1966–1968)

        – identyfikuje postacie: Mao Zedonga, Kim Ir Sena, Ho Szi Mina

        – omawia sposoby realizacji i skutki tzw. Wielkiego Skoku w Chinach

        – wyjaśnia, w jaki sposób przebiegała rewolucja kulturalna w Chinach

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: Kuomintang, reedukacja

        – zna daty: powstania Chińskiej Republiki Ludowej (X 1949), proklamowania Republiki Chińskiej (1949), bitwy pod Dien Bien Phu (1954)

        – identyfikuje postacie: Czang Kaj-szeka, Douglasa MacArthura

        – przedstawia przyczyny i skutki wojny domowej w Chinach po II wojnie światowej

        – opisuje skutki polityki gospodarczej i kulturalnej Mao Zedonga

        – opisuje proces dekolonizacji Indochin

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: Czerwona Gwardia (hunwejbini), Czerwona książeczka

        – zna daty: rozejmu w Panmundżonie (1953)

        – opisuje komunistyczne reżimy w Chinach i Korei Północnej,

        szczególnie uwzględniając stosunek władzy do jednostki

        – przedstawia rywalizację USA i ZSRS podczas wojny w Korei

        Uczeń:

        – ocenia następstwa procesu dekolonizacji
         

        5. Rozpad systemu kolonialnego

        1. Przyczyny rozpadu systemu kolonialnego

        2. Powstanie Indii i Pakistanu

        3. Konflikt indyjsko-pakistański

        4. Upadek kolonializmu w Afryce

        5. Kraje Trzeciego Świata

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: dekolonizacja, Trzeci Świat

        – wskazuje przyczyny rozpadu systemu kolonialnego

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: metoda tzw. biernego oporu, Rok Afryki

        – zna datę: Roku Afryki (1960)

        – identyfikuje postać: Mahatmy Gandhiego

        – przedstawia skutki rozpadu brytyjskiego imperium kolonialnego w Indiach

        – charakteryzuje problemy państw Trzeciego Świata po uzyskaniu niepodległości

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: Indyjski Kongres Narodowy, Liga Muzułmańska, Organizacja Jedności Afrykańskiej (OJA), Ruch Państw Niezrzeszonych, neokolonializm

        – zna daty: powstania Indii i Pakistanu (1947), konferencji w Bandungu (1955)

        – wyjaśnia, jaką rolę w procesie dekolonizacji Indii odegrał Indyjski Kongres Narodowy

        – podaje przyczyny konfliktu indyjsko-pakistańskiego

        Uczeń:

        – zna daty: wojny w Algierii (1954–1962), wojny w Biafrze (1967)

        – identyfikuje postać: Charles’a de Gaulle’a

        – charakteryzuje konflikty zbrojne w Afryce w dobie dekolonizacji i po 1960 r.

        Uczeń:

        – przedstawia najważniejsze skutki polityczne i gospodarcze procesu dekolonizacji

        – ocenia rolę Mahatmy Gandhiego w procesie dekolonizacji Indii
         

        6. Konflikt na Bliskim Wschodzie

        1. Powstanie państwa Izrael

        2. Kryzys sueski

        3. Wojna sześciodniowa i Jom Kippur

        4. Konflikt palestyński pod koniec XX w.

        5. Rewolucja islamska w Iranie

        6. I wojna w Zatoce Perskiej

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: Bliski Wschód, konflikt żydowsko-palestyński

        – omawia charakter konfliktu bliskowschodniego

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: syjonizm, wojna sześciodniowa, wojna Jom Kippur, Organizacja Wyzwolenia Palestyny (OWP)

        – zna daty: powstania Izraela (1948), wojny sześciodniowej (1967), wojny Jom Kippur (1973), I wojny w Zatoce Perskiej (1990)

        – identyfikuje postacie: Dawida Ben Guriona, Jasira Arafata

        – wskazuje na mapie rejon Bliskiego Wschodu i Zatoki Perskiej

        – przedstawia okoliczności, w jakich powstało państwo Izrael

        – wymienia przyczyny i skutki konfliktów izraelsko-arabskich

        – omawia konflikt w rejonie Zatoki Perskiej

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: intifada, Autonomia Palestyńska, operacja „Pustynna burza”

        – zna daty: wydania deklaracji Balfoura (1917), wojny o niepodległość Izraela (1948–1949), wojny izraelsko-egipskiej (X 1956), porozumienia w Camp David (1978), wybuchu intifady (1987), porozumienia z Oslo (1993)

        – identyfikuje postacie: Ruhollaha Chomeiniego, Saddama Husajna

        – omawia proces powstawania państwa Izrael i jego funkcjonowanie w pierwszych latach niepodległości

        – przedstawia przyczyny i skutki rewolucji islamskiej w Iranie

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: kibuc, szyici, zamach w Monachium

        – zna daty: rezolucji ONZ o podziale Palestyny (1947), nacjonalizacji Kanału Sueskiego (1956), zamachu w Monachium (1972)

        – identyfikuje postacie: Gamala Abdela Nasera, Menachema Begina

        – charakteryzuje i ocenia zjawisko terroryzmu palestyńskiego

        Uczeń:

        – ocenia rolę światowych mocarstw w konflikcie bliskowschodnim
         

        7. Zimna wojna i wyścig zbrojeń

        1. Rywalizacja Wschód–Zachód

        2. Kryzys kubański

        3. Wojna w Wietnamie

        4. Rządy Breżniewa

        5. Praska wiosna

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów:

        praska wiosna, wyścig zbrojeń

        – zna datę: praskiej wiosny (1968)

        – identyfikuje postać: Fidela Castro

        – omawia przyczyny i skutki praskiej wiosny

        – wyjaśnia, na czym polegała rywalizacja między USA i ZSRS w dziedzinach: wojskowości i podboju kosmosu

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: kryzys kubański, lądowanie w Zatoce Świń, odprężenie

        – zna daty: desantu w Zatoce Świń (1961), ogłoszenia blokady morskiej Kuby (X 1962), wojny w Wietnamie (1957–1975), interwencji wojsk Układu Warszawskiego w Czechosłowacji (20/21 VIII 1968)

        – identyfikuje postacie: Nikity Chruszczowa, Johna F. Kennedy’ego, Richarda Nixona, Leonida Breżniewa, Alexandra Dubčeka

        – przedstawia przyczyny i skutki konfliktu kubańskiego

        – przedstawia przyczyny i skutki amerykańskiej interwencji w Wietnamie

        – wyjaśnia okoliczności interwencji sił Układu Warszawskiego w Czechosłowacji

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: Vietcong, Konferencja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, Czerwoni Khmerzy

        – zna daty: przejęcia władzy na Kubie przez F. Castro (1959), Konferencji Bezpieczeństwa

        i Współpracy w Europie (1973–1975), dyktatury Czerwonych Khmerów (1975–1979),

        – identyfikuje po-stać Dwighta Eisenhowera

        – omawia główne założenia polityki zagranicznej ZSRS
        i USA w latach 60. i 70. XX w.

        – przedstawia skutki rządów Czerwonych Khmerów w Kambodży

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu: „gorąca linia” między Moskwą
        i Waszyngtonem

        – zna daty: umieszczenia pierwszego sztucznego satelity w kosmosie (1947), wysłania pierwszego człowieka w kosmos (1961), lądowania na Księżycu (1969),

        – identyfikuje postacie: Pol Pota, Jurija Gagarina, Neila Armstronga

        Uczeń:

        – omawia wpływy ZSRS na świecie i ocenia ich polityczne konsekwencje
         

        8. Droga ku wspólnej Europie

        1. Demokratyzacja Europy Zachodniej

        2. Upadek europejskich dyktatur

        3. Początek integracji europejskiej

        4. Od EWG do Unii Europejskiej

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: traktaty rzymskie, Unia Europejska, euro

        – zna daty: powstania EWWiS (1952), podpisania traktatów rzymskich (1957), powstania Unii Europejskiej (1993)

        – identyfikuje po-stać: Roberta Schumana

        – wskazuje na mapie państwa założycielskie

        EWG

        – podaje przyczyny integracji europejskiej

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: Europejska Wspólnota Węgla i Stali (EWWiS), Europejska Wspólnota Gospodarcza (EWG), Europejska Wspólnota Energii Atomowej (Euratom), Komisja Europejska,
        Parlament Europejski, układ
        z Schengen, traktat z Maasticht

        – zna daty: podpisania układu w Schengen (1985), zawarcia traktatu w Maastricht (1992)

        – identyfikuje postacie: Konrada Adenauera, Alcida De Gasperiego

        – wskazuje na mapie państwa należące do UE

        – wymienia zjawiska, które wpłynęły na umocnienie się demokracji w Europie Zachodniej po II wojnie światowej

        – przedstawia etapy tworzenia Unii Europejskiej

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: plan Schumana, Rada Europejska

        – zna daty: ogłoszenia planu Schumana (1950), powstania Komisji Wspólnot

        Europejskich (1967)

        – wskazuje na mapie etapy rozszerzania EWG

        – omawia wpływ integracji europejskiej na rozwój gospodarczy i demokratyzację państw Europy Zachodniej

        – porównuje sytuację gospodarczą państw Europy Zachodniej i Wschodniej

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: Organizacja Europejskiej Współpracy Gospodarczej (OEEC), Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD)

        – zna daty: rewolucji goździków (1974), końca dyktatury F. Franco w Hiszpanii (1975)

        – identyfikuje postacie: Antonia de Oliveiry Salazara, króla Juana Carlosa

        – wyjaśnia, w jaki sposób doszło do demokratycznych

        przemian w krajach Europy

        Zachodniej i

        Południowej

        Uczeń:

        – ocenia gospodarcze i polityczne skutki integracji europejskiej
         

        9. Przemiany społeczne i kulturowe

        w drugiej połowie XX w.

        1. Rewolucja obyczajowa

        2. Ruchy kontestatorskie

        3. Bunty studenckie

        4. Ruchy feministyczne

        5. Terroryzm polityczny

        6. Walka z segregacją rasową

        7. Sobór Watykański II

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu: rewolucja obyczajowa

        – omawia cechy charakterystyczne rewolucji obyczajowej i jej skutki

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: ruch kontestatorski, hipisi, pacyfizm, feminizm, segregacja rasowa

        – zna daty: obrad Soboru Watykańskiego II (1962–1965), zniesienia segregacji rasowej w USA (1964)

        – identyfikuje postacie: Martina Luthera Kinga, Jana XXIII, Pawła VI

        – przedstawia przyczyny przemian społecznych i kulturowych w drugiej połowie XX w.

        – wymienia hasła ruchów kontestatorskich

        – przedstawia cele buntów studenckich w krajach zachodnich w latach 60.

        – wyjaśnia, na czym polegała walka z segregacją rasową w USA

        – wymienia skutki obrad Soboru Watykańskiego II

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: rewolucja seksualna, kontrkultura, Greenpeace, Woodstock, terroryzm polityczny

        – zna daty: buntów studenckich we Francji (1968), festiwalu w Woodstock (1969), marszu w Waszyngtonie (1963)

        – wymienia przykłady zespołów rockowych, które miały wpływ na kształtowanie się kultury młodzieżowej lat 60. i 70.

        – omawia cechy charakterystyczne ruchów kontestatorskich

        – prezentuje poglądy ruchów feministycznych w XX w.

        – omawia przyczyny, przejawy i skutki buntów studenckich

        – opisuje walkę o równouprawnienie w USA

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: Frakcja Czerwonej Armii, Czerwone Brygady

        – identyfikuje postacie: Adreasa

        Baadera, Alda Moro

        – podaje przykłady wybitnych osobowości ruchów kontestatorskich

        – omawia genezę, przejawy i skutki terroryzmu politycznego

        Uczeń:

        – ocenia skutki społeczne, kulturalne i polityczne przemian obyczajowych lat 60. XX w.

        – ocenia znaczenie reform Soboru Watykańskiego II
         

        POWTÓRZENIE WIADOMOŚCI I SPRAWDZIAN Z ROZDZIAŁU III
         

        ROZDZIAŁ IV: POLSKA PO II WOJNIE ŚWIATOWEJ
         

        1. Początki władzy komunistów
        w Polsce

        1. Nowa Polska

        2. Przesiedlenia ludności

        3. Postawy polskiego społeczeństwa

        4. Referendum ludowe

        5. Sfałszowane wybory

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: Ziemie Odzyskane, referendum ludowe

        – zna daty: referendum ludowego (30 VI 1946), pierwszych powojennych wyborów parlamentarnych (I 1947)

        – identyfikuje postacie: Stanisława Mikołajczyka, Bolesława Bieruta, Władysława Gomułki

        – wskazuje na mapie granice Polski po II wojnie światowej

        – przedstawia etapy przejmowania władzy w Polsce przez komunistów

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: linia Curzona, repatrianci, akcja „Wisła”, Polskie Stronnictwo Ludowe (PSL), „cuda nad urną”, demokracja ludowa

        – zna daty: pogromu kieleckiego (1946), akcji „Wisła”(1947)

        – identyfikuje postać: Józefa Cyrankiewicza

        – wskazuje na mapie kierunki powojennych przesiedleń ludności na ziemiach polskich

        – omawia zmiany terytorium Polski po II wojnie światowej w odniesieniu do granic z 1939 r.

        – przedstawia przyczyny i skutki migracji ludności na ziemiach polskich po II wojnie światowej

        – omawia przyczyny i skutki akcji „Wisła”

        – przedstawia okoliczności i skutki przeprowadzenia referendum ludowego

        – opisuje metody, dzięki którym komuniści zdobyli władzę w Polsce

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: partie koncesjonowane, Urząd Bezpieczeństwa (UB), Milicja Obywatelska (MO), cenzura prewencyjna

        – zna daty: polsko-sowieckiego układu granicznego (VIII 1945), uchwalenia „małej konstytucji” (II 1947), uznania nienaruszalności polskiej granicy zachodniej przez NRD (1950) i RFN (1970)

        – charakteryzuje międzynarodowe uwarunkowania ukształtowania polskiej granicy państwowej
        po II wojnie światowej

        – przedstawia stosunek polskich partii politycznych do referendum ludowego

        – podaje przejawy zależności powojennej Polski od ZSRS

        Uczeń:

        – identyfikuje postacie: Karola Świerczewskiego, Augusta Hlonda

        – przedstawia proces odbudowy ośrodków uniwersyteckich w powojennej Polsce

        – przedstawia różne postawy społeczeństwa polskiego wobec nowej władzy oraz ich uwarunkowania polityczne, społeczne i ekonomiczne

        Uczeń:

        – ocenia postawy Polaków wobec nowego reżimu
         

        TSW – Jak Polacy zajmowali Ziemie Odzyskane?

        1. Przejmowanie kontroli

        2. Napływ osadników

        3. Zagospodarowywanie Ziem Odzyskanych

        4. Sami swoi

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu: Ziemie Odzyskane

        – zna datę: początku napływu osadników na Ziemie Odzyskane (1945)

        – wymienia, skąd pochodzili osadnicy, którzy znaleźli się na Ziemiach Odzyskanych

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu: szabrownictwo

        – zna datę: akcji „Wisła” (1947)

        – omawia proces przejmowania kontroli nad Ziemiami Odzyskanymi przez Polaków

        – omawia przyczyny napływu osadników na Ziemie Odzyskane

        – przedstawia postawy Polaków, którzy znaleźli się na Ziemiach Odzyskanych

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu: Ministerstwo Ziem Odzyskanych

        – zna datę: utworzenia dywizji rolniczo-gospodarczej do przejmowania Ziem Odzyskanych (1945)

        – identyfikuje postać: Władysława Gomułki

        – wyjaśnia, w jaki sposób propaganda komunistyczna upowszechniała ideę Ziem Odzyskanych

        – wyjaśnia, jak władze polskie traktowały Niemców zamieszkujących Ziemie Odzyskane

        Uczeń:

        – identyfikuje postać: Augusta Hlonda

        – przedstawia rolę Kościoła katolickiego w integracji Ziem Odzyskanych z Polską

        – wymienia przykłady filmowych adaptacji losów Ziem Odzyskanych i ich mieszkańców

        Uczeń:

        – ocenia politykę władz komunistycznych wobec Ziem Odzyskanych
         

        2. Opór społeczny wobec komunizmu

        1. Początek terroru

        2. Podziemie antykomunistyczne

        3. Represje komunistyczne

        4. Jak ujawniano kulisy bezpieki?

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu: żołnierze niezłomni (wyklęci)

        – identyfikuje postacie: Danuty Siedzikówny ps. Inka, Witolda Pileckiego

        – wymienia przykłady represji stosowanych wobec antykomunistycznego ruchu oporu

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: podziemie niepodległościowe, Zrzeszenie „Wolność i Niezawisłość” (WiN)

        – zna daty: powołania WiN (IX 1945), wykonania wyroków śmierci na Witoldzie Pileckim (1948), Danucie Siedzikównie ps. Inka (1948) i Emilu Fieldorfie ps. Nil (1953)

        – identyfikuje postacie: Jana Rodowicza ps. Anoda, Emila Fieldorfa ps. Nil, Jana Nowaka-Jeziorańskiego

        – wyjaśnia, jakie cele przyświecały organizacjom podziemia niepodległościowego

        – przedstawia metody działania organizacji podziemia niepodległościowego

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego (MBP), Urząd Bezpieczeństwa (UB), Radio Wolna Europa

        – zna daty: wykonania wyroków śmierci na Zygmuncie Szendzielarzu ps. Łupaszka (1948), ucieczki Józefa Światły na Zachód (1953), rozbicia ostatniego zgrupowania podziemia antykomunistycznego (1963)

        – identyfikuje postacie: Zygmunta Szendzielarza ps. Łupaszka, Józefa Światły

        – omawia sposób funkcjonowania komunistycznego aparatu terroru

        – wyjaśnia, jakie cele chciały osiągnąć władze komunistyczne poprzez stosowanie terroru wobec swoich przeciwników

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu: Narodowe Zjednoczenie Wojskowe

        – zna daty: powstania Radia Wolna Europa (1949) i jej rozgłośni polskiej (1951), procesu

        IV Zarządu Głównego WiN (1950), wykonania wyroków na członków IV Zarządu Głównego WiN (1951)

        – identyfikuje postacie: Mariana Bernaciaka ps. Orlik, Hieronima Dekutowskiego ps. Zapora,Franciszka Jaskulskiego ps. Zagończyk, Józefa Franczaka ps. Lalek

        – przedstawia okoliczności, w jakich ujawniono kulisy działalności komunistycznych służb bezpieczeństwa

        Uczeń:

        – ocenia postawy działaczy podziemia niepodległościowego i żołnierzy niezłomnych
         

        3. Powojenna odbudowa

        1. Zniszczenia wojenne

        2. Zagospodarowanie Ziem Odzyskanych

        3. Reforma rolna

        4. Nacjonalizacja przemysłu i handlu

        5. Plan trzyletni

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: reforma rolna, nacjonalizacja przemysłu

        – zna datę: wydania dekretu o reformie rolnej (IX 1944)

        – omawia założenia i skutki realizacji dekretów o reformie rolnej i nacjonalizacji przemysłu

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: bitwa o handel, plan trzyletni

        – zna daty: ustawy o nacjonalizacji (I 1946), tzw. bitwy o handel (1947), planu trzyletniego (1947–1949)

        – przedstawia bilans polskich strat wojennych w gospodarce

        – opisuje zniszczenia wojenne Polski

        – wyjaśnia, na czym polegała bitwa o handel i jakie były jej skutki

        – podaje założenia planu trzyletniego i efekt jego realizacji

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: UNRRA, Centralny Urząd Planowania

        – przedstawia proces zagospodarowywania Ziem Odzyskanych

        – przedstawia straty dóbr kulturalnych w Polsce

        – określa społeczne i polityczne konsekwencje wprowadzenia dekretów o reformie rolnej oraz nacjonalizacji przemysłu

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu: Ministerstwo Ziem Odzyskanych

        – zna datę: powołania Ministerstwa Ziem Odzyskanych (1945)

        – wyjaśnia, jak nowi mieszkańcy traktowali Ziemie Odzyskane

        – omawia przebieg odbudowy Warszawy

        Uczeń:

        – ocenia skutki społeczne reform gospodarczych i gospodarki planowej
         

        4. Polska
        w czasach stalinizmu

        1. Powstanie PZPR

        2. Przemiany gospodarczo-społeczne

        3. Próba kolektywizacji

        4. Stalinizm w Polsce

        5. Socrealizm

        6. Konstytucja stalinowska z 1952 roku

        7. Walka z Kościołem katolickim

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: Polska Zjednoczona Partia Robotnicza (PZPR), Polska Rzeczpospolita Ludowa (PRL)

        – zna datę: przyjęcia konstytucji PRL (22 VII 1952)

        – identyfikuje postacie: Władysława Gomułki, Bolesława Bieruta

        – podaje główne cechy ustroju politycznego Polski
        w okresie stalinowskim

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: system monopartyjny, system centralnego sterowania, plan sześcioletni, kolektywizacja, stalinizm, socrealizm

        – zna daty: powstania PZPR (XII 1948), planu sześcioletniego (1950–1955)

        – identyfikuje postać: Stefana Wyszyńskiego

        – podaje założenia planu sześcioletniego

        – omawia przyczyny i skutki kolektywizacji w Polsce

        – wskazuje cechy charakterystyczne socrealizmu w kulturze polskiej

        – przedstawia założenia konstytucji PRL z 1952 r.

        – przytacza przykłady terroru w czasach stalinowskich

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: odchylenie prawicowo-nacjonalistyczne, „wyścig pracy”, Państwowe Gospodarstwa Rolne, kułak, Związek Młodzieży Polskiej (ZMP)

        – zna datę: internowania S. Wyszyńskiego (1953–1956)

        – identyfikuje postacie: Jakuba Bermana, Hilarego Minca

        – przedstawia okoliczności powstania PZPR

        – przedstawia konsekwencje społeczne i ekonomiczne planu sześcioletniego

        – wymienia przykłady świadczące o stalinizacji Polski

        – omawia cele propagandy komunistycznej w czasach stalinizmu

        Uczeń:

        – zna datę: podpisania porozumienia między rządem a Episkopatem (1950)

        – identyfikuje postacie: Konstantego Rokossowskiego, Czesława Kaczmarka

        – wyjaśnia, dlaczego w Wojsku Polskim nadal występowały silne wpływy sowieckie

        – opisuje system represji władz komunistycznych wobec Kościoła

        Uczeń:

        – ocenia metody sprawowania władzy w Polsce na początku lat 50.

        – ocenia kult jednostki w Polsce w okresie stalinizmu
         

        5. Polski Październik

        1. PRL po śmierci Stalina

        2. Spory wewnętrzne w PZPR

        3. Poznański Czerwiec

        4. Początki rządów Gomułki

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu: poznański Czerwiec

        – zna datę: polskiego Października (X 1956)

        – identyfikuje postać: Władysława Gomułki

        – wyjaśnia przyczyny i skutki wydarzeń poznańskiego Czerwca i polskiego Października
        w 1956 r.

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: „polska droga do socjalizmu”, Służba Bezpieczeństwa (SB), odwilż październikowa

        – zna daty: wydarzeń poznańskich (28–30 VI 1956), wyboru W. Gomułki na I sekretarza KC PZPR (X 1956),

        – identyfikuje postać: Józefa Cyrankiewicza

        – omawia przejawy odwilży październikowej w Polsce

        – przedstawia przebieg wydarzeń poznańskiego Czerwca i polskiego Października w 1956 r.

        – prezentuje okoliczności dojścia Władysława Gomułki do władzy

        – charakteryzuje zakończenia okresu odwilży w Polsce w kontekście ograniczenia wolności słowa

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: puławianie, natolińczycy

        – zna daty: śmierci J. Stalina (5 III 1953),

        obrad VIII Plenum KC PZPR (X 1956), końca odwilży w Polsce (1957)

        – identyfikuje postać: Edwarda Ochaba

        – wyjaśnia okoliczności zwołania VIII Plenum KC PZPR

        – omawia proces odwilży po dojściu W. Gomułki do władzy

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: Ministerstwo Spraw

        Wewnętrznych (MSW), „Po Prostu”

        – identyfikuje postacie: Adama Ważyka, Romana Strzałkowskiego

        – wyjaśnia, w jaki sposób Poemat dla dorosłych i publikacje w „Po Prostu” odzwierciedlały nastroje niezadowolenia społecznego w latach 50. XX w.

        – prezentuje poglądy natolińczyków i puławian

        Uczeń:

        – ocenia postawy

        Józefa Cyrankiewicza i Władysława Gomułki wobec wydarzeń poznańskich
         

        6. PRL w latach 1956–1970

        1. Mała stabilizacja

        2. Spór z Kościołem

        3. Początek opozycji

        4. Marzec 1968 r.

        5. Grudzień 1970 r.

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: obchody Tysiąclecia Chrztu Polski, Marzec ’68, Grudzień ’70

        – zna daty: obchodów Tysiąclecia Chrztu Polski (1966), wydarzeń marcowych (III 1968)

        – identyfikuje postać: Władysława Gomułki

        – wyjaśnia przyczyny i skutki wydarzeń z marca 1968 r. i grudnia 1970 r.

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu: mała stabilizacja

        – zna daty: układu PRL–RFN (7 XII 1970), wydarzeń grudniowych na Wybrzeżu (14–21 XII 1970)

        – identyfikuje postacie: Willy’ego Brandta, Stefana Wyszyńskiego, Edwarda Gierka

        – charakteryzuje okres rządów W. Gomułki, w tym politykę zagraniczną PRL

        – przedstawia przebieg obchodów milenijnych

        – przedstawia przebieg wydarzeń marcowych 1968 r.

        – opisuje przebieg wydarzeń na Wybrzeżu w 1970 r.

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: peregrynacja, rewizjoniści, dogmatycy, List 34

        – zna daty: listu episkopatu polskiego do episkopatu niemieckiego (1965), opublikowania Listu 34 (1964), zdjęcia „Dziadów” z afisza w teatrze Narodowym (I 1968), ogłoszenia podwyżek cen żywności (12 XII 1970)

        – identyfikuje postacie: Andrzeja Wajdy, Jacka Kuronia, Karola Modzelewskiego, Adama Michnika, Henryka Szlajfera

        – charakteryzuje przyczyny i narastanie konfliktu władz z Kościołem katolickim

        – opisuje narodziny i działalność opozycji

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: polska szkoła filmowa, „Polityka”, „komandosi”, Zmotoryzowane Odwody Milicji Obywatelskiej

        (ZOMO)

        – identyfikuje postacie: Antoniego Słonimskiego, Zbigniewa Cybulskiego, Tadeusza Różewicza, Andrzeja Munka, Wojciecha Jerzego Hasa

        – omawia stosunek władz PRL do inteligencji

        – wyjaśnia przyczyny i skutki kampanii antysemickiej w Polsce w 1968 r.

        Uczeń:

        – ocenia zachowanie władz PRL w obliczu wydarzeń na Wybrzeżu w 1970 r.

        – ocenia rolę Kościoła katolickiego i środowisk studenckich w kształtowaniu opozycji wobec władz PRL
         

        7. Polska w latach 70. XX wieku

        1. „Druga Polska” Edwarda Gierka

        2. Rozwój na kredyt

        3. Niepowodzenia gospodarcze

        4. „Propaganda sukcesu”

        5. Nowelizacja konstytucji

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu: „druga Polska”

        – identyfikuje postać: Edwarda Gierka

        – wymienia cechy charakterystyczne rządów E. Gierka

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu: „propaganda sukcesu”

        – zna datę: nowelizacji konstytucji PRL (1976)

        – omawia wpływ zagranicznych kredytów na rozwój przemysłu ciężkiego i górnictwa

        – przedstawia zmiany w życiu codziennym Polaków za czasów rządów E. Gierka

        – wyjaśnia, na czym polegała propaganda sukcesu w czasie rządów E. Gierka

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów:ukryte bezrobocie, kino moralnego niepokoju

        – identyfikuje postacie: Andrzeja Wajdy, Krzysztofa

        Zanussiego

        – wyjaśnia, dlaczego polityka gospodarcza E. Gierka zakończyła się niepowodzeniem

        – przedstawia okoliczności i skutki nowelizacji konstytucji w 1976 r.

        Uczeń:

        – identyfikuje postać: Piotra Jaroszewicza

        – przedstawia wpływ kina moralnego niepokoju na kształtowanie postaw Polaków

        Uczeń:

        – ocenia okres rządów Edwarda Gierka
         

        POWTÓRZENIE WIADOMOŚCI I SPRAWDZIAN Z ROZDZIAŁU IV
         

        ROZDZIAŁ V: UPADEK KOMUNIZMU
         

        1. Początki opozycji demokratycznej w Polsce

        1. Czerwiec 1976 roku

        2. Powstanie opozycji

        3. Rozwój opozycji

        4. Papież w Polsce

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu: Czerwiec ’76

        – zna daty: wydarzeń czerwcowych (VI 1976), wyboru Karola Wojtyły na papieża (16 X 1978)

        – identyfikuje postacie: Edwarda Gierka, Jana Pawła II

        – przedstawia okoliczności narodzin opozycji demokratycznej w Polsce

        – wyjaśnia wpływ wyboru Karola Wojtyły na papieża

        na sytuację w Polsce

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: spekulacja, Komitet Obrony Robotników (KOR), tajny współpracownik (TW)

        – zna daty: powstania KOR (IX 1976), I pielgrzymki Jana Pawła II do Polski (VI 1979)

        – identyfikuje postacie: Jacka Kuronia, Adama Michnika, Antoniego Macierewicza, Stanisława Pyjasa

        – opisuje genezę, przebieg i skutki wydarzeń czerwcowych w 1976 r.

        – określa cele i opisuje działalność KOR-u

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: ciche podwyżki, Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela (ROPCiO),drugi obieg, Konfederacja Polski Niepodległej (KPN)

        – zna daty: powstania ROPCiO (1977), utworzenia KPN (1979)

        – identyfikuje postacie: Zbigniewa

        i Zofii Romaszewskich, Leszka Moczulskiego, Anny Walentynowicz

        – wyjaśnia, dlaczego władze komunistyczne w mniejszym stopniu niż dotąd represjonowały ugrupowania opozycyjne

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: Wolne Związki Zawodowe (WZZ), Ruch Młodej Polski (RMP)

        – zna datę: założenia WZZ (1978)

        – identyfikuje postacie: Stanisława Barańczaka, Andrzeja Gwiazdy, Krzysztofa Wyszkowskiego,

        Bogdana Borusewicza

        – charakteryzuje rozwój organizacji opozycyjnych w latach 70. XX w.

        		  
         

        2. Powstanie „Solidarności”

        1. Strajki sierpniowe

        2. Utworzenie NSZZ „Solidarność”

        3. I Zjazd NSZZ „Solidarność”

        4. Na drodze do konfrontacji

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: wydarzenia sierpniowe, NSZZ „Solidarność”

        – zna datę: strajków sierpniowych (VIII 1980)

        – identyfikuje postać: Lecha Wałęsy

        – przedstawia przyczyny i skutki strajków sierpniowych w 1980 r.

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: strajk okupacyjny, strajk solidarnościowy, 21 postulatów, porozumienia sierpniowe

        – zna daty: porozumień sierpniowych (31 VIII 1980), powstania NSZZ „Solidarność” (IX 1980)

        – identyfikuje postacie: Anny Walentynowicz, Stanisława Kani, Wojciecha Jaruzelskiego

        – omawia przebieg wydarzeń sierpniowych

        – wyjaśnia, w jaki sposób władze komunistyczne w Polsce przygotowywały się do konfrontacji siłowej z opozycją

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: Międzyzakładowy Komitet Strajkowy (MKS), karnawał „Solidarności”

        – zna daty: przejęcia władzy przez W. Jaruzelskiego (1981), I zjazdu NSZZ „Solidarność” (IX–X 1981) porozumień szczecińskich (VIII 1980), porozumień jastrzębskich (IX 1980)

        – identyfikuje postacie: Bogdana Borusewicza, Andrzeja Gwiazdy, Mieczysława Jagielskiego

        – omawia działalność NSZZ „Solidarność” w okresie tzw. karnawału „Solidarności”

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu: kryzys bydgoski

        – zna daty: zamachu na Jana Pawła II (V 1981), kryzysu bydgoskiego (III 1981)

        – identyfikuje postacie: Ryszarda Kuklińskiego, Jimmy’ego Cartera

        – przedstawia reakcję ZSRS na wydarzenia w Polsce w 1980 r.

        		  
         

        3. Stan wojenny i schyłek PRL

        1. Wprowadzenie stanu wojennego

        2. Świat wobec sytuacji w Polsce

        3. Reakcja społeczeństwa

        4. Opozycja antykomunistyczna poza „Solidarnością”

        5. Ostatnie lata PRL

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu: stan wojenny

        – zna daty: wprowadzenia stanu wojennego (12/13 XII 1981),zniesienia stanu wojennego (22 VII 1983)

        – identyfikuje postacie: Wojciecha Jaruzelskiego, Lecha Wałęsy

        – przedstawia okoliczności wprowadzenia stanu wojennego w Polsce

        – wskazuje wydarzenia, które doprowadziły do upadku komunizmu w Polsce

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: Wojskowa Rada Ocalenia Narodowego (WRON), ZOMO, internowanie

        – zna daty: pacyfikacji kopalni Wujek (16 XII 1981), przyznania Pokojowej Nagrody Nobla L. Wałęsie (1983)

        – identyfikuje postać: Jerzego Popiełuszki

        – charakteryzuje przebieg stanu wojennego w Polsce

        – przedstawia reakcję społeczeństwa na stan wojenny

        – omawia okoliczności zniesienia stanu wojennego w Polsce

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: Tymczasowa Komisja Koordynacyjna NSZZ „Solidarność”, Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych (OPZZ)

        – zna daty: zawieszenia stanu wojennego (XII 1982), powstania OPZZ (1984), zamordowania ks. J. Popiełuszki (1984)

        – identyfikuje postacie: Grzegorza Przemyka, Zbigniewa Bujaka,

        Władysława Frasyniuka, Bogdana Lisa

        – przedstawia reakcję świata na sytuację w Polsce w okresie stanu wojennego

        – charakteryzuje sytuację PRL po zniesieniu stanu wojennego

        Uczeń:

        – zna daty: zamordowania G. Przemyka (1983)

        – identyfikuje postać: Kornela Morawieckiego

        – charakteryzuje opozycję antykomunistyczną w Polsce w latach 80. XX w.

        Uczeń:

        – ocenia postawy społeczeństwa wobec stanu wojennego
         

        TSW – Jak Pomarańczowa Alternatywa

        walczyła z komunizmem?

        1. Początki Pomarańczowej

        Alternatywy

        2. Po co robić happeningi?

        3. We Wrocławiu

        4. Działalność

        po Okrągłym Stole

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu: Pomarańczowa Alternatywa

        – zna datę: szczytu aktywności ulicznej Pomarańczowej Alternatywy (1988)

        Uczeń:

        – zna daty: pierwszych akcji ulicznych Pomarańczowej Alternatywy (1981), końca działalności Pomarańczowej Alternatywy (1990)

        – identyfikuje postać: Waldemara Fydrycha

        – wyjaśnia, jakie idee przyświecały Pomarańczowej Alternatywie

        – wymienia przykłady akcji Pomarańczowej Alternatywy

        Uczeń:

        – identyfikuje postać: Krzysztofa Skiby

        – przedstawia okoliczności powstania Pomarańczowej Alternatywy

        – przedstawia stosunek Polaków do akcji podejmowanych przez działaczy Pomarańczowej Alternatywy

        Uczeń:

        – wyjaśnia, jak władze reagowały na akcje Pomarańczowej Alternatywy

        – omawia działalność Pomarańczowej Alternatyw po Okrągłym Stole

        Uczeń:

        – ocenia wpływ Pomarańczowej Alternatywy na kształtowanie postaw antykomunistycznych i obalenie komunizmu
         

        4. Rozpad bloku wschodniego

        1. Kryzys ZSRS i zmiana sytuacji międzynarodowej

        2. Próby reform w ZSRS

        3. Jesień Ludów

        4. Rozpad ZSRS

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: pierestrojka, Jesień Ludów

        – identyfikuje postacie: Ronalda Reagana, Michaiła Gorbaczowa

        – przedstawia rolę Michaiła Gorbaczowa w upadku komunizmu w państwach bloku wschodniego

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: głasnost, uskorienie, aksamitna rewolucja, Wspólnota Niepodległych Państw (WNP)

        – zna daty: obalenia komunizmu w Polsce, Bułgarii, Rumunii i na Węgrzech (1989-1990), rozpadu ZSRS (1990), zjednoczenia Niemiec (1990), rozwiązania ZSRS (XII 1991)

        – identyfikuje postacie: Václava Havla, Borysa Jelcyna

        – przedstawia przejawy kryzysu ZSRS w latach 80. XX w.

        – wymienia próby reform w ZSRS i określa ich skutki polityczne

        – wyjaśnia okoliczności rozpadu ZSRS

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: mudżahedini, dżihad, efekt domina, Konferencja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (KBWE), komitety helsińskie, Karta 77

        – zna daty: interwencji zbrojnej ZSRS w Afganistanie (1979–1989), przejęcia władzy przez M. Gorbaczowa (1985), katastrofy w Czarnobylu (1986), ogłoszenia niepodległości przez Litwę (1990)

        – identyfikuje postać: Nicolae Ceauşescu

        – charakteryzuje politykę R. Reagana i jej wpływ na zmianę sytuacji międzynarodowej

        – charakteryzuje wydarzenia Jesieni Ludów w państwach bloku wschodniego

        – omawia proces rozpadu ZSRS, uwzględniając powstanie niepodległych państw w Europie

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: „imperium zła”, pucz Janajewa

        – zna daty: puczu Janajewa (1991), rozwiązania RWPG i Układu Warszawskiego (1991)

        – identyfikuje postać: Giennadija Janajewa

        – wyjaśnia, jakie były przyczyny rozwiązania RWPG

        i Układu Warszawskiego

        – wyjaśnia znaczenie katastrofy w Czarnobylu dla Europy i ZSRS

        Uczeń:

        – ocenia rolę M. Gorbaczowa i R. Reagana w zmianie układu sił w polityce międzynarodowej
         

        5. Początek III Rzeczypospolitej

        1. Geneza Okrągłego Stołu

        2. Okrągły Stół

        3. Wybory czerwcowe

        4. Budowa III Rzeczypospolitej

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: obrady Okrągłego Stołu, wybory czerwcowe

        – zna daty: obrad Okrągłego Stołu (II–IV 1989), wyborów czerwcowych (4 VI 1989)

        – identyfikuje postacie: Lecha Wałęsy, Wojciecha Jaruzelskiego

        – wskazuje wydarzenia, które doprowadziły do upadku komunizmu w Polsce

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów:Obywatelski Klub Parlamentarny (OKP), sejm kontraktowy, hiperinflacja

        – zna daty: wyboru W. Jaruzelskiego na prezydenta (VII 1989), powołania rządu T. Mazowieckiego (12 IX 1989)

        – identyfikuje postacie: Tadeusza Mazowieckiego, Bronisława Geremka, Jarosława Kaczyńskiego

        – podaje postanowienia i skutki obrad Okrągłego Stołu

        – prezentuje następstwa wyborów czerwcowych

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: Urząd Ochrony Państwa (UOP), weryfikacja

        – zna daty: ponownego zalegalizowania NSZZ „Solidarność” (IV 1989), przyjęcia nazwy Rzeczpospolita

        Polska (29 XII 1989)

        – identyfikuje postacie: Czesława Kiszczaka, Leszka Balcerowicza, Krzysztofa Skubiszewskiego

        – omawia okoliczności zwołania Okrągłego Stołu

        – przedstawia reformy rządu T. Mazowieckiego

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu „gruba linia”/„gruba kreska” i problem z jego rozumieniem

        – zna datę: debaty Miodowicz–Wałęsa (XI 1988)

        – identyfikuje postacie: Alfreda Miodowicza, Mieczysława Rakowskiego

        Uczeń:

        – ocenia znaczenie obrad Okrągłego Stołu dla przemian politycznych w Polsce
         

        POWTÓRZENIE WIADOMOŚCI I SPRAWDZIAN Z ROZDZIAŁU V
         

        ROZDZIAŁ VI: POLSKA I ŚWIAT W NOWEJ EPOCE
         

        1. Europa po rozpadzie ZSRS

        1. Europa na przełomie XX i XIX wieku

        2. Rosja w nowej rzeczywistości

        3. Wojna w Czeczenii

        4. Wojna w Jugosławii

        Uczeń:

        – zna datę: wejścia Polski, Czech i Węgier do NATO (1999)

        – identyfikuje postać: Władimira

        Putina

        – wyjaśnia okoliczności wstąpienia Polski, Czech i Węgier do NATO

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu: Wspólnota Niepodległych Państw (WNP)

        – zna daty: powstania Wspólnoty Niepodległych Państw (1991), pomarańczowej rewolucji (2004), rozpadu Jugosławii (1991–1992)

        – identyfikuje postacie: Billa Clintona, Borysa Jelcyna

        – charakteryzuje rządy W. Putina w Rosji

        – wymienia problemy, z jakimi spotkały się podczas transformacji ustrojowej kraje postsowieckie

        – prezentuje skutki rozpadu Jugosławii

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: Euromajdan, rewolucja róż

        – zna daty: wojny w Jugosławii (1991–1995), ludobójstwa w Srebrenicy (1995), porozumienia w Dayton (XI 1995), rewolucji róż (2004), Euromajdanu (2013/2014)

        – identyfikuje postacie: Aleksandra Łukaszenki, Wiktora

        Janukowycza, Wiktora Juszczenki, Micheila Saakaszwilego

        – omawia proces demokratyzacji Ukrainy i Gruzji

        – przedstawia przyczyny i skutki wojen w byłej Jugosławii i Czeczenii

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu: oligarchia

        – zna daty: I wojny czeczeńskiej (1994–1996), II wojny czeczeńskiej (1999–2009), wojny o Osetię Południową (2008)

        – identyfikuje postacie: Dżochara

        Dudajewa, Ramzana Kadyrowa

        – charakteryzuje sytuację polityczną na Kaukazie i w Naddniestrzu

        Uczeń:

        – ocenia rolę W. Putina w przywróceniu Rosji roli mocarstwa
         

        TSW – Terroryzm w walce o niepodległość

        1. Pierwsze zamachy

        2. Śmierć w teatrze

        3. Atak na szkołę

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu: terroryzm

        – wyjaśnia przyczyny narodzin terroryzmu czeczeńskiego

        Uczeń:

        – zna datę: zamachu na szkołę w Biesłanie (2004)

        – wymienia przykłady zamachów terrorystycznych organizowanych przez bojowników czeczeńskich

        – omawia skutki społeczne i polityczne zamachówbojowników czeczeńskich

        Uczeń:

        – zna datę: zamachu w teatrze na Dubrowce (2002)

        – identyfikuje postać: Szamila Basajewa

        – opisuje przebieg zamachu na teatr na Dubrowce

        – przedstawia przyczyny, przebieg i skutki zamachu na szkołę w Biesłanie

        Uczeń:

        – zna datę: pierwszego ataku terrorystycznego w Rosji przeprowadzonego przez bojowników czeczeńskich (1995)

        – identyfikuje postać: Wiktora

        Czernomyrdina

        – omawia przebieg i skutki zamachu na szpital w Budionnowsku

        – opisuje działania władz rosyjskich skierowane przeciwko terrorystom czeczeńskim

        Uczeń:

        – ocenia postawy bojowników czeczeńskich i postawę władz rosyjskich wobec problemu czeczeńskiego
         

        2. Konflikty na świecie po 1989 roku

        1. Daleki Wschód

        2. Kraje afrykańskie

        3. Współczesne konflikty na świecie

        4. Konflikt palestyńsko-izraelski

        5. Wojna z terroryzmem

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu: Al-Kaida

        – zna datę: ataku na World Trade Center (11 IX 2001)

        – identyfikuje postać: George’a W. Busha

        – wyjaśnia przyczyny i skutki wojny z terroryzmem po 2001 r.

        – przedstawia przyczyny dominacji USA we współczesnym świecie

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów:polityka neokolonializmu, apartheid, Autonomia

        Palestyńska

        – zna datę: inwazji USA na Irak (2003)

        – identyfikuje postacie: Osamy bin Ladena, Saddama Husajna

        – wyjaśnia, na czym polega polityka neokolonializmu i jakie niesie za sobą skutki
        – przedstawia przyczyny i charakter wojny w Iraku

        – omawia zjawisko terroryzmu islamskiego

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: masakra na placu Tiananmen, talibowie, tzw. Państwo Islamskie

        – zna daty: porozumienia izraelsko-palestyńskiego w Oslo (1993), masakry na placu Tiananmen (VI 1989), wybuchu wojny w Syrii (2011), aneksji Krymu (2014)

        – identyfikuje postacie: Nelsona Mandeli, Jasira Arafata, Icchaka Rabina, Szimona

        Peresa

        – przedstawia rozwój gospodarczy Chin i Japonii w drugiej połowie XX w.

        Uczeń:

        – zna daty: ludobójstwa w Rwandzie (1994),

        wybuchu wojny domowej w Jemenie (2015)

        – identyfikuje postać: Baszara al-Asada

        – wyjaśnia, dlaczego manifestacja chińskich studentów w 1989 r. zakończyła się niepowodzeniem

        – wyjaśnia, jakie są przyczyny współczesnych konfliktów w Afryce

        Uczeń:

        – ocenia problem terroryzmu

        – ocenia wpływ USA na sytuację polityczną współczesnego świata
         

        3. Polska w latach 90. XX wieku

        1. Reformy gospodarcze

        2. Koszty społeczne

        transformacji ustrojowej

        3. Rozpad obozu solidarnościowego

        4. Sytuacja wewnętrzna Polski

        5. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: gospodarka wolnorynkowa, prywatyzacja

        – zna datę: uchwalenia Konstytucji RP (2 IV 1997)

        – identyfikuje postacie: Tadeusza Mazowieckiego, Lecha Wałęsy,Aleksandra Kwaśniewskiego,Lecha Kaczyńskiego

        – wymienia najistotniejsze przemiany ustrojowe i ekonomiczne III Rzeczypospolitej

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: plan Balcerowicza, bezrobocie, pluralizm polityczny

        – zna daty: wdrożenia planu Balcerowicza (1990), wyboru L. Wałęsy na prezydenta (XII 1990), pierwszych w pełni demokratycznych wyborów do parlamentu (27 X 1991), wyboru A. Kwaśniewskiego na prezydenta (1995), wyboru L. Kaczyńskiego na prezydenta (2005)

        – identyfikuje postacie: Leszka Balcerowicza, Jacka Kuronia, Ryszarda Kaczorowskiego

        – omawia założenia, realizację i skutki gospodarcze planu Balcerowicza

        – wyjaśnia przyczyny rozpadu obozu solidarnościowego

        – wymienia reformy przeprowadzone pod koniec lat 90. XX w.

        – omawia podstawy ustrojowe III Rzeczypospolitej w świetle konstytucji z 1997 r.

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu: „wojna na górze”

        – zna daty: początku „wojny na górze” (1990), uchwalenia małej konstytucji (X 1992), noweli grudniowej (XII 1989), reformy administracyjnej (1997)

        – identyfikuje postacie: Jana Krzysztofa Bieleckiego, Jarosława Kaczyńskiego

        – omawia koszty społeczne reform gospodarczych

        – charakteryzuje scenę polityczną pierwszych lat demokratycznej Polski

        – przedstawia proces budowania podstaw prawnych III Rzeczypospolitej

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu: popiwek

        – zna datę: rozwiązania PZPR (I 1990)

        Uczeń:

        – ocenia przemiany polityczne i gospodarcze w Polsce po 1989 r.
         

        4. Polska w NATO i EU

        1. Polityka zagraniczna

        2. Polska droga do UE

        3. Polskie społeczeństwo wobec Unii

        4. Polska w strukturach NATO

        5. Polska w wojnie z terroryzmem

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: NATO, Unia Europejska

        – zna daty: przyjęcia Polski do NATO (12 III 1999), wejścia Polski do UE (1 V 2004)

        – identyfikuje postać: Aleksandra Kwaśniewskiego

        – przedstawia przyczyny i skutki przystąpienia Polski do NATO i UE

        – wymienia korzyści, jakie przyniosła Polsce integracja z UE oraz wejście do NATO

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu: referendum akcesyjne

        – zna daty: referendum akcesyjnego (VI 2003), udziału wojsk polskich w wojnie w Afganistanie (2002) i Iraku (2003)

        – identyfikuje postacie: Bronisława Geremka, Billa Clintona, Borysa Jelcyna

        – wymienia i omawia etapy integracji Polski z UE

        – przedstawia postawy Polaków wobec problemu integracji Polski z UE

        – omawia konsekwencje członkostwa Polski w NATO

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: Trójkąt Weimarski, program „Partnerstwo dla Pokoju”

        – zna daty: podpisania Układu europejskiego (XII 1991), powstania Trójkąta Weimarskiego (1991), wyjścia ostatnich wojsk rosyjskich z Polski (1993), podpisania protokołu akcesyjnego Polski do Paktu Północnoatlantyckiego (1997), podpisania Traktatu nicejskiego (2000)

        – identyfikuje postać: Włodzimierza Cimoszewicza

        – określa główne kierunki polskiej polityki zagranicznej

        – wymienia i omawia etapy polskiej akcesji do NATO

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: Środkowoeuropejskie Porozumienie

        o Wolnym Handlu (CEFTA), grupa luksemburska

        – opisuje udział Polski w wojnie z terroryzmem

        Uczeń:

        – ocenia rezultaty polskiego członkostwa w NATO i UE
         

        5. Świat w erze globalizacji

        1. Globalizacja

        2. Rewolucja informacyjna

        3. Kultura masowa

        4. Globalna wioska czy globalne miasto?

        5. Współczesne migracje

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: internet, telefonia komórkowa, globalizacja

        – wyjaśnia, jakie szanse i zagrożenia niesie za sobą globalizacja

        – omawia zalety i wady nowych środków komunikacji

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: amerykanizacja, kultura masowa

        – opisuje przejawy globalizacji we współczesnym świecie

        – wskazuje cechy współczesnej kultury masowej

        – opisuje zjawisko amerykanizacji

        – przedstawia konsekwencje wzrostu poziomu urbanizacji współczesnego świata

        – wyjaśnia, na czym polega zjawisko przeludnienia

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: antyglobaliści, bogata Północ, biedne Południe, „globalna wioska”

        – wymienia poglądy przeciwników globalizacji

        – przedstawia skutki rozwoju turystyki

        – omawia przyczyny, kierunki i skutki ruchów migracyjnych we współczesnym świecie

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu: Dolina Krzemowa

        – omawia szanse i niebezpieczeństwa dla człowieka, wynikające ze współczesnych zmian cywilizacyjnych

        Uczeń:

        – ocenia skutki zjawiska amerykanizacji kultury na świecie
         

        6. Wyzwania współczesnego świata

        1. Problemy demograficzne

        2. Nierówności społeczne

        3. Przestępczość zorganizowana

        4. Zagrożenie terrorystyczne

        5. Zagrożenia ekologiczne

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminu: przeludnienie

        – wymienia najważniejsze zagrożenia społeczne współczesnego świata

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: bogata Północ, biedne Południe

        – wymienia problemy demograficzne współczesnego świata

        – wskazuje rejony świata, w których występują największe nierówności społeczne

        – prezentuje zagrożenia ekologiczne współczesnego świata

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: Czarna Afryka, Europol, efekt cieplarniany

        – określa przyczyny i skutki narastania nierówności społecznych we współczesnym świecie

        – wyjaśnia, jakie zagrożenia niesie za sobą przestępczość zorganizowana

        – przedstawia działania współczesnego świata na rzecz poprawy stanu ekologicznego naszej planety

        Uczeń:

        – wyjaśnia znaczenie terminów: arabska wiosna, Państwo Islamskie, protokół z Kioto

        – zna daty: wejścia w życie protokołu z Kioto (2005), arabskiej wiosny (2010–2013)

        – przedstawia przyczyny i skutki przemian w świecie arabskim w latach 2010–2013

        – wyjaśnia, na czym polegają kontrasty społeczne we współczesnym świecie

        Uczeń:

        – przedstawia działania podejmowane w celu niwelowania problemów demograficznych, społecznych i ekologicznych we współczesnym świecie
         

        POWTÓRZENIE WIADOMOŚCI I SPRAWDZIAN Z ROZDZIAŁU VII